Dinesh Adhikari's famous poem collection embodies deep insight into human life, blending symbolism, emotion, and social commentary in captivating verses.
Dinesh Adhikari, a prominent Nepali poet and lyricist, has
established himself as a revered figure in the realm of literature through his
profound and evocative poetry. With a keen sensitivity to contemporary issues
and a deep understanding of the human experience, Adhikari's poems resonate
with readers on a profound level. Through his skillful use of symbolism,
satire, and emotional depth, he crafts verses that capture the essence of
life's complexities. His work reflects a unique blend of intellect and emotion,
exploring themes ranging from societal injustices to the beauty of human
relationships. Adhikari's poems are not only a testament to his literary
prowess but also serve as a mirror reflecting the hopes, struggles, and
aspirations of society.
Mr. Dinesh Adhikari is a writer and poet who has made a big
mark in the world of literature. He was born on December 7, 1959, in Kathmandu,
and started his writing journey in 1976. People admire him for his deep poems
and beautiful songs.
During his career, Adhikari has written many books, like "Antarka
Chhitaharu" (1980), "Dhartiko Geet" (1987), and "Seemanta
Sapana" (2010). He also wrote bigger works like "Indrajatra"
(1994) and "Bhariya ko Bhugol" (2017). He wrote many poems too, such
as "Aviram Yatra" (1991) and "Ma Birsu Kasori" (2018). Adhikari
also wrote for children and translated works into Hindi. He even wrote a
memoir.
Adhikari has won many awards, showing how much people
appreciate his writing in Nepal.
Besides writing, Adhikari worked for the Government of
Nepal. His travels across Nepal gave him ideas for his writing. Even though he
had a busy job, he kept writing because he loved it. His writing connects with
people because he uses words and ideas from Nepalese culture.
Adhikari's books are now in the Library of Congress, showing
his lasting impact on Nepali culture. He's an important person in Nepali
literature and music.
Dinesh Adhikari, born on November 22, 2016, is a notable
figure in Nepali literature as a poet and lyricist. His work is celebrated for
its deep insight into contemporary issues while also capturing the timeless
essence of human life. Adhikari's poetry resonates with readers through its
rich symbolism, consonance, satire, and emotional depth.
Early Life
Adhikari was born in Baneshwar, Kathmandu, to parents
Nandanhari Adhikari and Shardadevi. His childhood was spent partly in Kathmandu
and partly in Hari Aun, Sarlahi. At the age of three, his family relocated to
Hari Aun, where he spent most of his formative years.
Education
His formal education began in Kathmandu, where he attended
Dhumbarah Secondary School. He later moved to Sarlahi and continued his studies
at Mahadev Janata Secondary School and Chaturbhujeshwar Janata Secondary
School. Adhikari completed his schooling from Nandiratri Secondary School in
Kathmandu and Chaturbhujeshwar Secondary School in Sarlahi. He pursued higher
education, obtaining a master's degree in political science in 2045.
Work Life
In addition to his literary pursuits, Adhikari also served
in the government civil service starting from August 28, 2038. Over the years,
he held various positions, including joint secretary of the Commission for
Investigation of Abuse of Authority and joint attorney in the office of the
Attorney General. He retired in July 2071 after a distinguished career.
Personal Life
Adhikari married Usha Acharya on January 25, 2041. They have
two children, Lipi Adhikari and Shabd Adhikari.
Literary
Journey
Adhikari's passion for writing emerged at a young age, and
he began composing poetry at the age of 10. His work has been recognized both
nationally and internationally. His poetry collection "Samvedana Ko
Swar" was published in Hindi by Rajkamal Prakashan, and his poem
"Mode of Life" was translated into English in 2009. He has also
authored books like "Tasweer Katha," which received acclaim for its
historical significance.
Recognition
and Influence
Adhikari's contributions to literature have earned him
accolades such as the Madan Award. His writing style focuses on human
experiences and emotions, resonating deeply with readers. Fellow poets admire
his ability to tackle serious themes with simplicity and sincerity. Adhikari's
work continues to inspire and captivate audiences, reflecting his enduring
impact on Nepali literature.
Conclusion
Dinesh Adhikari's journey as a poet and lyricist exemplifies
dedication, creativity, and a deep understanding of the human condition.
Through his insightful poetry, he has left an indelible mark on Nepali
literature, earning admiration for his profound expression of life's
complexities. As his work continues to be celebrated, Adhikari remains a
cherished figure in the literary landscape of Nepal.
युद्धविरामयुद्धविरामको घोषणापछि भूमिगत तिमी – जङ्गलबाट घर आएकी छ्यौ म- बिदा लिएर ब्यारेकबाट घर फर्केको छु चार बीस उमेर खाएकी आमा नकोरेको आफ्नै कपाल र, वर्षो नमाझेका दाँतजस्तै घर कुरेर हाम्रै सुर्तामा सुकिरहेकी थिइन् तिमी आयौ, म आएँ हर्षले तिमीलाई देखेर पनि उनी रोइन् मलाई भेटेर पनि उनी रोइन्। तिमी मेरो काखमा खेलेकी र, काँधमा चढेर लेकबेँसी डुलेकी मेरी बहिनी ! कसरी सक्यौ होला रातरातभरि भोकभोकै बन्दुकको लडाइँ लड्न? झाडीझाडी र पत्थरिला बाटाहरु हिँड्न कलकलाउँदो उमेरमा देख्नै नपाएको तिमीलाई अहिले फुस्रो अनुहारसँगै भाँचिएको तिम्रो हात देखेर मनभरि म आफैँ भाँचिएको छु, छियाछिया तिम्रा कुर्कुच्चा देखेर चर्चरी ! मनभरि म आफैँ चिरिएको छु। बहिनीकै मन न हो तिम्रो पनि धेरै वर्षपछि भेटिएको र, आफूले पूजा गरेको दाजुको दाहिने आँखा नदेख्दा जति नै दबाउन खोज्दा पनि नसकेर बलिन्द्रधारा आँसुसँगै बगेको तिम्रो पीडा पनि मैले बुझेको छु। मायामा प्रायः ओठ बोल्दैन केही नभनेरै पटकपटक तिमीले मेरो कपाल सुमसुम्याउनुको अर्थ पनि मैले पहिल्याएको छु। अहिले युद्धविराम भएको छ र त ठीकै छ कहीँ फेरि युद्ध छेडियो भने हुन सक्छ, चाहेर हुन सक्छ, नचाहेर हामी फेरि आआफ्ना मोर्चामा फर्कनेछौँ र, आआफ्ना शत्रुहरुलाई सखाप पार्न जुनसुकै उपाय अवलम्बन गर्नेछौँ, मलाई डर लागिरहेछ मेरी बहिनी ! मैले – तिम्रो हात भाँचिएको जानकारी पाएको छु र, हुन सक्छ तिम्रो त्यही कमजोरीलाई आफ्नो निसाना बनाउनेछु तिमीले मेरो दाहिने आँखाले काम नगर्ने वास्तविकता बुझेकी छ्यौ र, हुन सक्छ मेरो अर्को आँखा फुटाउन सके आफ्नो जित सुरक्षित हुने देखेर तिमी आफूलाई त्यही उद्देश्यमा अगाडि बढाउनेछ्यौ कहीँ फेरि युद्ध छेडियो भने? ……………………………… म असाध्यै डराएको छु ! |
ठूला मान्छेसँग सानो प्रश्नतपाई ठूलो मान्छे बिहान बाथरुमुमा पस्दा मात्रै पत्रपत्रिका पढ्न भ्याउने हुनुभो स्लिप नपठाई अब भेट्न नसकिने हुनुभो हाई ! हाई !! जताततै प्रशंसैप्रशंसा पाउन थाल्नुभो स्वागतमा अब नमस्ते नपुग भएर फुलगुच्छा पनि चाहिने हुनुभो अब त- दिनको दुईचार ठाउँबाट बैठक-भत्ता पनि पाउन थाल्नुभो उद्घाटनमा, अब तपाई नपुगिनहुने हुनुभो विसर्जन, अब तपाईबाटै हुनुपर्ने भो भाषण त तपाईको पर्याय भै नै सक्यो अब के मात्रै सम्भव छैन तपाईको इच्छामा? अब को मात्रै पछि लाग्दैन तपाईको इसारामा? अब तपाईले व्यभिचार नै सोचे पनि आवश्यकता ठहर्याभइन्छ अब तपाईले अपराध नै गरे पनि देशसेवा कहलाइन्छ साँच्चै ! अब तपाई आकाश हुनुभो अब तपाई आराध्य हुनुभो रेडियोमा तपाईलाई नै सुन्छौं हामीहरू टेलिभिजनमा तपाईलाई नै हेर्छौं हामीहरू सत्ते धरोधर्म ! अब तपाई ठूलो मान्छे हुनुभो तर महाशय ! सबै थोक जितेर पनि सायद केही जित्नु भएन तपाईले ठूलो मान्छे भएपछि के एक रात पनि तपाई रुपियाँले नटोकेको स्वाभाविक निद्रा निदाउनुभएको छ? जालझेल नसोचेर के एक छक्काल मात्रै पनि तपाई परिवारसँग रमाउन सक्नुभएको छ? छैन भने- ठूलो मान्छेु हुनुको के अर्थ रह्यो त तपाईलाई? कठै ! आफ्नै छोराको लागि पनि अब तपाई कहिलेकाहीँ देखिने मीठो सपना हुनु भएको छ र आफ्नै स्वास्नी-आँखामा त अब तपाई फ्रेममा सजाएभन्दा अलि ठूलो साइजको फोटो मात्र बच्नुभएको छ !! |
गुनासोरहितधेरै पल्ट बढो मुस्किलले समय निकालेर तिमीलाई भेट्न भनेर आएको – म हरेक पटक तिम्रो ढोकासम्म पुगेर पनि तिमीलाई नभेटिकनै फर्केको छु ! थाहा छ किन म तिमीसँग केही माग्न चाहन्नथें म तिमीसँग केही पाउन चाहन्नथें र केवल हार्दिकताका साथ कुनै छिमेकीलाई भेटेजस्तै निरपेक्ष भेट्न चाहन्थें र भेटेर केवल भेट्नुको आनन्द आत्मसात् गर्न चाहन्थें तर म बाहिरैबाट देख्थें जहिले पनि तिमी आफ्ना भक्तहरुबाट घेरिएका हुन्थ्यौ र तिम्रा भक्तहरु कोही धूप-दीपसहित अबिर र फूल-मालाले तिमीलाई सिंगारिरहेका हुन्थें कोही तिम्रो अगाडि हात जोडेर तिम्रो नामको भजन गाइरहेका हुन्थे र कोही कोही तिम्रो पाउमा शिर ठोकेर याचनाका हातहरु फैलाइरहेका देखिन्थे चूपचाप तिमी हेरिरहेका हुन्थ्यौ लाग्थ्यो तिमी प्रसन्न छौ र भक्तहरु तँछाडमछाड गर्दै तिम्रो नाममा अनेकानेक भाकलहरु उठाइरहेका हुन्थे त्यसपिछ कसै गरे पिन आफूले आफैंलाई रोक्न नसकेर म मन्दिरको ढोकाबाटै आङ्गनो आगमनको निरर्थकता स्वीकारेर फर्कने गर्थें यद्यपि तिमीसँग मेरो कुनै गुनासो छैन र पनि भन्न सक्तिन तिमीसँग मेरो भेट अब कहिल्यै हुन्छ पनि कि हुँदैन तिमी के सोच्छौ-त्यो तिम्रो कुरा हो म भनें- कहिल्यै पनि तिमीलाई आफूभन्दा फरक देख्न रुचाउन्न ईश्वर हुनुको तिम्रो अस्तित्वलाई स्वीकार गर्दा मेटिनु त परै जाओस् अलिकति मात्रै पिन कतै खुम्चिन्छ भने आफ्नो अस्तित्व मलाई माफ गर मेरो भगवान् ! कि जात होला त्यस स्थितिमा म तिमीलाई सम्´न पनि चाहन्न मैले तिम्रो सन्दर्भमा सोचेजस्तो बिना कुनै स्वार्थ कहिले कहीं नै सही भगवान् ! मात्र आत्मीयताको कारण के तिमीलाई पनि मान्छेसँग भेट्न मन लाग्दैन लाग्छ भने- कुनै पनि बेला आए हुन्छ तिमी पनि मेरो घरतिर तर हेक्का राख्नु मेरो घरमा तिम्रो लागि भनेर छुट्टै र अग्लो स्थानमा कुशआसन ओछ्याएको चाहिं हुँदैन । |
आफ्नै बिरुद्धमाथुक्क ! मान्छेको जिन्दगी बुझ्न थालेदेखि बाँचुन्जेलसम्म सधैँ आफ्नै लास बोकेर हिँड्नुपरेको छ सधैँ आफ्नै पीर ओढेर सुत्नुपरेको छ बढ्तै गर्न सके दालभातको सम्पन्नता साटेर दिनहुँ- आफ्नै जिन्दगी चपाउनुपरेको छ बाँचुन्जेल आफ्नै लागि सास्ती र, मरेपछि पनि कसैलाई नखट्कने अनुपस्थिति छ मेरा लागि मान्छे हुनुको गर्व अब आफ्नै श्वासप्रश्वासमा चिलाउन थालेको छ सार्थक जिन्दगीको प्रतिस्पर्धामा त साँच्चै भन्छु- गधासँग म पहिल्यैदेखि हारिसकेको छु गधा ! बाँचुन्जेल पनि अरुकै लागि भारी बोक्छ मर्दा पनि मान्छेजस्तो बेअर्थ मर्दैन र, कमभन्दा कम दुई जोर जुत्ता अथवा एउटा सुटकेसको उपयोगिता छाडेर मर्छ थुक्क मान्छे ! भएका सारा दाँतहरु झरिसकेपछि पनि चपाउन छोड्दैन आफ्ना थोत्रा गिजाहरु र, चिपचिप चिपचिप आफ्नै रगतको स्वाद चुसेर हाँस्छ ‘मान्छे’ नामको यो जातलाई अर्थोक केही चाहिँदैन म त भन्छु- एक जोर जुत्ता जुटाइदिने आश्वासन मात्र दिनुपर्छ यसले, छँदाखाँदाका आफ्ना दुईवटा खुट्टा पनि काट्छ |
खै ! के भएको हो यो समयलाईम ग्राहक छु त्यस अखबारको त्यसैले हिजो जस्तै आज पिन ढोकाअगाडि छोडेर गएको छ वितरकले त्यसको नयाँ अंक र भुइँबाट त्यसलाई टिप्नुपर्ने एउटा परिस्थितिको बीचमा म घोरिएको छु अखबार मेरा अगाडि छ र म भने धेरैबेरदेखि टिपूँ कि नटिपूँको दोधारमा परैबाट त्यसलाई हेरिरहेको छु खै ! के हुन लागेको हो यो समयलाई अखबार टिप्दा कतै त्यसबाट सरेर आफ्नै हातमा पो रगत लाग्ने हो कि भन्ने डरले आजकल हरेक बिहान यसरी नै थरर्र ! म आफैंभित्र एक पटक काँप्ने गरेको |
परदेशमाछिमेकी घरबाट तरकारीको मीठो बास्ना आए पनि झल्झली ! आमा-अनुहार संझेको छ, साँझ-बत्ती सँगसँगै निथ्रुक्क ! परेली भिजाएर हरेक साँझ- स्वास्नी-संझना वर्सने गरेको छ, कतै बगैँचा ढाकेर फूल फुलेको देख्नु हुँदैन झलक्क ! बहिनी-हातहरू संझेको छ पसलमा, खेलौना देखे पनि सडकमा, स्कुल जाने नानीहरूलाई भेटे पनि आँखामा– घरी घरी छोरो आकृति उतारेको छ अथवा– कसैले गाली गर्यो- घरै संझेको छ कसैले माया गर्यो- घरै कल्पेको छ सर्वाङ्ग लुतो पाकेको घरको फोहोरी कुकुर पनि कुनै यौवनाको मुस्कानभन्दा कम प्यारो हुँदो रहेनछ परदेशमा र, फूल बिझाउँदो रहेछ घाम, ठिहिर्याउँदो रहेछ कसैले घृणा थुक्नु पनि पर्दैन कसैले छाती टेक्नु पनि पर्दैन छिन छिनमा- मन उसै पनि कुँडिएकै छ मन भत्कन परदेशमा- घाम उदाउनु पनि पर्याप्त हुँदोरहेछ घाम अस्ताउनु पनि पर्याप्त हुँदोरहेछ !! |
आशङ्काकट्कटी काटिएको आफ्नो मन लिएर थरथर काँपिरहेको आक्रोशयुक्त‚ वरमा कुनै एकदिन वी.वी. अनुरागी मसँग भनिरहेथे – दाइ ! धर्मको नाममा जिजुबाजे, बाजे र बा मात्र हैन म पनि ‘अछुत’ नै थिएँ – हिजो तिर्खाएर कुनै बिष्टको घर–आँगनमा पुग्दा माथि पारेर अम्खोराबाट उनले खन्याएको पानी अलग्गै त–ल आफूले अञ्जुलीमा थापेर पिउनु परेको थियो ! आज तपाई क्षेत्री–बाहुनहरूसँग उठवस गर्न पाएको थिएँ खानपिन गर्न पाएको थिएँ बिर्सिसकेको थिएँ हिजो ‘अछुत’ भएको कुरा र, साँच्चै म असाध्यै खुसी थिएँ उफ ! अचानक फेरि के भयो यो ? आफ्नै इच्छा विरुद्ध म फेरि ‘जात’ मा झर्न थालेको छु म फेरि अर्कैको हातमा पर्न थालेको छु किन उल्टो गतिमा हिंड्न खोज्दैछ यो समय ? र, तपाईं र मेरोबीचको हार्दिकतामा वि‚तारैवि‚तारै लेउ लाग्न थालेको छध्र नजानिदो ढंगले हामीबीचको आत्मीयता कतै छेउ लाग्न थालेको छ समग्र देश मूर्छित छ र, हरेक मान्छे आफ्नो ‘कित्ता’ लाई मात्र देश ठान्न थालेको छ म असाध्यै डराएको छु दाइ ! आउँदो कुनैदिन तिर्खा लागेर कुनै अर्को जालिको घर–आँगनमा पुग्दो विगतमा ज‚तो धर्मको आडमा होइन यो पटक ‘जात’ को कारण म फेरि ‘अछुत’ पो हुन्छु कि ? फैलिंदै जाँदा यो घृणाको विष पहिलेज‚तै फेरि अम्खोराबाट उनले खन्याएको पानी त–ल आफूले अञ्जुली थापेर पिउनु पर्ने दिन मेरै जीवनकालमा फेरि फर्केर आउने पो हो कि …? भाइ ! ठिक भन्नुभयो तपाईंले म पनि असाध्यै डराएको छु यो समयसँग बढ्दै जाने हो भने यसरी नै यो क्रम जातका कारण तपाईं र मबीचको यो न्यानो सम्बन्धमा कहीं कटुता पो आइदिन्छ कि ? तपाईं र मेरा बीचको यो हार्दिकतालाई कहीं ‘जात’ ले पो खाइदिन्छ कि ? रोक्न सकेनौं भने अहिल्यै यो बौलाहा आँधी मलाई त– कतिसम्म डर लागेको छ भने भाइ ! यो देश र हाम्रो सम्बन्ध ! कहीं– इतिहासको अध्याय पो भइदिन्छ कि ? कहीं एकादेशको कथा भएर टुंग्याइने विषय पो बनिदिन्छ कि ? |
हिउँ र तिमीन्यानो लाग्नेगरी चिसो हिउँ परिरहेको छ र, म तिमीलाई हाम्रा भेटका प्रारम्भिक दिनहरूमा सम्झिरहेँछु त्यसबेला तिमी असाध्यै नरम र न्यानी थियौ । कपासजस्ता हिउँका कोमल फूलहरू समय बित्दै जाँदा कठोर चट्टानमा परिणत भएछन् अहिले म त्यही हिउँ-चट्टानमा उभिन आइपुगेको छु जुत्ताको तलुवा छेडेर खुट्टाको बाटो हुँदै चिसो शरीरभरि फिँजिएको छ प्रत्येकपल्ट पाइला टेक्ता चिप्लिने डरले मस्तिष्क एक किसिमले काँपिरहेको छ हाम्रो वर्तमानमा एक पटक फेरि म तिमीलाई सम्झिरहेको छु अहिले तिमी हिउँ-चट्टानभन्दा पनि कठोर लागिरहेकी छ्यौ! हामी खेल्ने ठाउँको मौसमी हिउँ न हो यो हिउँको कठोरता पनि कहाँ धेरै दिन टिक्दोरहेछ र ? अलि पर तलतिर विस्तारै विस्तारै पग्लँदै पानी भएर हिउँ बग्दै गरेको देखिरहेँछु र, मनमनै कामना गरिरहेँछु- हिउँको यो स्वभाव चाँडै तिमीमा पनि सल्कियोस् विश्वास छ, हाम्रो आगामी भेट अगावै हिउँ-चट्टानबाट तिमी कलकलमा परिणत भइसकेकी हुनेछ्यौ ? न्यानो लाग्नेगरी चिसो हिउँ परिरहेछ र, म तिमीलाई हाम्रा भेटका प्रारम्भिक दिनहरूमा सम्भिरहेँछु त्यसबेला तिमी असाध्यै नरम र न्यानी थियौ । |
सत्ताजसरी पनि जालन्धरलाई मार्नैपर्ने उद्देश्यमा समर्पित छ विष्णु र, उसका लागि ठूलो चुनौती बृन्दाको निष्ठा भएको छ । शक्तिले नसकेपछि षड्यन्त्रमा ओर्लन्छ देउता पनि विष्णु जालन्धरको भेषमा बृन्दाको सतित्त्व हरण गर्न उद्यत भएको छ बृन्दास“ग जालन्धरजस्तै बोलिरहेछ जालन्धरजस्तै हा“सिरहेछ जालन्धरजस्तै जिस्किरहेछ र, जालन्धर हुनुको विश्वासमा पारेर एउटै ओछ्यानको आनन्द भोग्न खोजिरहेको छ । म अनुभूत गरिरहेछु मैले भोगिरहेको अहिलेको समय पनि विष्णुमय भएको छ । ए, क्रान्तिको मसाल बोक्नेहरू † के तिमीलाई थाहा छ सत्ता भनेको सधै“ विष्णु हो र, विष्णुले जहिले पनि अरूलाई चुकाउने गरेको छ † र, विष्णुले जहिले पनि अरूलाई चुकाउने गरेको छ !! |
अन्तिम तयारीरात आज तँ सुत म जाग्राम बस्छु ! आज म अँध्यारो खेल्छु आज म चकमन्नता बोल्छु आज म नीरवता सुमसुम्याउँछु हेर्नु छ मलाई छोप्न नपाउँदा सिरक आज कसरी छट्पटाउँछ मेरो बोझ बिना डस्नाले यो समय कसरी कटाउँछ मैले आँसु नबगाउँदा यो तकिया आज कसरी निदाउँछ किरणको पहिलो झुल्कोमा इन्द्रेणी बनेको शीत धेरै पटक देखेको छु क-कसको चेपुवामा परेर मक्मकाउँदै कसरी आँसु काड्दोरहेछ आकाशले आज त्यो पनि हेर्छु कसले, कसरी थिच्दोरहेछ फूलको घाँटी र, त्यत्ति राम्रा रुपका सिर्जनाहरु बोल्न नपाएरै मर्नुपर्ने नियती भोग्दारहेछन् बिरालो चालमा आज म त्यसको पनि सुराकी गर्छु आँखा झमिक्क नगरेर यो समयलाई पूरापूर दुहुन चाहन्छु म आज सुँघ्न चाहन्छु षडयन्त्रको गन्ध र, जालझेलको कानेखुसी पनि सुन्न चाहन्छु कुन सड्को कसले पोत्दोरहेछ उज्यालो खोज्ने आँखामा घिनलाग्दो कचेरा किचकन्ने शैलीमा आज म त्यसको पनि रहस्य पहिल्याएरै छोड्छु धेरै चोटि उज्यालोमा लुटिएको म फेरि लुटिन चाहन्न पुगिसकेर पनि धेरै ठाऊँमा छुटेको म पराजित आफ्नो बिगतलाई फेरि दोहोर्या्उन चाहन्न भालेको डाक अगाडि नै तिखार्छु आफ्ना दृष्टिहरुलाई र, मनका खुँडा- खुकुरीहरुमा झरझराउँदो पाइन हाल्छु भोलिको घाम झुल्किनु अगाडि नै सबै सबै कपट बिरुद्ध जुध्न सक्ने गरी म आफूलाई तम्तयार पार्छु रात, आज तँ सुत म जाग्राम बस्छु ! |
पानीको गाँठोकहाँनेर खुकुलिन्छ र, कहाँनेर कसिन्छ भनेर हेर्नेले छुट्याउनै नसक्ने पानीको गाँठोजस्तै एउटा सम्बन्ध छ हाम्रा बीचमा मैले त्यसलाई मात लागेको रातमा पनि भोगेको छु घात प्रतिघातका माझमा पनि भोगेको छु अथवा यसो पनि भन्न सकिन्छ यस सम्बन्धलाई – मेरा आँसु पिएर ऊ बाँचेकी छे भने मैले पनि त अहिले सम्म उसकै रगत पिएर सास धान्दै आएको छु म त छुट्याउनै सक्तिन उसलाई आफूबाट सुख दुखका प्रसङ्गहरुमा प्रप्ति समाप्तिका सर्न्दर्भहरुमा ऊ मसँग – फूलमा सुवासजस्तै बिछिएकी छ ऊ मसँग – बत्तीमा ज्योतिजस्तै मिसिएकी छ कहिलेकाहीँ आजित भएर जब जब म आफूभित्रको “लोग्ने” लाई स्वास्नीबाट टाढा एउटा अलग्गै शिविरमा उभ्याउने विचार गर्छु निमेषमै भत्कन्छ मेरो तारको घर र, लाग्छ – नदीको प्रवाहलाई व्यर्थै म लठ्ठीले हानेर टुक््रयाउने प्रयास गरिरहेको छु छिः के भएको मेरो सुद्धी ? म त उसकै सिन्दुरे विश्वासमा पो अहिलेसम्म आफूलाई जिउँदो पाइरहेको छु । |
हर्कबहादुरउसलाई धेरै नामहरूबाट चिन्न सकिन्छ ऊ दाउरे पनि हो ऊ चाउरे पनि हो ऊ काले पनि हो अ?हरूबाट आफ्नो सक्कली नाम सुन्न व्यक्ति, जसले बाबुको सराद्धे पर्खनुपर्छ ऊ हर्कबहादुर हो हर्कबहादुर कुनै अर्जुनभन्दा कम पौरखी छैन बिहान झसमिसेमै गो? नारेर ऊ कहिले बाँझो मार्न जान्छ कहिले कोदाली बोकेर आली ताछ्न र बाउसे गर्न भ्याउँछ ऊ सफल दूरदर्शी पनि हो उसलाई थाहा छ लुगा फाट्छ, छाला फाट्दैन छाला, साहू काढेर किन्न पनि पाइन्न ऊ नाङ्गो आङले भारी बोक्छ ऊ नाङ्गो आङले धर्ती जोत्छ हो, गाउँका सभा-समारोहमा जाँदा हर्कबहादुर – टीठलाग्दा आँखाले घरी झण्डा र घरी आफ्नो आङ हेर्छ घरी आफ्ना आङ र घरी झण्डा हेर्छ सायद हर्कबहादुर छातीभित्र अट्टहास पनि हाँस्छ सायद हर्कबहादुर मनहरूमा कोलम्बस पनि बाँच्छ- कि, मान्छेको प्रयोगमा आउनुभन्दा पर वस्तुको अर्को ठूलो उपयोगिता छैन भने बटुलेर संसारभरिका झण्डाहरू लुगा सिउँदा हरेक नाङ्गोलाई भाग पुग्छ – हरेकलाई कछाड पुग्छ – हरेकलाई मजेत्रो पुग्छ झण्डा – मान्छेको परिचय होइन मान्छे स्वयंमा परिचित इतिहास हुन्छ मान्छे स्वयंमा परिलक्षित आकाश हुन्छ हर्कबहादुरलाई आफू बाँचेको युग थाहा छैन गते, बार महिना, ऋतु, वर्ष र तिथि पनि थाहा छैन समय, सायद आफ्नो पुच्छर आफैँले निल्ने सर्पले भोग्छ समय, सायद हातहतियार छाद्ने कल-कारखानाले भोग्छ योजनाले भोग्छ साइरनले भोग्छ हर्कबहादुरले आजसम्म समय भोगेको छैन हर्कबहादुरले अँझैसम्म समय मागेको छैन समयको नाममा भोग्दा- उसले महिषासुर झापडहरू भोगेको छ माग्दा- उसले अन्नका दानाहरू मागेको छ कपासका गाँठ र बारीका पाटाहरू मागेको छ एउटाएउटा बन्दुक बोक्ने हातलाई एउटाएउटा कोदाली दिनुपर्छ हर्कबहादुरले सधैँ कोदाली मागेको छ हर्कबहादुर भोक हो भोकको देश र भेष पनि हुँदैन भोकको आफन्त र पराई पनि हुँदैन हर्कबहादुर ठेस हो पीडा आकारमा आबद्ध हुँदैन पीडाको साँध-सीमाना र घरबार पनि हुँदैन म साँच्चै भन्छु- भोक यदि देश हो भने हर्कबहादुरभन्दा सुकिलो अर्को देश हुनै सक्तैन शोक यदि देश हो भने हर्कबहादुरभन्दा ठूलो अर्को देश हुनै सक्तैन राष्ट्रियता ! राष्ट्रियता ! ! राष्ट्रियता ! ! ! स्वाधीनता ! स्वाधीनता ! ! स्वाधीनता ! ! ! नागरिकता ! नागरिकता ! ! नागरिकता ! ! ! परार उसकी सातवर्षे छोरी सर्पले टोकेर अकाल मर्दा खै ! राष्ट्रियता औषधीमा अनुवाद हुन सकेको? पोहोर अनिकालबाट बँच्न छोरो मुगलान भासिँदा खै ! स्वाधीनताले ुनजाु भन्न सकेको? यसैपालि – बाढीले गाउँ बगाउँदा खै ! नागरिकता घर भएर ठडिन सकेको? लैजाऊ ! सट्टामा केही दिनु पर्दैन राष्ट्रियता विज्ञप्त छ स्वाधीनता विज्ञप्त छ नागरिकता विज्ञप्त छ हर्कबहादुरको सन्दर्भमा यी सबैको प्रयोजन सिउनीमा अल्झेको सुर्तीको धूलोभन्दा बढी छैन सिउनी टकटक्याएर त- हर्कबहादुर एक सर्को फूक्न बिँडी पनि बेर्न सक्तैन भनेँ नि- हर्कबहादुरको देश छैन हर्कबहादुर हरिऔनको बासिन्दा मात्र पनि होइन ऊ तपाईंको गाउँमारसहरमारदेशमा पनि भेटिन सक्छ जितबहादुर पनि हर्कबहादुर हो भीमप्रसाद पनि हर्कबहादुर हो हर्कबहादुर एकलव्यको नयाँ संस्करण हो सलाम ! खर्च नपाएर आफैँमा त?नी छोरीको बैँस र बूढी स्वास्नीको भोक काँपिरहेको हर्कबहादुरलाई मेरी स्वास्नीको सिन्दूर-पोतेको सलाम ! सलाम ! दिमागमा छोराछोरीको लुगाफाटो र छातीमा आफ्नै शहिद तस्विर टाँगिरहेको हर्कबहादुरलाई मेरी आमाको काखको सलाम !! सलाम ! मान्छे-करङको दतिउन र हाडको चन्दन लेप नलगाएर मन्दिर र मस्जिदभन्दा पनि पवित्र बाँचिरहेको हर्कबहादुरलाई मेरो कविताको सलाम !!! |
नीलो बहदेश एउटै हो भन्नुहुन्छ झण्डा एउटै हो भन्नुहुन्छ कानून एउटै हो भन्नुहुन्छ सरकार एउटै हो भन्नुहुन्छ तर हामी किन आकाश-पाताल जस्तै फरक छौं तपाईको शरिर हो कि लुगाबाट यी ! कस्तो मग्मगाउँदो बास्ना आइरहेछ र तपाईकै भाषामा मेरो शरिर भने लुगा सहित पर—परसम्म डुङ्डुङ्ति गन्हाइरहेछ म मुगुको बासिन्दा – पूर्ण बहादुर विश्वकर्मा ! तपाई राजधानीमा बस्नेसँग सोधिरहेछु- हजुर ! हामी बीचको समानता तपाई कहाँ देख्नु हुन्छ ? तपाई हवाईजहाज चढेर रारा हेर्न आउनु भयो र यसको सुन्दरताको बखान गर्नमा घण्टौं घण्टा खर्च गर्दै हुनुहुन्छ म छु- यहीं जन्मेर मर्ने उमेरको भइसकें फेरि पनि राराले मेरो मन भने अझै खिच्न सकेको छैन कहीं तपाईको पेट सधै भरिएको र मेरो पेट सधैं भोकाएकोले यस्तो भएको त हैन होइन भने तपाईलाई प्यारो लाग्ने रारा र यो जुनेली रात मलाई किन आङ्गभरि काँढा उमार्ने भएर रहेको छ तपाई सरकारको ढुकुटी चलाउनेसँग सोधिरहेछु- हजुर ! हामी बीचको समानता तपाई केमा नाप्न हुन्छ ? उसो त तपाई र म सँगसंगै केहीबेर एउटै बाटो पनि त हिड्यौं नि हिँड्दा पनि यो बाटोलाई तपाईको जुत्ता र मेरो खुट्टाले नापेको छ धुलो उड्दा त्यसको विझाई तपाईको चश्मा र मेरो आँखाले भोगेको छ पानी पर्दा तपाईको छाता भिज्यो मेरो भने फेरि घामले नसुकाएसम्म भएको आङको तातो पनि हराएको छ संविधानको कुनै धाराले सामानताको घोषणा गर्नु अर्कै कुरा भयो होइन र त्यो भोग्य पनि हुनु पर्छ भन्ने हो भने तपाई देश दर्शनमा आउनेसँग सोधिरहेछु- हजुर ! हामी बीचको समानता तपाई कहाँ भेट्टाउनु हुन्छ ? देख्नु भयो नि तपाईले राराको नीलो दह हो ! हाम्रो बह पनि त्यस्तै नीलो छ सुख-शान्ति त डाँडापारीकै कुरा भयो यताका हामी त सास पनि राम्ररी फेर्न सक्तैनौं औषधीमूलो केही छैन र घाँटीकै बीचमा पिलो छ दस्तुर तिरेर लिनु पर्ने नागरिकताको प्रमाण पत्र वाहेक अरु के पाएका छौं हामीले तपाईले सरह अनुभूतिको तहमा ओर्लेर नढाँटी भन्ने हो भने कर्णालीतिरका हामी सबैका छातिमा राजधानीले गाडेको फलामे किलो छ तपाई देशलाई दिमागले नाप्न बस्नु भएको योजनाकारसँग सोधिरहेछु- हजुर ! हामी बीचको यो असमानतालाई तपाई कहिलेसम्म समानता ठानिरहनु हुन्छ ? नढाँटीभन्नुस त के तपाईसँग कर्णालीको नक्सा छ ? |
अब के गर्ने होला?ऊ अन्धो थियो सडकको पेटीछेउमा बसेर दिनभरि भजन गाइरहन्थ्यो आउँदा-जाँदा म उसलाई देख्थेँ ऊ- सायद आफ्नो आँखाहरुमा एकछत्त अँध्यारो हेरिरहन्थ्यो कुनै एक दिन बाजा बजाउँदै र बुर्कुसी मार्दै खुसीको जुलुस हिँडिरहेथ्यो सडकमा मानिसहरु सुसेली मिलाउँदै स्वतन्त्रताका गीतहरु गाउँदै थिए सम्भावनामा सिँगारिरहेथे आ-आफ्ना भविष्य र, बेलुनमा भरेर इन्द्रेनी रहरहरु आकाशभरि उडाउँदै थिए चहक थियो सम्पूर्ण वातावरणमा र, हतारहतार मान्छेहरु उत्साहमा आफूलाई खन्याउँदै थिए चिनेर होइन जिज्ञासाहरुमा आफूलाई रोक्न नसकेर छेउमा कोही छ भन्ने अन्दाजमा उसले कसैलाई बोलायो संयोगवश उसको नजिकमा मै थिएँ र उसको अनुरोधमा केहीछिनका लागि सञ्जय बनेर महाभारतको मैले वर्णनभित्र मानिसलाई सुमसुम्याएँ सडकलाई सुमसम्याएँ सहरलाई सुमसुम्याएँ ऊ धृतराष्ट्र भएर सुनिरह्यो र, आफ्ना अँध्यारा आँखाहरुमा रङ्गीन दृश्यहरु नियालिरह्यो अबीरको उल्लास उसको व्यवहारमा सङ्लियो घामको उज्यालो उसको अनुहारमा चम्कियो खूब रमायो र, रमाउँदारमाउँदै आफ्नै आँखाले आनन्द पान गर्न नपाएको पीडाबोध भएछ उसलाई तरक्क ! एक लहर आँसु खसालेर रोयो घुँक्क ! एक भक्कानो छाती दुखाएर रोयो झन्डै एक दशकभन्दा पनि अगाडिको कुरा हो यो यो बीचमा के भयो के भएन सबैतिर उथलपुथल भयो सोचेको धेरै कुरा भएन र, नहुनु पर्नेचाहिँ प्रायः सबै कुरा भयो चरीको बास त बनबाट गयोगयो मान्छेको मनबाट ‘हरि’ पनि गयो मुख्य कुरा कसको नाममा कतिखेर रुनुपर्ने हो भन्ने अनिश्चियले आँखा उघार्न पनि डर लाग्ने भयो मर्ने त मरेमरे बाँच्नेले पनि रगतको आहालमाथि आफूलाई आसिन गराउनुपर्ने भयो निरन्तरनिरन्तर आँखाको उज्यालोले यसरी भीरतिर लखेट्न नछोडेपछि अरिङ्गालले टोकेको शरीरजस्तो चेतनाको डाहले भतभती मथिङ्गल पोल्न नछोडेपछि सङ्कटग्रस्त आफ्नो जिउँदो लास घिसार्दै मुक्तिको खोजीमा आज म आफैँ उसलाई भेट्न गएको थिएँ ऊ- पूर्ववत् पेटीछेउमै तर मौन बसिरहेथ्यो बडो मुस्किलले ओठ खोल्यो भन्थ्योः ‘भलै गरेछ-ईश्वरले आँखा दिएनछ नत्र त सुन्नु पनि आफूलाई तातो झीरमा उन्नुजस्तो यो समयमा म के गर्ने हुँला भाई? साँच्चै भन्दैछु – अहिले त मलाई बहिरो हुन नपाएको अभाव पो खड्कन थालेको छ …’ यसरी बीचैमा उसले मेरो जिब्रो थुतिदियो र, एकोहोरो आफ्ना कुराहरु भनिरह्यो उफ ! कस्तो नमज्जा यथार्थमा यो पटक आफ्ना दुवै आँखाहरु उसलाई दिएर आउँछु भन्ने मेरो सुर थियो अब के गर्ने होला? देखेको एउटा सम्भावना पनि अहिलेको आफ्नै मनजस्तो चकनाचुर भयो ! चकनाचुर भयो !! |
हतारको हाताभित्रझण्डा हल्लाएर कसैले लाग्छ, रेल छुट्न लागेको सङ्केत दिइरहेछ र, मान्छेहरु त्यसलाई समात्ने हतारमा छन् भर्खरै कसैले लाग्छ, सिङ्गै सहर भुइँचालोग्रस्त हुँदै गरेको खबर सुनाएको छ र, मान्छेहरु भयभीत भागिरहेछन् अथवा- लाग्छ, यहाँ यत्तिखेर म्याराथुन दौड चलिरहेछ र, मान्छेहरु आँखा झम्क्याउन बिर्सेर कुदिरहेछन् कलेटी परे होलान् ओठहरु चायामा अनुवाद भए होलान् गालाहरु फुर्सद निकालेर एकैछिन ऐनामा आफ्नो अनुहारको नवीकरण गर्नुपर्ने हो -भ्याएकेा छैन आफ्नै आँगनमा आफू बिरानो हुनुको यो कस्तो पन? दिनहुँ भेट हुन्छ र पनि साथीसँग -बिहे गर्यौ्/गरेनौ? -डेरा कहाँ सरेका छौ? -तीर्थ गएकाहरु फर्के/फर्केनन्? सोध्नुपर्ने हो -भ्याएकै छैन सधैं हतार छ सधैँ कुदाकुद छ न कुनै साँझ निस्पि्कक्री कतै घुमेर बिताइयो मायाले- न स्वास्नी केशराशिमा हात फेरेर लोग्नेको अभिनय निभाउनै सकियो न छोराछोरी खुसीमा कहिल्यै समर्पित हुनै सिकियो उसैउसै चिप्लिएर आँखाका डिलबाट एक कोसी समय बग्यो एक गण्डकी ऋतु बग्यो न कुनै दिन शारदीय घाममा नुहाएर सुसेली काट्दै बैँसालु बताससँग जिस्कनै सकियो लोग्ने हुनुको नातामा केवल अब म सिँगार-प्रसाधनका फर्माइसहरु पूरा गर्न सक्छु प्रिया, बिन्ती ! स्यूँदोको सिन्दूर देखाउँदै लगनगाँठोको प्रसङ्ग कोट्याएर मसँग मायाको हास-परिहास नमाग न्याना/न्याना स्पर्शको रात नमाग बाबु हुनुको नातामा मात्र अब म तिम्रो स्कुले फी र सिनेमाखर्च जुटाउन सक्छु रगतको नाता सम्झाएर छोरो, क्षमा ! मसँग स्नेहको हात नमाग मसँग बाबुको काख नमाग यो, अन्त्यहीन हतारको चाबुकभित्र यो, अन्त्यहीन हतारको हाताभित्र अनुभूतिमा म आफैँले पनि नबुझेको कहाँ छु र? कोखोबाट सास फेर्दै आँखाबाट भागिरहेको ज्यूनुलाई हेरेर मान्छेहरु ओताउन/सुस्ताउनको आशयमा आँगनजत्रो काख पसारिरहेको घरअघिल्तिरको यो पीपलको बोट पातपातबाट तातो ब्यङ्ग्य हम्किरहेछ मेरो अनुहारमा : हतार ! हतार ! ! हतार ! ! ! मान्छेलाई अचेल मर्नेसम्म पनि फुर्सत छैन -हतार छ |
हट् घोडा हट् !ममाथि पिठ्यूँमा बसेर हात उठाऊदै यत्तिखेर– मेरो सानो छोरो तोते बोलीमा ‘हत् घोरा हत्’ भनिरहेछ र, चार हात-खुट्टाहरु टेकेर म, घोडा भाँतीमा घोप्टिएको छु ऊ, आफ्नो इच्छानुसार मलाई घरि, पूर्व हिँडाउँछ घरि, पश्चिम फर्काउँछ म उसका आदेशहरु पालन गर्दै मनमनै सोचिरहेछु– मान्छेको जिन्दगी धेरै हदसम्म घोडाकै नियति रहेछ र, ढल्किँदो उमेर सँगसँगै हरेक मान्छे आफ्नो लागि कम र अरुहरुकै लागि ज्यादा बाँच्ने गर्दोरहेछ र त– यी ! अहिले म छोराको घोडा भएको छु हाँस्दा पनि त आफू कहिले हाँसियो र उन्मुक्त ओठले? सधैँ परिस्थितिकै पुच्छर समातेर दाँत ङिच्याएको छु ‘बाबु’ भएपछि सायद जो कोही लोग्ने मान्छेले भन्छ ‘आमा’ भएपछि सायद जो कोही स्वास्नीमान्छेलाई लाग्छ- खै ! कहाँ छ जिन्दगीमा स्वतन्त्रता? म, अहिले बीच सडकमै थुनिएको छु म, अहिले गुलियो चपाउँदा चपाउँदै कुँडिएको छु लाग्छ– आफ्ना खुसीका दिनहरु त मैले ‘चीँ मुसी चीँ’ सँगसँगै छाडिसकेँ स्वतन्त्रताका गगनभेदी गीतहरु त मैले भातका सितासँगसँगै साटिसकेँ तै पनि अझै अरुले मान्छेकै सँज्ञा दिन्छन् भने म के भनूँ? हैन भने अहिले त -बस ! हट् ! हट् ! ! हट् ! ! ! मुखभरि लगाम खिँचिएको मात्र एउटा घोडा हुँ म कहिले छोराको . . . कहिले घोडाको . . . |
सिपाहीपर्ख ! अहिल्यै हातका खनखनाउँदा चुराहरु नफोर बच्चा-मुख आमा-छातीमा टाँसिनुको भाँतिमा चुल्ठीमा अल्झेको लालीगुराँस तिम्रो यौवनलाई असाध्यै सुहाएको छ सिन्दूर पखालेर- इच्छाहरुमा भो ! आफूलाई नमार निधारमा झलमलाएको बाटुलो सिन्दूरे टीको तिम्रो गालाको लालीसँग खुबै खुलेको छ काँचो धागोले बाँधेको जाबो एउटा चिठी आयो भन्दैमा म भन्दिनँ-तिम्रो लोग्ने मरेको छ र, कसैले मरेकै हो भन्छ भने पनि निरर्थकमा मरेको छैन तिम्रो लोग्ने गर्व गर ! ऊ- तिमीले अन्न उब्जाउने यो देशको माटोलाई मलिलो पारेर गएको छ निधारको अक्षता पखालेर सामल जुटाउनुपर्ने यो अभावमा कोक्रोमै खोक्रो पेट बाँचिरहेको एउटा नानीलाई उसले एक पेट ‘रासन’ छुट्टयाएर गएको छ तिमी त सिपाहीकी स्वास्नी पो हौ के यत्ति पनि थाहा छैन- मर्यो् भनेको तिम्रो लोग्ने बाफबाट पानी र पानीबाट बाफ जस्तै अहिले- तिम्रो सुरक्षित देश भएर फर्केको छ र, मसँग सोध्छ्यौ भने त सुन ! सिपाही कहिल्यै पनि मर्दैन कि त ऊ- नियुक्ति लिएकै दिन मरिसकेको हुन्छ !! |
सम्बन्धऔपचारिक रुपमा सम्बन्ध बिच्छेद पछि तिमीसँगको मेरो सम्बन्ध झनै प्रगाढ भएर आएको छ हामी जव सँगै थियौ- सबै उस्तै र एकनास थियो उही आकाश, उही परिवेश र, उही पदचाप थियो पहिलो पहिलो सम्बन्ध भएर होला हाम्रो एउटै हेराई थियो, एउटै भोगाई थियो आज तिमी मसँग छैनौं र,म कोही अर्कैसँग जीवन बिताइरहेको छु फेरि पनि तिमी मेरो वरिपरि छाएकी छयौँ उ बोल्दा म तिम्रो बोल्ने ढङ्ग सम्झन्छु उ, लजाउँदा तिमी लजाउँदा देखिने तिम्रो गालाको रङ्ग सम्झन्छु निहुँ खोज्ने र रिसाउने कुरा मात्र होइन खुसी जताउने र, फकाउने तौर-तरिकामा पनि पटकै पिच्छे उसँग तिम्रो तुलना गर्छु जत्तिखेर म्वाई साटिरहेको हुन्छु म उसँग र, त्यसबेला पनि सरिरभरि तिम्रै स्पर्श अनुभव गर्छु उसले सिँगारपटार गरिरहँदा त्यही श्रृङ्गारमा तिम्रो रुपको कल्पना गर्छु उसँग जोडेको हुँ नि मैले नयाँ सम्बन्ध उल्टो- तिमीसँगको सम्बन्ध पो नयाँ भएर आएको छ मैले नचाहेर के गर्नु? उसँगको मेरो सम्बन्ध च्याम्पटी जस्तो फन्फनी ! अहिले तिम्रै वृत्तमा घुम्ने गरेको छ यद्यपि कुनै उपादेयता छैन जान्नु वा नजान्नुमा मनकै कुरा त हो फेरि पनि जान्न मन लागेको छ- के तिम्रो जीवन मैले भोगे भन्दा फरक छ? |
विकासोन्मुख देशको मान्छेअनुहारमा – ‘क्षय’ को आफ्नै एक्सरे टाँसेर निरन्तर जिन्दगीसँग युद्ध बोल्दै पोल्टाभरि ठेसका बालीहरु थापेर आफैँलाई आफ्नो टाङमुनि छिराएर – चटकेले जस्तो वा, बोक्न नसकेर भारी जेब्राक्रसको हाराहारीमा डङ्ग्रङ्ग बीच सडकमा लडेको कसैलाई देखियो भने प्रिय बटुवा ! खबर पठाइदिनू – कोही हात पोस्टरमा आफ्नो अनुहार खोज्दै हिँडेको – ऊ मेरो छिमेकी हो छातीमा – ठूलो साइनबोर्ड झुन्डयाएर वा, आँखामा अनुनयको बिस्कुन सुकाएर साँझ/बिहान अस्पतालअघिल्तिरको पेटीमा अथवा, रेडक्रसको कुनै भवनअगाडि रगत बेच्न आतुर दमकल घरमा आगो लागेजस्तो ! कुनै तन्नेरी अनुहार देख्नुभो भने प्रिय, मान्यजन ! दया राखेर अलिकति रगत किनिदिनू – उसको रगत बेचेर डक्टरको फी चुकाउन निस्केको ऊ मेरो एक्लो छोरो हो कुनै कलाकारले बनाउन सुरु मात्र गरेर छाडेको मूर्ति जस्तो भीर खोस्रँदा खिइएका औँलाविहिन हातहरु बगर-यात्रामा साटिएका छियाछिया पैतालाहरु र आफूभन्दा तेब्बर वजनको भारी खोज्दा थिचिएको फिस्टे छातीसहितको आकृतिसँग हिँड्दाहिँड्दै बाटोमा जम्काभेट भयो भने ओठमा मुस्कानको रेखी छैन भनेर आँखामा उन्मादको चहक नदेखेर प्रिय पर्यटक ! भूत भनेर ऊसँग नतर्सनू बिहान/बेलुकी मैले ढोग्ने गरेको आस्थाको प्रतीक -ऊ, मेरो बाबु हो ऊ, विकासोन्मुख देशको नागरिक हो |
आस्थाको अभिब्यक्ति-यो सुन हो लिन्छौ? -लिन्नँ। -खेतमा धान उब्जाउन सकिन्छ केही नगर्दा- खेतमा घर बनाउन पनि सकिन्छ केही नगर्दा- बेचेरै पनि खेतसँग सम्पन्नता साट्न सकिन्छ स्वीकार गर ! यो खेत तिम्रै भयो -स्वीकार छैन। -भैगो ! मन्दिरको गजुर खोलाको कलकल र, विहारको पवित्रता पनि तिमीलाई नै भयो -चाहिँदैन। -उसो भए भावुक रहेछौ सुन्दरता चुलिएको सगरमाथा र शरद्को फूलबारीसँग त लोभिँदा हौ नि तिमी पनि -अहँ, लोभ लाग्दैन। -यीबाहेक अर्थोक के हुन्छ त लोभ लाग्ने? तिमी पागल रहेछौ -खै ! तिमीले मान्छेको कुरा गर्यौन? मलाई मान्छेबिनाको सम्पन्नता चाहिँदैन मलाई मान्छे नहाँसेको सुन्दर हिमाल चाहिँदैन मलाई मान्छेबिनाको धर्ती पनि चाहिँदैन मलाई मान्छेबिरुद्धको मन्दिर पवित्रता पनि चाहिँदैन |
Bhana Bhanaउ भनिरहेथ्योः अनुशासनहीनताको पनि एउटा हद हुन्छ म यो देशको शासक पो हूँ त मेरो अनुमति विना नै खोलामा लहरहरु उठिरहेछन् आफु खुसी फक्रिरहेछन् कोपिलाहरु बिना हिचकिचाहट नाँचिरहेछन् हाँगा/हाँगामा फूलका पातहरु, चराहरु चिर्विराईरहेछन् मनलागि सूर्य, आफूखुसी बादलसँग लुकामारी खेलिरहेछ निर्लज्ज ! जड्याहा जस्तै लटपटिदै बहिरहेछ बतास सोध्दै नसोधी रङ्ग फेरिरहेछ छेपारो र, धमाधम ऋतु परिवर्तन हुँदै गई रहेछ मेरो उपस्थितिलाई देख्दै नदेखे झै कुखुरो, सिउर उचालिरहेछ बारी, विरुवा उमारिरहेछ भन त ! यो कस्तो उद्दण्डता? आकाश, आफूखुसी वर्षिरहेछ बादल, बौलाहा जस्तो गर्जिरहेछ आखिर शासक हुँ नि कसरी सहन सक्छु म यस्तो अनादर? मेरो इच्छाको कुनै पर्वाह नै नगरेर हिमाल, झन झन अग्लिइरहेछ ! तपाईलाई कस्तो लाग्यो उसको तर्क? उसको कुरा सुनेपछि मलाई भने अब एकीन भइसकेको छ- तर्क, साच्चै नै नकच्चरो हुँदोरहेछ ! शासक जस्तै तर्क, आफैमा लवस्तरो हुँदोरहेछ !! |
विभाजित मृत्युदेख्नेहरुका लागि ऊ मर्यो र उसँगै- उसका जवाफदेही र जिम्मेवारीहरु मरे असफलता र पीडाहरु मरे यात्रा र थकानहरु मरे रोग र औषधिहरु मरे भोग्नेहरुका लागि भने ऊ मरेर पनि बाँचिरह्यो र, विविध रुपमा उसकै घरमा जन्मँदै रह्यो कहिले नाबालक छोरोको पेटमा भोक भएर जन्मियो कहिले तरुनी छोरीको रहरमा खण्डहर भएर जन्मियो कहिले विधवा स्वास्नीको आङमा कलङ्क भएर जन्मियो मर्नेलाई के थाहा घरको जुन ढोकाबाट उसको लास निकालियो ठीक त्यही बेला उही ढोकाबाट विनाशको एउटा आँधी उसको घरभित्र पसिसकेको थियो र, मर्नेको नाममा बाँच्नेहरुको जिन्दगी दनदनी सर्वत्र बलिरहेको थियो ! |
भाउजू र सुनका दाँतहरूअनुहारमा भन्दा तपाई श्रृङ्गारका प्रसाधनहरुमा आकर्षक देखिनुहन्छ ब्यवहारमा जस्तोसुकै भए पनि पहिरनमा तपाई सभ्य नै ठहरिनुहुन्छ मान्छे हुनुको नाता जोडेर कसैले बोलेको सायद तपाईलाई सह्य हुँदैन र, यसरी हेरिरहनु भएको छ मतिर बोल्दा- लाग्छ, तपाईको ओठको लाली बिग्रन्छ अथवा लाग्छ, तपाईका सुनका दाँतहरुको मूल्य घट्छ मलाई अविश्वास भइरहेछ तपाईसँग मलाई डर लागिरहेछ तपाईको श्रीमान्-भविष्यसँग सर्पको बरु विश्वास गर्न सकिन्छ बरु बाघसँग मित्रता हुन सक्छ ठाउँ-कुठाउँ जता पनि टोक्ने सुनका दाँतहरुको कुनै भर हुँदैन सुनका दाँतहरुलाई मायाले पिरोल्दैन म तपाईसँग सोधिरहेछु, भाउजू ! नढाँटी भन्नोस् त ! कुनै दिन के यस्तो त देख्नु पर्दैन- कि, मायातुर भएर काखमा पल्टन आउँदा तपाईको श्रीमान् आफ्नो रेशमी सारी खुम्चने पीरले तपाई उसबाट पर-पर पन्सनुहुन्छ अथवा- कुनै दिन रोगले थलिए नै भने तपाईको श्रीमान् उसको ऐया-आत्था सुन्नु नपरोस् भनेर तपाई झन्-झन् रेडियोको भोलम बढाउन थाल्नुहुन्छ सुनको खनखनाहट सुनेर यत्ति लठ्ठ भइसक्नुभएको छ तपाई कि, आफ्नै भन्दा बढी अब तपाईलाई सुनको माया लाग्छ र, पनि भनिरहेछु भाउजू ! रुन बरु कोही नभए पनि हुन्छ हाँस्न कोही आफन्त अवश्यै चाहिन्छ मान्छेसँग किन ब्यर्थै भाग्नुहुन्छ यसरी? एउटा मान्छेले पसिना काढ्यो भने सुनका थुप्रै ढिक्काहरु जुटाउन सक्छ र, सुन सुनको अन्तिम प्रयोजन के त? गहनाकै रुप धारण गरोस्-सही यसले तपाईको सग्लो शरीरलाई मात्र छिया-छिया बनाउन सक्छ ट्वाङट्वाङती प्वालहरु पार्न सक्छ कमभन्दा कम यत्ति त सम्भि्कदिनोस् भाउजू ! सुनले सधैँ मान्छे खान्छ भाउजू ! सुनले एक दिन तपाईलाई पनि खान्छ |
फूलफूल-सुन्दर छ सुकोमल छ सम्मोहक छ फूल-सबैका लागि प्रिय छ फूल- गाउँमा छ सहरमा छ भीरमा छ फूल-सर्वत्र उपलब्ध छ फूल- प्रेममा बोल्छ मन्दिरमा चढ्छ साइतमा अघि सर्छ फूल-मायाको प्रतीक भएको छ तर कस्तो नमज्जा ! हरेक बिघ्नबाट जोगाएर सुरक्षित हुर्काउने पितातुल्य आफ्नै मालीको मृत्युमा पनि पूर्ववत् फूल-मगमगाइरहेकै छ उफ् ! सृष्टिको कस्तो विडम्बना ! फूलसँग पटक्कै सँवेदना हुँदो रहेनछ |
निःशब्द अभिब्यक्तिपच्चीसबर्षे लाऊँ-लाऊँ र खाऊँ-खाऊँको उमेरमै ऊ पनि मरी ठीक एक वर्षअगाडि उसको लोग्ने मरेको थियो ! सिरानीमा उसको निजी भनिने टिनको एउटा बाकस थियो खोलेर हेर्दा सबैले देखे- बाकसभित्र-सबभन्दा माथि मृतक लोग्नेको फोटो र, फोटोमुन्तिर पट्याउँदै पत्र-पत्र मिलाएर राखेको लोग्नेको टोपी र उसको पछयौरी थियो लोग्नेको गन्जी र उसको ब्रा थियो कमेज थियो चोलो थियो लोग्नेको कट्टु र उसको पेटीकोट थियो सुरुवालसँग फरिया थियो जुत्तासँग चप्पल थियो हेर्नेहरु हेरेको हेर्यैे भए कसैको पनि वाक्य फुटेन खिया लागेको टिनको त्यो बाकसभरि छताछुल्ल लोग्ने-स्वास्नीको माया थियो ! अरु त अरु उसको अनपढ अभिब्यक्तिको अगाडि पल-प्रतिपल जिउनुको निरर्थकता धूवाँइरहेको मेरो आफ्नै मानसिकताको पनि एउटा अजङ धरहरा ढलेको थियो आडम्बरको एउटा लङ्का डढेको थियो नढाँटी भन्दैछु- खै, के भयो त्यस बेला? एकाएक मलाई जीवनप्रति उखरमाउलो मोह जागेको थियो बिनाकुनै सङ्कट पहिलोपल्ट मलाई मृत्युको सन्त्रासले वरिपरिबाट घेरेको थियो ! |
धर्तीको गीतजसको गालाबाट धेरैपल्ट बतासले गुराँसको लाली चोरेर लगेको छ जसको छातीमा याम/बेयाम बाढीले ताडव-नृत्य नाच्ने गरेको छ जसको स्यूँदो पुछिदिएर समय/असमय बर्सातले उसलाई विरूप प्रस्तुत गर्ने गरेको छ धर्ती हुनुको नाम हो ऊ सहन्छे/जाइलाग्दिन लुटिन्छे/फिर्ता माग्दिन हेपिन्छे/आत्मग्लानिले रुँदिन प्रदर्शन मात्र कहाँ शक्ति हो र? प्रदर्शन मात्र कहाँ सत्य हो र? प्रदर्शन मात्र कहाँ प्राप्ति हो र? प्रदर्शन मात्र कहाँ गन्तव्य हो र? आफ्नै गर्भमा ज्वालामुखी पालेर पनि धर्ती- कहीँ कसैका विरुद्ध हुङ्कार बोल्दिन मन लागी जोकोही हिँड्न सक्छ उसको छातीको बाटो भएर धर्ती- कहीँ कसैको पैताला पोल्दिन धर्ती त- सहिष्णुताको गाउँ र सिर्जनाको नाम हो तिमी मन मात्र उसमा केन्द्रित गर ऊ – कणकणमा जिन्दगीको भार उठाउन तयार छे ऊ – छिनछिनमा सुनगाभाका सन्तान हुर्काउन लालायित छे सक्छौ तिमी आफ्नै आँखा फुटाउनेको शिरमा मायाको हात फेर्न? धर्ती – उसकै पोल्टोबाट माटो चोर्नेहरुलाई आफ्नै काखको सिरानी र मनको बिहानी दिन राजी छे आफू आफैँभित्र नथाक्ने सीप हुनुपर्छ आफू आफैँमा नहार्ने विश्वास हुनुपर्छ पल-प्रतिपल बमका विस्फोटहरु थापेर छातीमा धर्ती – त्यहीँ ढकमक्क सयपत्री फुलाउँछे बगाएर आँखाबाट आँसुका नदीहरु आमा जस्तो ! ऊ अङ्गुर-झुप्पाहरुको सौगात टक्र195152ाउँछे खै ! ऊ कहिले भागी र आफू आफैँबाट? पोल्टोमा हिउँ थापेर सट्टामा – ऊ डोकोमा सुन्तला चुल्याउँछे डढ्दै सूर्यको रापमा आफू बदलामा- ऊ पीपलका पातहरुमार्फत शीतलता हम्कन्छे यही त धर्तीको जित हो आऊ ! नभाग आफ्नै आँगनबाट आफन्तहरु ! धर्तीमा उभिनुको नाता मात्रैले पनि तिमीमा धर्तीको स्वभाव सङ्लुनपर्छ तिमीमा धर्तीको निधार र195ि139नुपर्छ नहार्न जिन्दगीको युद्धबाट धर्ती, अब मान्छेमा उत्रनुपर्छ मान्छे, अब धर्ती हुनुपर्छ |
रामदुलारीको प्रश्नबाबुजी ! म पटक्कै इच्छुक थिइन बिहेको लागि मेरो उमेर गनेर आफूखुसी तिमीले नै मेरो लागि दुलाहा खोज्यौ तिलक तय गर्यौा बिहेको निर्णय गर्यौज सँगी-साथीहरू इतरिनु त थियो नै बिहेको निर्णय पछि-लगत्तै बिहेको अर्थ बुझाउँदै आमाले भन्न नमिल्ने कतिपय कुराहरू बिबाहित दिदी/भाउजुहरूले अर्थ्याउन थालें जिस्क्याउँदै दुलाहाको सँभावित व्यवहार र, आफूले देखाउनु पर्ने सुझबुझका बारेमा सिकाउन थालें दिनहरू बित्दै जाँदा ऐनामा मैले पनि आफ्नो सरिर र जिउका हाउभाउहरू हेर्न थालें डुब्न थालें मीठा मीठा कल्पनामा र, आफूलाई मन पर्ने श्रृङ्गारका प्रशाधनहरू छान्न थालें दुलाहासँग बोल्ने दङ्ग र, उसँग जिस्किने उपायहरू सोच्न थालें मनभरि रहरका बुट्टाहरू भर्न थालें उमङ्गैउमङ्गको अविराम यात्राको रुपमा जीवनलाई अनुभूत गर्न थालें आज जन्ती लिएर उ आएको थियो म दुलही भएर सिँगारिएकी थिएँ सँसार मेरो लागि बिछट्टै सुन्दर लागिरहेथ्यो जन्ती, आँगनमा आइपुग्दा नपुग्दै तिमी भने एकाएक वैण्ड बाजा बिना नै जन्ती आएको भनेर झोक्कियौ अपेक्षा गरिएभन्दा थोरै जन्ती ल्याएर समाजमा आफ्नो प्रतिष्ठा धमिल्याएको भनेर जङ्गीयौ सुन्नै तयार भएनौ तिमी कसैका कुरा र, तराईको यो समथर फाँटमा एकाएक तिमी पहाड बनेर उभियौ र, अब यो बिहे हुनै नसक्ने घोषणा गर्दै दुलाहा सहित जन्तीको लस्करलाई ठाडै खुट्टा फिर्ता पठायौ बाइपङ्खी घोडा चढेर प्रियतमसँग आकाशमा उडिरहेको सपना देख्दै गर्दा थाहै नपाई मध्यरातमा पहिरोले पुरेको घर जस्तै भएको छ मेरो स्थिति फर्के पनि दुलाहा र जन्तीको लस्कर फर्कनै नसक्ने भएको छ मेरो मनःस्थिति तिम्रो निर्णयले म बहुलाएकी छु बाबुजी ! तिमी मलाई अब कसरी सम्हाल्न सक्छौ? यही अवस्थामा अब त म बाँच्नै पनि सक्तिन किन लामो कुरा गर्नु बाबुजी ! के तिमी अब मलाई आफ्नी स्वास्नी बनाउन सक्छौ? |
तिमी को हौ?उज्यालोमा फूलहरु फुल्छन् चरा चिरबिराउँछन् सुकाउँछन् किसानहरु खेतमा धानका निहिनहरु र, भत्केका पुलपुलेसाहरु बनाउँछन् गृहिणीहरु- कुनाकाप्चाका कसिङ्गर बढार्छन् दैलो र आँगन लिपपोत गर्छन् माकुराका जाला हटाउँछन् धुन्छन्, मैलिएका लुगाफाटाहरु र, मयल छोडाउँदै छोराछोरीका जीउबाट उनीहरुलाई सुग्धर राख्न त्यसैमा तल्लीन रहन्छन्। चिम्टामा उज्यालो च्यापेर सर्जरी गर्न थाल्छन् चिकित्सकहरु अक्षरको उज्यालो टिपेर कर्ममा समर्पित हुन्छन् वकिल, प्राध्यापक र अध्येताहरु ! उज्यालोमा छ्याङछ्याङती देख्न सकिन्छ सृष्टिका यावत् रचना र, तिनको सुन्दरता उज्यालो, उत्सव हो त्यसैले उज्यालोमै रमाउँछन् प्रेमीप्रेमिकाहरु सन्तमहात्माहरु बालकवृद्धहरु एउटा तिमी छौ आफ्नो परिसरमा कतै उज्यालो छिर्ला भनेर सधैँ चिन्तित रहन्छौ। भन ! तिमी किन उज्यालोसँग डराउँछौ यसरी? के तिमी अत्याचारी हौ? के तिमी व्यभिचारी हौ? के तिमी षड्यन्त्रकारी हौ? |
जुम्लापहाडैपहाडको बीचमा अर्घौतो आकारको बिनानिकासको पोखरी भएर बसेको छ जुम्ला। दौराको बाहुला र फेरले बिरामी सिँगान पुछ्दापुछ्दै नाकभरि कटकटिएर आफ्नै सासमा गनाएको छ जुम्ला। ढुङ्गै चपाएर भए पनि पेटभरि अघाउन पाए मानौं अर्थोक केही चाहिँदैन अरु त अरु दूधमुखे बालककै पेटहरुमा भोकाएको छ जुम्ला। यो बर्ष पानी परेन यो बर्ष हिउँ झरेन धामीझाँक्री पनि उफ् ! कति लगाउनु? आफ्नै नौनारीमा फत्रक्क गलेर माटाका हरेक छानामुनि सोकाएको छ जुम्ला। देखे, जुम्ल्याहा पहाडहरुले देखेका छन् यसको छटपटी र घाउहरु सुने, बग्दै गरेको तिला र जवाले सुनेका छन् यसका सुस्केरा र क्रन्दनहरु अरु त खै ! कसले हेर्योर र? चन्दननाथको घण्ट, लिङ्गो र ध्वजासहित मानौं आफ्नै देशको मानचित्रबाट बेखबर, कतै हराएको छ जुम्ला ! |
ट्रक ड्राइभरस्टाफ होटल खोलेर बाटोमा भात बेच्ने ठूली, साहिली वा कान्छीलाई जत्ति पनि समय दिन भ्याएको छैन आफ्नी स्वास्नीलाई यो सत्य हो ! बाटैमा नुहाएको छु, बाटैमा खाएको छु आजको बास कहाँ पर्छ भन्नेसम्मको टुङ्गो नहुँदा नहुँदै पनि यस्तै हो जिन्दगी भनेर पापी पेटकालागि घरि घरि आफैंलाई फकाएको छु यो सत्य हो ! साहुको ट्रक मेरो जिम्मामा छ म घुमाउँछु यसको स्टेयरिङ्ग र, सट्टामा- आफ्ना रङ्गिन सपनाहरु साहुको जिम्मामा छोडेर आएको छु ! कुदाएको कुदायै छु यो ट्रक ट्रकको गन्तव्य भेटिन्छ, आफ्नो भेटिदैन गुड्ने बाहेक पुग्ने ठाउँ हुँदैन कि क्या हो ड्राइभरको? सोझो ढाड कुप्रिसक्ता पनि सुधि्रन नसकेको आफ्नो अबस्था देख्दा लाग्छ, कहीं यस्तो त होइन- ज्यानै जाने एउटा दुर्घटनाको खोजिमा हेडलाइट बालेर – राती पनि म, ट्रकको स्टेयरिङ्ग घुमाइरहेकै छु ! एक्सिलेटर दवाइरहेकै छु ! ! |
चेतनाको पीडा१. ए नवजात शिशु ! तिम्रो नाममा मलाई एउटा शोकगीत गाउन मन लागेको छ २. भातका सिताहरु बटुल्नुबाहेक जिन्दगीमा- अर्थोक केही गर्न नसकेपछि घाइते भएको छ आफैँबाट आफ्नो मन र, मस्तिष्कभरि- चेतनाको पीडा खरबारीमा डढेलो लाग्नुको हाराहारीमा चिलाउन थालेको छ रेटेर चेतनाको घाँटी आफूलाई जोगाएँ त के भयो? जिन्दगी- खोलाबाट पोखरीमा फ्याँकिन आइपुगेको छ र, कमाइको नाममा आजसम्मको आफ्नो जिन्दगी आफैंमा फुटेको हाँडी भएको छ म साँच्चै भन्छु- बिर्सूं भन्दाभन्दै पनि तिम्रो अनुहारको निर्दोषिता देखेपछि झलझली सम्झना हुन थालेको छ आफ्नै विगतको र, फेरि एकचोटि पेटको कीराले चेतनाको घाँटी निमोठ्ने इतिहासको पुनरावृत्ति प्रायः निश्चित हुन गएको छ यस्तो बेला भन, के अर्थ रहन्छ मेरो निस्तो शुभकामनाको? ए नवजात शिशु ! तिम्रो नाममा मलाई एउटा शोकगीत गाउन मन लागेको छ ३. सबै थोक छ केवल शान्ति छैन धर्तीमा र, घर अचेल लडाइँको मैदानमा अनुवाद भएको छ ! कसैलाई कसैसँग विश्वास छैन लोग्नेलाई स्वास्नीसँग अविश्वास छ बत्तीलाई दियोसँग अविश्वास छ फैलिएर क्षितिजसम्म पुगेको छ-यो भर्यारङलाई भुइँसँग अविश्वास छ यात्रीलाई ट्राफिकसँग अविश्वास छ फूललाई डालीसँग अविश्वास छ शङ्कै छैन अब त मर्नुअघि आफ्नो चिहान पनि आफैंले खन्नुपर्ने समय आएको छ यस्तो बेला खै, के काम लाग्छ-तिम्रो निश्छल मुस्कानको? ए नवजात शिशु ! तिम्रो नाममा मलाई एउटा शोकगीत गाउन मन लागेको छे ४. विष पचाउने अर्थमा अब कुनै पनि मान्छे महादेवभन्दा कमजोर भेटिनै सक्तैन आजकाल- सासमा बारुद र, काखमा पूतनाको संस्कार हुर्कन थालेको छ वेदनाले नीलो भएको छ आकाशको छाती र, धर्तीको काख सधैं नै शकुनिको हर्षोल्लासमा अनुवाद भएको छ डरले थरर्र काँपेका छन् गुलाफका पत्रहरु र, मान्छे-आँखामा सपनाभरिको विश्वास पनि डगमगाएको छ यस्तो बेला कसले बुझ्छ तिम्रो आँखाको प्यारो अनुरोध? ए नवजात शिशु ! तिम्रो नाममा मलाई एउटा शोकगीत गाउन मन लागेको छ |
गाउँमाथि एउटा कवितासेताम्य कपाल फुलेकी बूढीका थोता दाँतहरु झैँ टक्रक्क- यता एउटा टक्रक्क- उता एउटा र यदाकदा अङ्गुरका झुप्पाहरुकै भाँतिमा धेरै पराले र थोरै ढुङ्गे छानाको टोपी लगाएर एकै ठाउँमा गुजमुजिएका केही घरहरु छन् घरभित्र- अन्धविश्वासलाई विश्वास मानेर उग्राइरहेका केही मान्छेहरु छन् समय, जहाँ घडीले हैन कुखुराको भालेले बताउने गर्छ परदेश गएकाहरुको कुशल-मङ्गल जहाँ अगेनामा नुन पड्काएर अन्दाज गर्न सकिन्छ विज्ञानको पनि बेग्लै ढङ्ग छ गाउँमा र आङमा घाम लाग्ने/नलाग्ने कुराको ठेगान बारीको उब्जाउ हेरेर यकिन गर्न सकिन्छ यो, मेरो देशको सुदूर पूर्वको गाउँ ! यो, मेरो देशको सुदूर पश्चिमको गाउँ ! छिमेकी अगेनाबाट आगो ओसारेर सुरु हुने यहाँको दिन गोठमा, बस्तुभाउलाई घाँसपात हालेर केटाकेटी हुन्छ खेतमा, गोरु नारेर तन्नेरी हुन्छ र बेग्लाबेग्लै मान्छेका ओठहरु भएर दिनभरि फलाकिरहन्छ दिनभरि हतारिइरहन्छ- आज जन्त जानुपर्छ- दलवीरेको बिहे छ आज पर्म जानुपर्छ- घिसिङको छानो छाउनु छ आज धामी बसाउनुपर्छ- हीरेको छोरो सिकिस्त छ आज माइलीलाई नचाउनुपर्छ- भरे जात्रा छ राम ! राम !! जिम्दार बूढाको प्राण गएछ जहाँको चपरी त्यहीँको दुवाली- मरेर के लानु छ … एउटै इनार छ सम्पूर्ण गाउँमा र पनि कसैले पानी पिउन नपाएको गुनासो छैन मेलापात जानुपर्दा काखको नानीलाई मजेत्रोले पिठ्यूँमा बाँधेर निस्कन तयार छे जोकुनै पनि आमा आफ्नै सन्तान पनि भार हुन सक्छ भन्ने उसलाई थाहा छैन छ भने सबैलाई- भकारो सोहोर्ने शैली थाहा छ अनौ समात्ने तरिका थाहा छ कोदालो अर्जाप्ने कुरा थाहा छ बाली लगाउने र भित्र्याउने याम थाहा छ भाकल चढाउने दिन थाहा छ कुलो लगाउने पालो थाहा छ न चुनावको रोक्छ यसलाई न उत्सवले छेक्छ यसलाई पट्याँस ! पट्याँस !! नाङ्लो भएर यो अहिले पनि कनिका निफनिरहेकै छ प्रिय सम्पादक ! फेरि कुन देशको कल्पना गरेर छापिरहनुभएको छ तपाईं बमवर्षाका खबरहरु बालिग मताधिकारका कुराहरु साहित्यिक आन्दोलनका इतिहासहरु अन्तरिक्ष यानका गतिविधिहरु तपाईंले गर्व गर्ने सगरमाथालाई काँधमा बोकेर उभिएको यो गाउँ ! तपाईंलाई नागरिकताको प्रमाणपत्र बाँड्ने देशको जन्मदाता यो गाउँ ! अहिले पनि यो ढिकीच्याउँ ! ढिकीच्याउँ !! सधैँ लङ्गडो खुट्टा उचालेर ढिकीमा उभिइरहेको छ घुर्र ! घुर्र !! अहिले पनि यो जाँतोमा टाउको अड्याएर निदाइरहेकै छ के गर्नु चुनावका घोषणापत्रहरु? सिँगान पुछ्ने कागजभन्दा बढी कामयाब हुन सक्तैन यो यिनीहरुलाई के पढ्नु अन्तरिक्ष यानका गतिविधिहरु? दन्त्यकथाकै सिलसिला जोड्नुभन्दा बढी केही अर्थ छैन यसको पनि यिनीहरुलाई |
खुशीबल्लतल्ल नौ महिनापछि बाकसमा बन्द भएर अरबबाट उसको लास आइपुगेको छ र, लास आइपुगेको कुराले उत्सवजस्तो उसकी स्वास्नी र छोराछोरीसँगै आफन्तहरुका बीचमा खुशीयाली छाएको छ ! आङभरि ठिहिर्या उँदै उनीहरुको जेठ बित्यो आँखाहरु सुकाउँदै साउन/भदौ बित्यो भतभती आँत पोल्दै पुस/माघ बित्यो मर्ने त मर्यो् मर्योम ज्यूँदा भनिएका उनीहरु मर्नु र बाँच्नुको दोसाँधमा सास फेरिरहे मान्छे मरेको घरमा केको उत्सव? फेरि पनि चाडबाड आउँदा लास सद्गत नगरेसम्म जुठो बार्नु पर्दैन भनेर उनीहरुको सँवेदनामाथि पुरेतहरुले निरन्तर आक्रमण गरिरहे र, उनीहरु नबाँचेजस्तै बाँचिरहे नमरेजस्तै मरिरहे ढुक्क भएको छ अब लास आइपुगेको छ लास झकाउनका लागि अझै क-कसको घर चाहर्नुपर्ने हो भन्ने दिक्दारी सकिएको छ अझै कति कानुनी जन्जालहरु बेहोर्नुपर्ला भन्ने आशङ्का मेटिएको छ अझ कति ऋण काड्नु पर्ला भन्ने पीर सकिएको छ ढुक्क भएको छ उनीहरुलाई अब किरिया गर्न पाइने भएको छ अब जुठो बार्न पाइने भएको छ अव चाडबाड मान्न वा नमान्न पनि पाइने भएको छ के देशलाई यो कुरा खबर छ? बल्लतल्ल नौ महिनापछि बाकसमा बन्द भएर अरबबाट उसको लास आइपुगेको छ र, लास आइपुगेको कुराले उत्सवजस्तो उसकी स्वास्नी र छोराछोरीसँगै आफन्तहरु बीचमा खुशीयाली छाएको छ ! |
इतिहासअर्को विकल्प छैन र, आफू बसिरहेको ठाउँमा कसैले हस्तक्षेप जमायो भने मान्छेले कि त माटोमै मिल्न राजी हुनुपर्छ कि त उसकै टाउकोमा आफ्नो खुट्टा राख्नुपर्छ इतिहासको नाममा यही एउटा ज्ञान सर्वत्र छाएको छ इतिहासको नाममा यही एउटा सत्य प्रस्ट भएर आएको छ यी सबै कुरा जान्दाजान्दै अहिले पनि तिमी चुसिरहेकै छौ म सुकिरहेकै छु तिमी पुगिरहेकै छौ म छुटिरहेकै छु सम्झन पनि अब त गाह्रो भइसक्यो अन्तिमपल्ट कहिले निदाएँ र लहलहाउँदा सपनाका बालीहरु भित्र्याएँ मैले अहिले त आँखाले अँध्यारो मात्रै ओकल्छ भन्न सक्तिनँ अन्तिमपल्ट कहिले मुस्काएँ र, घामको सुकिलो ओछ्यान ओछ्याएँ मैले तिमी एकनास घचेटिरहेकै छौ छेउ लाग्दालाग्दै म, सडकबाट भीरमा आइपुगेको छु तल सुरुङ-भाँतिमा कहालीलाग्दो खोला बगिरहेछ र, म त्यसको तीरमा आइपुगेको छु छेउ लाग्न अब मसँग ठाउँ छैन र, आफ्नो तर्फबाट मृत्युलाई वरण गर्न पनि म तयार छैन स्थिति, त्यसैले पनि निर्णायक क्षणमा आइपुगेको छ र मात्र अब- मैले आफूलाई इतिहासको छात्र प्रमाणित गर्न बाँकी छ र मात्र अब- आफूले जानेको इतिहासलाई मैले वर्तमानमा अनुवाद गर्न बाँकी छ अर्को विकल्प छैन र, आफू बसिरहेको ठाउँमा कसैले हस्तक्षेप जमायो भने मान्छेले कि त माटोमै मिल्न राजी हुनुपर्छ कि त उसकै टाउकोमा आफ्नो खुट्टा राख्नुपर्छ इतिहासको नाममा यही एउटा ज्ञान सर्वत्र छाएको छ इतिहासको नाममा यही एउटा सत्य प्रस्ट भएर आएको छ |
CHHATIWAN (ALSTONIA SCHOLARIS)
CHIRAITO (SWERTIA ANGUSTIFOLIA)
CHIRAITO (Swertia bimaculata )
CHIRAITO (Swertia multicaulis)
DATIWAN (ACHYRANTHES BIDENTATA )
DHASINGARE (Gaultheria fragrantissima)
DRONAPUSPA (LEUCAS CEPHALOTES)
GOBRESALLA / TALISPATRA (ABIES SPECTABILIS)
GUJARGANO (CISSAMPELOS PAREIRA)
INDRAJAU ( Holarrhena pubescens )
JAMANE MANDRO (MAHONIA NEPAULENSIS)
JATAMANSI (NARDOSTACHYS GRANDIFLORA)
KAKAD SINGHI (Pistacia chinensis)
KAKOLI ( Fritillaria cirrhosa)
KALO SHARIVA (CRYPTOLEPIS BUCHANANII)
KALO SHARIVA (ICHNOCARPUS FRUTESCENS)
KALO-BIKHA (ACONITUM LACINIATUM)
LAGHU PATRA (PODOPHYLLUM HEXANDRUM)
Medicinal Plants of Nepal! Preserving the Past, Healing the Future
NAGEBELI (LYCOPODIUM CLAVATUM)
PANCHAUNLE (Dactylorhiza hatagirea)
https://easyayurveds.com/shop/
https://easyayurveds.com/neem-capsule-price-in-easy-ayurved-nepal/
https://easyayurveds.com/ajwain-oil-carom-oil-for-pain-relief-relaxation-improved-blood-circulation-stress-reduction-mental-relaxation-and-relief-from-arthritis-100ml/
https://easyayurveds.com/amla-powder-gooseberry-powder-rich-in-vitamin-c-calcium-iron-amino-acids-for-immunity-metabolism-and-natural-blood-purify-amala-powder-100gm/
https://easyayurveds.com/brahmi-bati-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/confido-tablets-for-libido-testosteron-and-erectile-dysfunction/
https://easyayurveds.com/arjuna-chaal-powder-supports-heart-health-manages-cholesterol-level-promotes-healthy-metabolism-diabetes-weight-loss-terminalia-arjuna-100gm/
https://easyayurveds.com/ashokarishta-ayurvedic-syrup-for-women-relief-from-irregular-and-heavy-menstruation-and-hormonal-imbalance-with-ashoka-dhataki-by-dabar-450ml/
https://easyayurveds.com/ashwagandha-withania-somnifera-ayurvedic-herbal-supplement-promotes-vitality-and-strength-support-for-stress-ashwagandha-powder-100gm/
https://easyayurveds.com/ashwagandharishta-helps-boost-immunity-stress-buster-for-health-strength-wellness-naturally-enhances-fertility-libido-by-baidyanath-450ml/
https://easyayurveds.com/avipattikar-churna-gastric-churna-for-hyperacidityflatulence-bloating-nausea-heart-burn-and-digestion-ayurvedic-abhipattikar-churna-100gm/
https://easyayurveds.com/brahmi-brahmi-powder-for-brain-memory-good-sleep-low-stressand-depression-edible-drinking-eating-pure-hair-care-centella-asiatica-100gm/
https://easyayurveds.com/chyawanprash-with-yarshagumba/
https://easyayurveds.com/castor-oil-arandi-oil-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/yarshagumba-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/isabgol-bhusi-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/himcolin-gel-price-in-daraz-nepal/
https://easyayurveds.com/baidynath-shilajit-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/goksura-gokharu-powder-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/giloy-gurjo-gudduchi-powder-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/shilajit-capsule-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/dushmularishta-price-in-online-shopping-nepal/
https://easyayurveds.com/moringa-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/kaauso-price-in-nepal-mucuna/
https://easyayurveds.com/jethimadhu-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/jaiphal-oil-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/benefits-of-jamun-seed-powder-for-diabities-and-constipetion/
https://easyayurveds.com/liv52-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/shilajit-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/liv52-price-in-daraz-nepal/
https://easyayurveds.com/khadirarista-price-in-nepal/
https://easyayurveds.com/bramhi-oil-ghod-tapre-oil-for-brain-memory-good-sleep-low-stressand-depression-edible-drinking-eating-pure-hair-care-bacopa-monnieri-oil-100ml/
https://easyayurveds.com/amla-juice-gooseberry-juice-rich-in-vitamin-c-calcium-iron-amino-acids-for-immunity-metabolism-and-natural-blood-purify-amala-juice-with-aloe-vera-100g
