Discover the essence of Nepali literature through Ishwar Ballav's top poems. His evocative verses resonate with timeless themes and profound emotions.
Ishwar Ballav was a highly influential Nepali poet and
lyricist. He is renowned for pioneering a new dimension in Nepalese literature
known as the "third dimension" or "Tesro Ayam." Alongside
his contemporaries Bairagi Kaila and Indra Bahadur Rai, Ishwar Ballav formed a
significant trio in 1963 in Darjeeling, where they reevaluated and reshaped the
trajectory of Nepalese literature. His contributions extended beyond poetry, as
he was also celebrated for his poignant songs, which have garnered widespread
popularity. Some of his notable compositions include "Duita Phool
Deuralima," "Malai Zindagi Yo Lagdachha," and "Hazaar
Sapanaharuko Maya Lagera Aaunchha," among others. Ishwar Ballav's literary
prowess and innovative approach have left an indelible mark on Nepali culture
and literature.
Ishwar Ballabh is the name of the great seeker of Nepali
language literature, powerful creator and immortal scholar. His unique history
has reached the peak in Nepali literary history. He was an outstanding creator
for the development of Nepali language literature. His activism in literature
made Nepali language more fertile.
Ishwar Ballab was emotional from his childhood. He used to
enjoy composing poetry in his school life. At that time, he used to write
poetry and sometimes tear it up, sometimes he used to show it to his brothers
and sometimes he used to tell it to his friends. At that time, he especially
used to write lyric poetry. After doing the same, he was able to publish his
poems. His first poem was published when he was eighteen and nineteen years
old. In 1955 he first saw his poetry published in 'Bharti' edited by Parasmani
Pradhan from Darjeeling, India.
Ishwar Ballabh was born on June 29, 1993 in Jaisedeval,
Kathmandu. Pt. Among the three brothers of Muralidhar Bhattarai and Rammaya,
Ishwar Ballabh is the eldest. Mahila Swatantra Ballab passed away at a young
age. The younger Ishwar Ballab always walked under the leadership of his elder
brother. This family also had to face financial and social difficulties due to
his father Rana's rebellion against the government. Ishwar Ballabh's life was
always moving in a tragic way due to his father bringing another mother, his
mother committing suicide because of how upset he was and his father's death on
top of that.
Ishwar Ballab was also enthusiastic about studies since
childhood. But due to his father's work, he was not always able to study alone.
He once studied at Durbar High School in Kathmandu. During the exam, he went
somewhere else. In the meantime, he passed his graduation.
After graduation, Ishwar Ballab went to Malangwa in Sarlahi.
There he got a job as a teacher at Malangwa High School. Then he joined there
for fifteen months. By then he had heard a lot about Darjeeling. So with the
aim of seeing Darjeeling, he rushed towards it.
On the day that Ishwar Ballab took Darjeeling, he saw a
large procession there. He became more and more inwardly wondering what that
procession was about. After some time, he found out that the procession was not
a celebration but a funeral procession. And the aunt of that great man has been
the mistress of Rupnarayan Singh. In fact, he was surprised by that incident.
Before that, he had never seen the sight of such a group of people walking
together. That incident established his emotional connection with the people of
Darjeeling.
After Ishwar Ballab reached Darjeeling, he liked the place.
He liked the people there and the atmosphere there fascinated him. As a result,
he decided to stay there and work for a while. Accordingly, he got an
opportunity to teach at the local Turnbull High School. After teaching for two
years, he did not want to be associated with that school. Meanwhile, on the
request of Mantulal Kshattri, he was going to teach his daughter Kamala
Kshattri privately.
They say that the relationship between nature and man in
life is strange. Ishwar Vallabh also entered in the emphasis of the same
calculation or let's say that his heart's knot with Kamala, whom he taught privately,
gradually tightened. After all, even Kamala Kshatriya's wealth did not leave
Ishwar Ballab. Finally, their hearts promised each other that they would never
leave each other. They got married too. In other words, in the year 2016, they
were formally married. Three daughters Rekha, Renu, Racchu and one son Anand
were born from this man and woman. His children had their early education at
their maternal home in Darjeeling.
After Ishwar Ballab got married, another responsibility was
added to him. So he decided to get a job again. Accordingly, he entered Radio
Kharsang. There he used to produce and announce programs. He could not stay
there for long. He worked at that place for a total of eighteen months.
Ishwar Ballab became unemployed again. After that, his
father-in-law gave him a house to set up a shop in Darjeeling, gave him goods
and environment. After that he started living in that shop. Gradually he
continued to engage in business and contracting. According to which he
sometimes opened a hotel, sometimes contracted construction. Living his life in
the same way, he continued to step up his struggle. He reached his motherland
in the process of those steps. Or say he arrived in Kathmandu in 2027.
After coming to Nepal, he started looking for work again.
Accordingly, he joined the Nepal Family Planning Association. He worked there
for two years. Later, he again reached the National Population Commission. He
spent five years there. In the year 2047, he was also nominated as a member of
the Nepal State Institute of Wisdom under the vice-chancellorship of Ishwar
Baral.
When he was a member of the Nepal Government Pragya
Foundation, 'Pragya' quarterly was published under the editorship of Ishwar
Ballabh. In addition, he also edited 'Phool Paat Patkar' in third dimension
like Darjeeling. In addition, Indra Bahadur Rai, Vairagi Kainla, Ishwar Ballabh
also ran a magazine called 'Tesro Dimension' on behalf of the third dimension.
In addition, Ishwar Ballab also edited a work called 'Nepali Filmmaking'.
Ishwar Ballab traveled to different parts of Nepal. During
his travels, he made friends with the writers and artists of the country. He
also visited India, China, Thailand and Hong Kong and gathered experiences.
The third dimension was a very popular topic in the Nepali
literature of Ekta. At that time, the third dimension was established with the
help of Indra Bahadur Rai, Vairagi Kaila and Ishwar Ballabh. The Third
Dimension continued to exist as a movement in Nepali literary history
Ishwar Ballab wrote many poems. In fact, even though he used
his pen in other genres, everyone called him a poet. Apart from poetry, his
writing skills also gained popularity in essays and arrangements. His works
were also published on poetry, stories, essays and criticism. He also wrote
about fifty songs.
Ishwar Ballabh's contribution to Nepali language literature,
he was decorated and adorned with the Suprabal Gorkha Dakshin Bahu, Rajat
Mahotsav Medal for Ascension to the Throne and Birendra Aishwarya Seva Medal.
For his dedication to Nepali language literature, he was awarded with Madan
Award, Common Award, Ratnashree Gold Medal, Mukti Award, Vyathit Sindhu Award,
Press Council Award, Harihar Shastri-Savitri Devi Literary Award etc. He also
received scholarship from Kalasahitya.com Foundation. Appreciation letters were
also dedicated to him from various organizations for his excellent service to
literature. After his death Prada. With the financial courtesy of Ram Prasad
Upreti and Usha Sherchan, Nai Prakashan has established Nai Ishwar Ballabh
Purkar.
Ishwar Ballab traveled to different parts of Nepal. During
his travels, he made friends with the writers and artists of the country. He
also visited India, China, Thailand and Hong Kong and gathered experiences.
The contribution of Ishwar Ballabh, who is highly respected,
respected and respected in the Nepali literature, played an important role in
the prosperity of the Nepali language and literature garden. He not only wrote
himself, but also insulted many writers of Nepali language. He was a Hercules
of Nepali literature. He never got tired of walking this path.
बिहान नभई बतासले शीत किन सुकाइदिन्छ
जस्तै मेरा पीरहरूले गीत सबै लुकाइदिन्छ । Ishwar
Ballabh is a very popular name in Nepali society. In fact, after his songs were
played by Radio Nepal, he came into public discussion. One part of his literary
personality is that he is also a songwriter, so the audience praised him more.
Not only that, his wordings became popular with almost all the people every
hour from Radio Nepal.
Whether we say songs or poems, they are branches of the same
tree. But since the song reaches the public through electronic audio, the
songwriter soon becomes well-known. Therefore, the name Ishwar Ballab quickly
became a well-known personality in Nepali society. After all, his poetry is an
ocean. His poetry is very high. Also, the glory of the stories, essays,
arrangements created by him are of the highest level. That is why the
intellectual world takes more pride in calling him a poet or a writer.
फुलाई फूल फुल्न धर्ती आकाश ओर्ली आउला
मोहनी लाउला हिमालीले पन्छीले गीत गाउला ।.
Ishwar Ballab was taken to Narvik Hospital early in the
morning on 10th Chait 2064. He died instantly there. A few years before that,
Vasant Chaudhary had kept him in the same hospital for almost a month and
treated him. Chowdhury collected all the expenses for Ishwar Ballab from the
hospital to Aryaghat.
निरीहकेही विम्ब देखिन थालेका छन् पानीमा घाम अल्झेको छ, कतै गीत जस्तो नदीको किनार फेरि मनमा बल्झेको छ । बिराना बादल कता-कता आकाशमा उड्छन् स्वप्नबस्ती खोज्छन् उत्तरतिर गइरहेको कर्याङ कुरुङको ताँति भ्रान्त मन भ्रान्त पथ भ्रान्त पथिक आज फेरि एउटा आरुको फूल निरीह झरेको छ पानी बगिरहेको छ । |
यात्राक्षोबको आकाश साँझजस्तो आकाश किनारहरू छुँदै पहाड र पर्वत पनि त्यो, गइरहेछ त्यसतिर क्षितिजमा – शब्दहरू बन्दै – दूरन्तमा स्वरहरू बन्दै त्यो, गइरहेछ त्यसतिर खम्बा र तोरणहरू बन्दै – पताका बन्दै त्यो, गइरहेछ त्यसतिर जतासुकै पात र साँझहरू बन्दै त्यो, गइरहेछ सर्प आकाश प्रारम्भ ठूलो घेरा पार्छ रेखा हुँदै परसम्म ठूलो रेखा पार्छ निल्छ अवयव उचाइ खान्छ, होचाइ खान्छ बेलुकी मेरो देख्छ– गरा र चपरी टाँगिएको उसको अग्नि क्षणसित आँग दल्दै समयसित आँधी र हुरी हुँदै गइरहेछ । |
अझै त्यो आएनकति दिनदेखिन् पर्खें, अनुहारलाई आउँछ कि भन्दै यहाँ हिंड्दै मसित बोल्छ कि भनेर नयाँ सूर्यको भाषा किरण लिएर, अरु आनन्दका युग पनि छुन सक्लान्, अरु प्रसन्नताको जगत पनि, मैले अनुहार पर्खें | जहाँ खुम्चाइ नहोस्, पीडा नहोस् | नासल्कियोस् राती आगो नहोस् – त्यसका खोलामा पानी बगून् त्यसका बगैचांमा गुन्केशरी फ़क्रिउन्, अनुहार पर्खें | अनुहार भनेर के पर्खिनँ, म कुन भ्रममा परिनँ, मलाई थाहा छ, मैले के गरिनँ, के सन्तापको विष पिइनँ ? के अपमानको भाला सहिनँ ? के परिवेशको नंग्राइ पाइनँ ? अनुहार साँच्चै एउटा गीतजस्तो हुँदोरहेछ, के मैले गीत लेखिनँ ? अनुहार एउटा शिखर हुँदोरहेछ, के मैले उकालो चढिनँ ? ओहो ! अन्जुलिभरि उठाएको एक चौटा सूर्य पनि सेलाइसक्यो | अझै किन त्यो आएन ? |
एउटा तीब्र बिहानती तीब्र उज्याला परिवेशहरू पग्लिन्छन् रेखाहरू भएर, कि शून्य झैँ स्थिर हुन्छन् तर पनि पग्लिनु स्थिर हुनु होइन, पानी हुनु हो । परिवेश पग्लिँदा नदी हुनु हो । त्यसैले, बिहानदेखिन् झरेर बेलुकीसम्म जस्तै शिखरदेखिन् तल औलसम्म, भिज्दै पनि हराउँदै पनि, ती उज्याला आतंकहरू आतंकरेखा भने, केही भन्नु हुँदैन आतंक साँझ हुनु हो घाम हुनु हो- पश्चिममा अल्झिरहेका ती साँझहरू तरल हुन्छन् तीर भएर हरेक पाइलासितै पाइला सार्दै हरेक आघातसितै ओर्लिँदै तल परेको तीब्र रातो बिहानजस्तो । |
धूवाँको जङ्गलमाथि आकास हेर्नु छ क्षितिज छुनु छ एक जनालाई फूलको थुँगा दिनु छ नजिकमा कोही छ कि छैन ! यदि छ भने उसलाई बोलाउनु छ फेरि एउटा लहर र लस्कर बनाएर पर पुग्नु छ साँझको रक्तिम कलिलो घाम सायद कतै हराएछ बिहानको सखार पनि देखिएन ओरालो पनि छैन कता गए ती बस्तीहरू ? कता गए ती आफन्तहरू ? यही धूँवाको जङ्गलमा सबैलाई खोज्नु छ । |
मेरा सपना छन्म भित्र फूलझै फक्रिरहेका सपना छन् म तिमीलाई दिन सकूँ हरेक हरियालीबाट सरसता टिपी तिमीलाई सुम्पन सकूँ कि मेरो निम्ति एउटा गीत बनोस् तिम्रा कोमलताहरूले, रसिला पातहरू बनून् प्रत्येक बुटामा – म तिनलाई छर्न सकूँ तिमी पानी पनि त हौ कहिले मेरा खोलाहरूमा सग्लो बग्न सक्छौ रेशमी थुँगा हौ भने कहिले मेरा अग्निहरूमा मिल्न सक्छौ तिमी बगैँचा हौ कहिले मेरो पतझडमा फुल्न सक्छौ कि एकछिन आऊ, मेरो आँगनसम्म त्यहाँ एउटा गहिरो नदी बगोस् तिमी बग फेरि म बगूँ त्यसमा तिमीभित्र फेरि म तिमीजस्तै भिज्न सकूँ । |
मानिसको पयरआकाश मात्रै नहेर धरती पनि हेर्नुपर्छ धरतीले मानिसलाई सारै माया गर्छ जति नै तारा आकाशमा छन् त्यति नै थोपा यहाँ पानी पर्छ, त्यति नै बिरुवा यहाँ सर्छ क्षितिज जतिजति टाढिंदै जान्छ पाइला त्यति त्यति नै यहाँ सर्छ कहीँ बत्ती बल्दै बल्दै जान्छ, कहीँ बत्ती निभ्दै निभ्दै जान्छ तर पयर मानिसको सर्दै सर्दै जान्छ । |
प्रस्थानको तरखरकेही असल मानिसहरूजस्तै पन्छीहरू हाँगाहाँगा जम्मा हुँदै थिए आज, अझै त्यो पुर्बेली हावा चलेन सुकेको एउटा पात पनि झरेन हुन त मनको पीर आँधीजस्तै दुख्छ, त्यसैले बिर्सिदिए हुन्छ, यस्ता कुराहरू म अब डिलमा उभिएर हेर्छु, तल फेदीमा नदी आयो कि आएन, केही दिनअघि त्यहीँबाट त्यो नदी मेघ भएर आकाश गएको थियो त्यसैले पानी बग्न पायो कि पाएन समुद्र गर्जेको थियो किनार र फाँटहरूलाई उसले खुब हिर्काएको थियो माझीहरू खोइ आफ्ना पतवार लिएर आएका छैनन् यसपालि त आँधीबेहरी नै आउने भयो अब त घर जानुपर्छ । |
मेरिजुआनाको लतपानी रोकिदिएकै हो तलाउले, दहले कि पोखरीले आखिर सागर पुग्नु भनेको त हो त्यसैले बादल भएकै हो शिखरमा परेका साँझ र सखारका किरणहरूसित पानीले भिजेकै हो शीतमा थोपा-थोपा परिणत भएकै हो यस यात्रादेखिन् उस यात्रासम्म यहादेखिन् पर दूरन्तसम्म सबै दिगन्तहरूसम्म, सबै सिमानाहरूसम्म पुग्ने र जाने इच्छाहरू र क्षितिजमा वास बस्ने इच्छाहरूसम्म । आकाशका नीला-नीला भुवाहरू कहिले सपना पनि भएका हुन् कहिले बेँसी र लेक भएका हुन् यात्रामा कहिले कुनै बिसौनी र विश्राम भएर ठाउँ-ठाउँ रोकिएका हुन् त्यहाँ देखिएका विम्ब र स्वरूपहरूमा कहिले म आफूलाई अनुवाद गर्छु यसो हुनाले तिमी के हौ म चिन्दिन पलाँस र गुराँसको बोट लाग्छ, राता फूलहरू गुलाबी, सेता र बैजनी फूलहरू । गुम्बजहरू छानाहरू, ओतहरू र गुफाहरू यात्राका बिसौनी र विश्रामहरू भइगो म पानी हुँ भने म बगुँला यात्रामा तिमी पानी हौ भने तिमी एउटा लत हौ र मेरिजुआना । |
म झोला फेक्न लागेको थिएँम भाँचिदै गरेको क्षणहरु जोड्न लागेको थिएँ, र तिनलाई एक एक गरी जोड्दै झोलामा भर्न लागेको थिएँ मेरो यो जिजीविषा देखेर उनीहरु हाँसे, उनीहरु भन्न थाले – ” कस्तो बाँच्न मन लागेको यसलाई क्षणहरु कस्तो साँच्न मन लागेको यसलाई ” मेरा पनि उपक्रमहरुको लामो इतिहास भएको तथ्य उसलाई भन्न सकिनँ , उनलाई यो अनि भन्न सकिनँ कि यो साबिक उपक्रम हो, जसले पनि यसै गरेका थिए,म पनि गर्दैछु ,म उनलाई भन्न लागको थिएँ, बाघआँखा लिएको एउटाले भन्यो – नितान्त असत्य ! अरनासिंग बोकेकोले भन्यो – विडम्बना सरीसृप घिस्रेर अर्कोले भन्यो – विष ? मैले उत्तर दिन सकिनँ | मेरा समक्ष मेरा क्षणहरु मेरै अघिल्तिर भाँचिएर धुलो झैँ उड्न लागेका थिए, मेरा यी कामहरुले वास्तविकता उनलाई तैपनि भन्न सकिनँ, त्यसबेला निश्चय नै मेरा मनहरु उड्न लागेका थिए गुंड खोज्दै मैले त्यो गुंड पनि पाइनँ | म प्रायः शून्य हुन लागेको थिएँ केहि आँखाहरु मांसपेशी चिच्याउन लागे “क्षण जोडेर पाइँदैन | झोलामा हाल्न पाइँदैन |” अकिंचन झैँ कराउन थालें – ” म के गर्न पाउँछु त्यसोभए ” उत्तरमा त्यहाँ कोही थिएन | एक दिनको कुरा होइन यो निरन्तरको चर्चा हो जब म कराउँछु त्यहाँ कोहि हुँदैन | अनेकौं शून्यझैं खाली हुन्छ वातावरण यो वातावरणको शून्यता र मेरो उपक्रम – अचम्म लाग्छ | अन्जान र परदेशी – परिवेशजस्तै , कुनै नआएको बिहानले टाढा बसेर हेरिरहेजस्तै ढुंगाका खोलाहरु बगिरहेजस्तै – अचम्म लाग्छ | त्यसो भए, क्षणहरु पनि शायद जोडेर छान्न नपाइने रहेछ, झोलामा संचित गर्न नपाइने रहेछ | क्षण त्यसै चुंडिएर हावासित फुत्किएर भागोस् मन उडोस् , कतै गुंड नपाओस् अब त केहि गर्न मन लाग्दैन , कतै बसेर त्यो परको क्षितिज पनि हेर्न मन लाग्दैन के भयो र त्यसपछि त्यो शून्यहरु फेरि आकार लिएर आए, कोहि आँखा भएर कोहि सिंग भएर अरनाको कोहि सर्प भएर घिस्रिदै कराउन आए – ” माफ गर्, हामीहरु एकदम भूलमा थियौं ” भन्न आए जुन बेला, म फेरि मेरा क्षणहरुसमेत आफै भाँच्न लागेको थिएँ म मेरो झोला कतै अन्धकारमा आफै फ्याँक्न लागेको थिएँ | |
एउटा प्रेम–गीतअब म अलिकति आराम गर्नेछु बिहानपखका शून्यता र साँझको आकाशसित मेरो कुनै सम्बन्ध रहनेछैन, तृष्णारहित तिनीहरुका सबै जीवनलाई वास्ता हुनेछैन, केही क्षोभका र केही विश्वासका समर्पणलाई सच्याएर केही बिग्रेका जस्ता रेखाहरुलाई पनि सच्याएर कति युगदेखि थकाइ लागेको छ । हिँडिरहेका र गइरहेका यात्राको कुरा थाहा छ अनुभूतिका अवयव जस्तै तिनीहरु जतातता छरिएका छन् कति त घाउ पनि हुन् कति त आगोका फिलुङ्गा तर, मेरी प्रियाले मलाई भनेकी छ— आगो र घाउका कुरा नगर्नू— उसलाई मन पर्दैन, त्यसैले अब म चुप लाग्ने गर्नेछु । घाउलाई फूल भन्नेछु आगोलाई आस्था भन्नेछु बाटोलाई जीवन भन्नेछु मेरा संसर्गमा आएका यी खोलाका किनारहरुलाई मैले राम्ररी सुम्सुम्याउन पाएको भए पनि हुन्थ्यो, ऊ त, त्यही नौलो आकाश जस्तो हुन्थ्यो, पश्चातापहीन, स्वप्नहीन जुनैपनि मैले हिँडेर कजाएको गोरेटोलाई मेरो स्पर्शको आभास हुनुपर्ने, उसले भन्दैन ऊ जान्दैन ऊ अनुभव गर्दैन, पहिलो दिनको रमाइलो भेट कति दिनपछि न उसलाई सम्झना हुन्छ, न मलाई पनि, पवित्रताको कथाहरुलाई किताबका बाहेक मैले कहीँ पढेको होइन, हरेक धार्मिक किताबको पहिलो पन्नामा नै पवित्रताको पाठ छ, बाघको आँखाले हेरेको जस्तो तर्साउने भएर मसम्म अघि सर्छ, त्यो आँखा, छेक्न खोज्छ सबै दिक् र दिशालाई, मैले चाहेको सबै इच्छालाई उसले जाँच्छ, अहिलेसम्म म धेरै नै परिक्षा गरिएको छु, एउटा खुलेको मैदान जत्तिकै सबैले टेकिएको छ, एउटा उत्तानो परेको नक्सा जत्तिकै सबैले हेरिएको छु, एउटा खाली पन्ना जत्तिकै सबैले लेखिएको छु, त्यो बाघको आँखा हो, त्यसले हेरिरहेकोलाई फिलुङ्गा भन्नुहुँदैन, त्यसमा पानी छ, मृत्यु छैन, आगो छ भनेर पनि भन्नुहुँदैन, (मेरी प्रियालाई त्यो मन पर्दैन) मेरो सबै स्पर्शलाई सेलाउन लाउनेछु, त्यो तातो हुन्जेल म उसलाई छुन पाउँदिनँ बालुवाको बगरले वैशाखमा पोलेको जस्तो पोल्नेछ पैताला र जीउहरु तर यो आगोलाई, समुद्रमा फ्याँकिदिनेछु एकान्तको सट्टा महान् कोलाहल बनिरहेको स्वरको सट्टा भत्किरहेको कोलाहल, बजिरहेको धूनको सट्टा आवाजैआवाजको कोलाहल घाइते शहरको कोलाहल । म यी सबैको विरुद्ध एउटा क्रान्ति गर्न चाहन्छु म शायद धोका दिन चाहनेछु तिमीलाई र, अब त अलिकति आराम गर्नेछु । |
मैले सुनें– विष पिउने रहर रहेछविष पिउने रहर रहेछ, मैले सुनें तिमीले विष पिएछौ, सायद समाप्त गर्न यो जिन्दगी र यो वैंसहरू कुनै शून्यकोखोजी या निस्तारका लागि तिमीले गरेको अभूतपूर्व व्यक्तिगत आयोजना पलायन गर्ने आयोजना, अस्मिता विलयित गर्ने परियोजना कल्पना गरेछौ, कुनै अज्ञातलाई स्पर्श गर्ने प्रयत्न गरेछौ, तिम्रो साथीले भन्यो– कुन्नि के गरेको होला त्यसले, कुनै रोमाञ्च खोजेको जस्तो। देहबाट उम्केर निर्देह हुनेप्रयत्न गरेको, बिलकुल नष्ट हुन खोजेको, जहरले, मैले सुनें– कतै विष पिउनु पनि एउटा आनन्द हुने होकि, समाप्त हुने रहरको सुख पाइनेहोकि, जिन्दगीबाट भाग्ने इच्छा, र कल्पना होकि – अस्तित्वको सायद कुनै आश्चर्यजनक इन्द्रेनीको अनुभव ! हलुका भुवा उडेको जस्तो अनुभव, परेवाको प्वाँख, –कर्याङ्ग कुरुङ्गको ताँती माथि आकाशमा शिखरहरूलाई धरातलमा हेर्दै– धागो छिनिएको चङ्गा हुँदै, परीहरूले समाएर क्षिेतिजमा लिएर गएको या आकाश–गङ्गाहरूका रङ्गहरूमा अल्झिंदै कतै जाने हो कि, नत्र विष सार्नुको अर्थ नै के हुन्छ र ? विना अर्थ मर्नुको अर्थ नै के हुन्छ र ! तन्तु चुँडेपछि तन्तुको के अर्थ हुन्छ र ? धागो नभएपछि बाँधिनुको के अर्थ हुन्छ ? जिन्दगी त्यसैले कतै बाँधिनु त हो, नमर्नु हो विष नखानु हो, वेदना पिउनु हो, सुख जिउनु हो मरेपछि फूलको देश घुम्ने मन भएछ, बाइफालेर नितान्त अनियन्त्रित हुन मन लागेछ उत्रिन मन लागेछ बैसहरूसित, मृत्युका सुन्दरता र विभोरताहरूसित, लहसिन मन लागेछ, बाँच्नुको विरोधमा मर्नुभन्दा ठूलो जिन्दगीलाई –परास्त गर्ने कुनै युक्ति छैन, अद्भूत परिवेशहरू माला र मोतीहरू रङ्ग र प्रकाशहरूको जिउँदो मन र आकांक्षाको जुलुसमा लावा लस्करका जात्राका–हिंड्नुको अर्थ जिउनु हो, तिमीले विष खाएछौ, साथीले भन्यो विष खाएर पनि बाँच्यौं, तर एकछिन त मरयौ नै, मृत्युको साक्षात्कार देख्नार अनुभव गर्नु पनि – एउटा सत्य हो जिउँदो मन यही हो, कहिले ढुङ्गा भएर भारी हुन्छ, फलाम भए । गह्रुँगो हुन्छ मनै त हो पीडाले डाक्दा आकाशका अनगिन्ति नीला टुक्राहरू बादलका यौटा र पानीका बिन्दुहरू– उसले मरेपछि देखेको रे, अज्ञानताका समुद्रमा हराउने थियो– ऊ फेरि नब्युँझेको – भए, जिससले जस्तै बिउँझेर नै उसले भन्यो–आकाशका अनगिन्ति नीला टुक्राहरू उसले भन्यो विषले मेरो घाँटी चहरायो मुटु दुख्यो, सायद बेहोश भएपछि, धूपीका पातहरू, रुखहरू र नीलो आकाशका युवाहरू क्षेोम र आकांक्षाहरू, आफैलाई आफैले समाप्त गर्ने उदान्त तिर्खा, आफ्नो मृत्यु आफैले पिउनेतिर्खा ! अंसवेदित निर्ममता र कठोरताहरूको बिरुद्ध अदम्य प्यास र जीवनको बुभुक्षोको विरोधाभास के विषले छाती दुखेन ? पक्कै चहरायो होला, ताजा घाउ, छिया छिया भएको अनुभव भयो होला, अत्यन्त पीडा भयो होला ! के विष पिउँदा तिम्रो मासु र रगत दुखेन ? कस्तो हुन्छ, देहभित्र मासु दुखेको पीडा ! जिउँदो मासु बिस्तारै–बिस्तारै पीडित भएको वेदना ? आत्महत्याको आश्चर्य, कस्तो हुन्छ ? – उसको साथीले पनि सोधेन ऊ फेरि मौन जिन्दगी बाँचिरहेछ, कुनै परिच्छेदको अन्त्यपछि कुनै अर्को परिच्छेद बाँचिरहेछ । विष पिएर मरेपछि फेरि जिन्दगी बाँच्ने म सायद दुइवटा विश्वयुद्धजस्तै व्यक्तिगत सहने क्रम – फेरि बाँच्ने क्रम हो। हिरोशिमा र नागासाकीका धुवाँहरू बाँच्ने क्रम हो। या कुनै सुन्दर मौसम बिस्तारै–बिस्तारै बग्नेपानी र समीर शीतल जून जुनेली, शरद र वसन्त, गुराँस र भैंचम्पाको बन बाँच्नेक्रम हो। जिन्दगी र मृत्युको बिरोधाभासको क्यानभास र रङ्ग बाँच्नेक्रम हो। अभ्यन्तरमा अभ्यन्तर जहर पिएर बाँच्ने मौसम हो। नाम सोधेकोपनि हुँ, जहर खाएर मर्न चाहने– ऊ मानिसको । कसैले भनेन–विषपायिनीको नाम, त्यसैले ऊ विषपायिनी हो । केवल विषपायिनी ! नाम थाहा नहुनाले विषपायिनी हो, विष पिएको हुनाले नै विषपायिनी हो, भैगो, तिमीले जहर खाइ त सक्यौ ! त्यसैले, फेरि । सायद मर्नु भनेको फूलको थुङ्गा हो, सायद कुनै बगैंचामा परेको न्यानो घाम हो। सायद कुनै नयाँ सखार हो, सायद कुनै साँझ हो । नदी र छालहरू हो! जिन्दगीको एउटा अन्त्य हो– एउटा महान ओझेल हो। |
परिवेश तर शब्दकारजनी गन्धाले (कुनै फूलझैं एउटा चीजले) मलाई अहिल्यै-अहिल्यै त भनेको हो – एउटा रूखको टोड्कामा एउटा फूल फुलेको छ – सुनाखरी समवेत् छ सुषमा त्यसको यो हावाले , यी बेंसीहरुका अन्तरिक्षले , पर्वतीय शृंखलाका स्वरले , उकाली अनि ओरालीले , अनि, तिम्रा आँखाका लोलुप दृष्टिले त्यसलाई भोगेको छ | कसैले – अनि फेरि आज बिहानको शीतमा मिसिएर बादलले झैं आँसु फोएको छ | आजै त हो, हेर त , पहाडका चट्टानहरु पनि अलिकति रोएको छ | यी चियाका बारीहरु चियाका गाछहरु यति समवेत् छन् कि उस्तै छन्, एकै प्रकारका छन् | म सोच्दछु यी, तिम्रा केशविन्यासका साधन हुँदा हुन् त के हुँदो हो (त्यस्तै हुनुपर्ने नै थियो) यी पाषाणहरुबीच आगोका एक दुई फिलिङ्गो हुँदा हुन् त के हुँदो हो (त्यस्तै हुनु नै उचित थियो) भएन, भएन, ठिकै हो | धेरै दिनको लामो प्रतिक्षा पनि, पाएन अभीष्ट भने सकिन्छ | त्यो फिलिङ्गा भए पनि के गर्नु , पाएन इन्धन भने सकिन्छ | जल्नुनै मात्र के हो र ? निभ्नु पनि त केहि हो ! कहाँ निभेको छ मुढा निभेको छ भने जीवनै त निभेको छ | के तिमीले देखेनौ ? आजै पनि त फूल फुलेको छ | झर्नु पर्ने डरले के फूल फुल्दैन ! समाप्ति त एउटा अभिष्ट लक्ष्य हो, समाप्ति कहाँ रोएको छ ? बिहान-बेलुकी अर्थात् जुनै बेला पनि यी यहाँका पहाडका कुहिरो जुन बेला गहिरिंदै जान्छन् , तिमीलाई धेरै चित्रहरु देखापर्छन् | फगत् , ती तिम्रा कल्पना हुन् | नडराऊ , ती कुहिरोहरुकै गर्भमा छन् अनगिन्ती आश्वासन र सहानुभूतिहरु कुहिरोले मानिसलाई यहाँ प्यारो गर्छन् | तर यो नसम्झ यो पग्लिएको हिमाल जम्दैन निभेको खरानीमा आगो हुँदै-हुँदैन तर, यो नसम्झ – अब यसलाई कुल्च , फेरि कुल्च , जति कुल्च फेरि बोल्दैन यसले बितेको रातभरि रोएको छ करुण कठोर हुँदैन | अन्दाज गरिरहू कहीं यो कुहिरोमा बिस्फोट त छैन ! यो शान्ति कुनै विभीषिकाको आयोजन त होइन ! बुझिँदै बुझिएन यी शब्दहरु भनौला – तिमी , तर यी शब्दहरु अहिल्यै बुझिँदैन | |
अनावश्यक गीतका छायाहरूअनायास कहिलेकाहीं गीतका पंक्तिहरु लेख्न बस्छु, फेरि पनि – जसको कुनै आवश्यकता छैन यस्तै आवश्यकता नभएको अभिचार सधैं गर्न खोज्छु, शायद मलाई लाग्न थाल्छ कि त्यसैले पनि हराउँछन् म भित्र भित्रै पानीहरुझैं बगेर जान्छन् तिनका रूपहरू अँध्यारा र अस्पष्ट हुन थाल्छन् , म कहिलेकाहीं भन्ने गर्थें मलाई गीत बनाउन नलाऊ – गीत हराउँछन् मासु मासु दुख्न थाल्छ त्यसैले तर, उसले भन्छ – गीत हराउँदैन , म अनायास आत्तिंदा उसले भन्छ – गीत हराउँदैन – फलस्वरूप लेख्न थाल्छु, यो हजारौं वर्षको क्रम हो, प्रेयसी , मेरा गीत जब बन्न थाल्छन्, ती हराउन थाल्छन् अँध्यारा पृष्ठभूमिहरुमा बिलाउन थाल्छन् , मेरा अनगिन्ती सपनाहरु यस्तै भए , मेरा क्षितिजहरु यस्तै भए, मृगतृष्णा न् हो – मैले भनें उसले भन्छ –गोरेटो जस्तो हो यो गइरहनुपर्छ अनन्त संझी, म भन्छु ती अनौठा स्वरहरुझैं भइरहनुपर्छ – उसले भन्छ अनि एउटा गीत बन्छ – अनायास कहिलेकाहीं धूपीका रुखहरु हुन खोज्छु, फेरि पनि – जसको कुनै आवश्यकता छैन यी अग्ला शिखरहरु जस्तो – जसको कुनै आवश्यकता छैन म साँझजस्तो उभिरहँदा उसलाई देखेको हुँ, म एकान्तजस्तो उग्राइरहँदा उसलाई भेटेको हुँ, म आकाशजस्तो गहिरिरहँदा उसलाई छोएको हुँ, किन साँझ आस्था हुँदैन – मलाई आश्चर्य लाग्छ उसले दिएको मन्दिरको फूलजस्तो पनि हुँदैन – मलाई आश्चर्य लाग्छ त्यसैले म एकछिन गीत पनि लेख्दिनँ भन्छु फेरि पनि – जसको आवश्यकता छैन भ्रम त होइन त्यो परको – किनारहरू प्रेयशी – म सोच्छु उ भन्छ – भ्रम हो किनारहरू, जसको कुनै आवश्यकता छैन, एउटा सिंढी जस्तो चढेर माथिसम्म पुग्नुपर्ने –ओलम्पिया, शिखर बोक्सा बोक्सीको देवताहरुको – म गएको छु, नदी देखिन्छ तल बगरको पानी भएको, त्यस्तै हुन्छन् , कहिलेकाहीं मेरा इच्छाहरु , शिखरदेखिन् देखिने कहिलेकाहीं शहरजस्तो कहिले अनौठा रहरजस्तो , शिखरदेखिन् देखिने संयोगजस्तो संबन्ध , विरानोजस्तो सहवास – शिखरदेखिन् देखिने भइदिए हुँदो हो मेरा गीतका पंक्तिहरु ती स्वरूपजस्तो ती आकारजस्ता कि सधैं छायाहरुसित व्यस्त हुन्छन् , भइदिए हुँदो हो ती टाढाहरु पनि मेरा आफन्तजस्ता ती सुनसानजस्ता कि सधैं ज्योतिहरूसित व्यस्त हुन्छन् , उसले भन्छ – छाया के हुन्छ ? म भन्छु अचेल त्यसैले छाया मैले लेखेको गीत हुन्छ जसको कुनै आवश्यकता छैन | |
किनारको बोधि छैनकिनारको अतिरिक्त नदीको दायाँ बायाँ केही छैन, नदी बग्छ त्यसैले किनार बग्दैन त्यो स्थिर स्थापत्य जस्तो नदी हेरिरहन्छ । अनेकौं युगहरुदेखिन्को यो क्रम,कहिल्यै परिवर्तन भएन, त्यो अग्लो विश्वास जस्तो नदी हेरिरहन्छ। छोइरहन्छ किनार ब्यूँझाउन ,तर कहिल्यै ब्यूँझेन निद्रामा अनेकौं आयामहरू थपिदैं जान्छन् तर कहिल्यै सपना बन्दैन, चराचुरुङ्गीका वासहरुको कोलाहल पनि हुन्छ बिहान ब्यूँझेर चारा खोज्न गएका पन्छीहरू पनि हल्ला गर्छन् बकैनाका पातहरूमा हावाले हिर्काउँदा पनि नदी आवाज पनि गर्छ,किनार ब्यूँझदैन – सूर्यका कति किरणहरू लहरमा चम्किन्छन्- किनार ब्यूँझदैन, रातोले पनि ब्यूँझदैन नीलो, हरियो, सेतो कुनै रङ्गले ब्यूँझदैन । किनारको यो लामो निद्रा किनारको यो लामो उराठलाग्दो मौनता नदी बाढी बोकेर नआएको पनि होइन, उसका अवयवहरुका चौटा-चौटा घाउ नाझारेको पनि होइन कतिफेरा धस्कियो पनि गोरेटाहरु बगेर गए कतिफेरा बग्यो, आली र साना बाँधहरु भत्केर गए तर ढुङ्गाजस्तो निर्मम किनार अझै बोलेन निर्मम मौनताको र चंचलताको विरोधाभास निर्मम निर्जीवन र जीवनको विरोधाभास किनार र नदी नदी र किनार केहि सिंढीहरु चढेर छोप्न माथिसम्म आएको पनि हो नदीले सुम्सुम्याउन प्रहार र आघातहरुका पीडाहरु, त्यो स्थित्प्रज्ञ जस्तो किनार मात्र आफै जस्तो अर्कोलाई पारी हेरिरहन्छ आँखा छैनन् रूखहरू छन् भाषा छैनन् बुटाहरु छन् – निर्जीव किनारले निर्जीव किनार हेरिरहन्छ, नदीले कहिल्यै विश्राम गरेन,ऊ अनन्त गइरहेको हुन्छ, अनन्त किनारहरुका नयाँ-नयाँ अवयव छोइरहेको हुन्छ पानीले स्पर्शज्ञान याद छैन, नितांत ध्यानमग्नताको भ्रम मात्र कतै श्वास-प्रश्वासको आरोह अवरोह पनि छैन । किनारको बोधि छैन, बिम्ब छैन किनारको- मात्र व्यामोह जस्तो – एउटा भ्रम भचाखुसीमा भर्खरै छिनाएको तर मरेको टाउकोको -आँखा जस्तो निष्प्रा ण लोलाइरहन्छ कतै दुख्दो पनि रहेनछ, कतै छुँदो पनि रहेनछ अभिशप्त किनार ! श्रापित, लाञ्छित किनार ! त्यसैले त अचेल उसकै नदीले पनि उसलाई छोडेर कतै बगिरहन्छ |
तिनलाई मेरो स्वागतत्यसदिन अलिकति गीत गाइरहन मन लागेको थियो वरिपरि सबै उल्लसित र हरियो भइरहेको थियो, मैले एउटा कलिलो हाँगा समाएर हावामा हल्लाएको पनि हुँ – कसैलाई स्वागत गरेझैं गरेर म क्षितिजबाट आउनेहरुलाई परको रातो घाम समातेर आउनेहरुलाई ठुलो टापको आवाज लिएर आउनेहरु कि बिस्तारै बिस्तारै आउनेहरु, सबै मेरा आफन्त थिए, म तिनीहरूलाई कलिलो हाँगाले बोलाइरहेको थिएँ , हेरिरहेको थिएँ – कसरी आउँछन् त्यहाँबाट तिनीहरू, तिनीहरूले त पहिले आकाशको पर्दा सार्दारहेछन् गोरेटो हेर्दा रहेछन्, अनि अलिकति समयको आली र शिखरका भरेंग – नाघेर आउँदा रहेछन् तिनका पाइतालाहरु कमलो घामले बुनेको हुँदोरहेछ कलिला साँझहरुले बाँधेको हुँदो रहेछ कोही त् खोलाजस्तो हँसिलो चेहरासित आउँदा रहेछन् मैले सधैं खोजिरहेको अन्जान र नचिनिंदाझैं हुने बैंसका डोलीहरु चढेर कि कहिले चारै दिक् ले चारैतिरबाट किरणको नोलले बोकेको उलिन्काठ चढेर पनि आउँदा रहेछन् । त्यसदिन अलिकति उंचाइ समाइरहन मन लागेको थियो छेउमा कमलको फूलको एक बिटालाई अंकमाल गरी ती तथागतहरुलाई हेर्न मन लागिरहेको थियो आगत भएर पनि अनागतझैं कतै लुकिबस्ने परिवेशका भव्यताहरु, संगै आएर छोइसकेपछि पनि नदेखिने – वातावरणका सौष्ठवहरु – म हेरिरहन्छु तिनीहरू आउन्जेल भय लाग्छ मैले स्वागतमा हल्लाइरहेको यो कलिलो हाँगा सुक्ने त होइन तिनीहरू आउन्जेल त्यसैले म हाँगाहरुलाई छिनछिनमा शीतले भिजाइरहेको थिएँ तिनीहरूलाई छायाँको ओत पनि चाहिएला भनी, म रूख उमारिरहेको थिएँ, तिनलाई राम्रा गीतहरु मनपर्लान्, कि भनेर – म शब्द कपिरहेको थिएँ बिस्तारै बिस्तारै मोहका छिनाहरुले तिनीहरूलाई मनपर्ने किसिमको एउटा मूर्ति – ढुंगामा खोपिरहेको थिएँ, खोइ त, अहिलेसम्म यहाँ किन आइपुगेनन् – भन्ने पनि लाग्छ कतै ती आगतका आभासहरु मरुभूमिको – टल्किने बालुवा त होइनन् – शंका लाग्छ तैपनि त्यसदिन गीत गाइरहन मन लागेको थियो धरोधर्म, तिनीहरू निश्चय आउँछन् भनेर स्वागतमा हाँगा हल्लाइरहन मन लागेको थियो । |
हजुरको तिर्खाकिन अचेल तिर्खा लाग्छ बिहान र त्यसको वरिपरिको परिवेशको कतै बिहानमा तिमी त छैनौ, कि किरण भएर अल्झिरहेको , कि भएर पानीजस्तो शिखरबाट छहरा झैँ झरिरहेको होइन, सबै विडम्बना हुन् म ढाँटिरहेको छु – म तिमीलाई लेख्न खोज्छु र भन्न खोज्छु तिर्खा लाग्छ होइन सबै व्यर्थका कुरा हुन् म तिमीलाई सोध्न खोज्छु र छुन खोज्छु तिर्खा लाग्छ यहाँ त हरेक दिन एउटा गहिरो नीलो वालुवा तैयार हुन्छ र पनि -तिर्खा लाग्छ तिर्खा कतै इतिहासमा पहिले पनि लागेको थियो भने त्यसले पनि चखेवाजस्तो आकाश हेर्यो होला आफै पानी बगिरहेर पनि कतै – मेघबिन्दु पर्खिरह्यो होला, देवदूतजस्तो देखिने ढुंगालाई – देवता भनेर गुहार्यो होला हे ढुंगा, हे देवदूत, किन यस्तो हुन्छ – तिर्खा लाग्छ स्वरूपका व्यवधानहरु बन्छन् | देवदूत पनि ढुंगाभन्दा कति फरक छ र ? देवता पनि स्वरूपभन्दा कति फरक छ र ? उ पनि उचाइदेखि नै तलैतला भरेंग र डबली ओर्लेर – यहाँ आउँछ | यहाँ कसलाई छुन ? किन यहाँ भन्ने पनि प्रश्न निर्माण हुँदा हुन् | तथापि उसको तिरोहणसित मेरो र कसैको पनि अवस्था पनि मिल्न सक्छ | उ झर्छ – शायद उसलाई पनि, तिर्खा लाग्छ कतै यो त निर्वल छ भनिदिने त होइन, प्रियाले भन्ने भय छ | कति सरस र सरल छ अँध्यारो म सम्झिन्छु साँझ स्वतन्त्र छ र साँझमा तिर्खा लाग्छ जून स्वतन्त्र छ र जूनमा तिर्खा लाग्छ तर, बिर्को नखुलेको सिसी जस्तो साँझ आवरण नखुलेको परिवेष्ठित जून तैपनि लोभ्याउँछन् ’em पारदर्शी सरसतालाई – म त्यसैले अल्झिन्छु – खालि अल्झिन्छु | मात्र अल्झिनु, उफ ! कति अल्झिनु, युगहरु पनि बिते अल्झेर, त्रिशंकु अल्झेर भाटभटेनी भई नछुने खुट्टाहरु भएर खालि अल्झिनु | मात्र अल्झिनु उफ् ! कति अल्झिनु | कसैले आफैलाई सबैसित ढाँट्न टाँसेको अनुहार खालि अल्झिनु | ढुंगाका उज्याला पाइतालाहरू टेक्दै हिंड्ने हावाको पनि प्यास लाग्छ साँच्चै नै कोहि कमजोर छ कि क्या हो साँच्चै नै म कमजोर छु कि क्या हो कहिले क्षितिजको पल्लो पाटा हेर्न मन लाग्छ | |
शब्दको जहरकविता पनि त एउटा क्षोभ हो, तृष्णा हो आदिवासी गुफा हो, र भित्रसम्म ओर्लिन्छ, छुन खोज्छ अक्षरहरूको भ्रान्ति चाक्षुष पन्नामा मनमा तर आभासहरूलाई छुन खोज्छ अनुभव र आस्थाको सङ्गमर्मर तोड्न खोज्छ त्यसैले कहिले त अत्यन्त पीडा हो अभ्यन्तरको निरीहता निर्मम एकाकीपन, निर्भय गहिराइ र अँध्यारोपन । जुन आद्य जङ्गल हो केही नितान्त नाङ्गै परिधानहीन उभिन्छ, आवरण छैन कुनै कवच र कुनै त्राण छैन, भर्खरै आमाको गर्भबाट जन्मेको मेम्ना सानो र मसिनो तृणले पनि देह गहिरो बेध्छ मासु बेध्छ, उसको अरुणा लामाले मलाई सोध्थिन्- किन मलाई सबैले दुःखी गीत मात्रै दिन्छन्? उनका पीडाको दुःख मलाई बोकाउँछन्? दाइ, उनका अक्षरहरूले मलाई सधैँ बेध्छन्! म पनि त आह्लाद गाउन सक्छु! भन्थिन्। तर आफै पराई शब्दको जहरले निरन्तर क्षतविक्षत छु शब्दको जहरले विदीर्ण छु आहत छु विषपायी म, नीलकण्ठ पनि म अक्षर बेध्छ म अक्षर नै आज्तेकजस्तो नितान्त क्रूर र सामन्त! त्यसैले कवयित्री मोमिला पनि भन्छिन्- ‘मेरो मन आदिवासी’ सायद यस्तै त्यसैले म र मेरो जम्मै अस्तित्व पनि आदिवासी । अक्षरले अचेल मलाई तीखो झीर घोच्छ निरोको आगो र भ्वाइलिनको स्वर अनि रोम सहरको मोन्टाज, इतिहासको मेरै कविताले मलाई बेध्छ आदिवासी मन बेध्छ । |
सानो – सुखती आकासका बादलका टुक्राहरूले त्यसै बिलाएको, र त्यसै आकार बनेको हेरिरहनु सानो सुख हो, मेहनतले निर्माण भएका पसिनाका थोपाहरु चेहरामा देख्नु सानो सुख हो, सानो सुखको ठूलो सानो जे भने पनि हुने सानो इतिहास हो बिम्बमा अल्झिरहेर कतै त्यही बिम्ब बनाउनु, बिगार्नु कतै थियो – सपनामा खोजिरहेर कतै नपाउनु र पाउनु पनि थियो बेस्यहार परेका झैं अनौठा प्रश्नहरु उभिएका पनि हुन् – सिंगो आकृति भएर एक्लोपनको इतिहास पनि त्यस्तै छ इतिहास पढ्नु – त्यसैले सानो सुख हो – कतै आफै अभिभावक आफ्नै शत्रु भनेको सुनिन्छ भने म त्यहाँ रेशमी स्वप्नहरू झैं सामेल छु डबलीमा देखाइएका नाटकहरुमा म खोज्दछु , मेरो आफ्नो पात्रता कहाँ के अभिनय भइरहेछ कतिवटा आँखाहरुले उसलाई छोइरहेछ डबलीको नाट्य मन्चमा – एउटा आँधी भएर उनले छोए भने पनि म त्यहाँ उभिन्छु त्यसैले – उभिनु सानो सुख हो – कतै बहुलाहा त भएनन् यी झार झंखार र हरियालीहरु यी अनौठा परिवेशहरु कतै उन्मत्त भएनन् यी पालुवा र डाँठ अनि ईँटहरु मैले सुख खोज्दा खोज्दै श्रमको पसिनामा आकाश र आकाशका भुवाहरुमा इतिहास त्यही हो मैले खोज्ने गरेको , के भयो र म त्यस घरमा पनि छु जसले मलाई विस्तारै सुम्सुम्याउन खोज्छ म त्यसैले आँधी बहुलाउँछु | पतवार नपाएको ढुंगाजस्तो बग्छु किनार फेरि किनार र किनारमा ठोकिन्छु किनारलाई कुनै प्रभाव हुँदैन – तैपनि ठोकिन्छु किनारले केहि बोध गर्दैन – तैपनि ठोकिन्छु जीउभरि आघात पाउन्जेल ठोकिरहनुको एउटा इतिहास छ भने म त्यो इतिहास हुँ र शायद इतिहास हुनु पनि सानो सुख हो | |
क्षितिजमा अस्ताउन लागेका रहेछन्सृष्टि सुरु भएपछि यता धेरिसुकै अरु पनि भै सकेका रहेछन् रंगले भिजेका अनुहार पाखालिइसकेछन् तैपनि न मैले मौरीका गॅुडहरु नै देखें, न त गुम्बजहरु नै देखें, त्यसैले म भन्न थालिरहेको छु अचेल, धेरै गोरेटाहरु अँध्यारोमा हराउन थालेका रहेछन्, धेरै घामहरु क्षितिजमा अस्ताउन लागेका रहेछन् अनेकौं रेखाहरु नखिंचिदै अथवा नलेखिंदै क्यानभासमा बिलाउन खोजेका रहेछन् म अस्ताउँदै गरेका घामहरुलाई केही भन्दिनँ, बिलाउन लागेका ती चित्रहरुलाई पनि केहि भन्दिनँ म अब सच्याउँदिन यो खुम्चिएको,मैलो पुरानो आकाशलाई बोलाउँदिन ती आवाजहरुलाई, कहिले यस्तो पनि लाग्न थालेको छ मेरो खुट्टानिर लुटुपुटिंदै बोलाइरहन्छ मेरा यात्राहरुले मेरा लक्ष्यहरु मेरो सिलहटदेखिन् तर्सेर भाग्न थालेका छन् म त कस्तो रहेछु जसलाई पनि तर्साउने रुख जस्तो भएको रहेछु, मेरा सिंगा आँखाहरुले खालि हेरि मात्र रहँदा रहेछन्, देख्दा रहेनछन्, बरु यसो भनौं कि यी आँखा होइनन् मेरा मासुसित टाँसिएको दुइओटा मस्कल मात्र हुन्, स्वयम्भूको त्यो हेरिरहने आँखा भने पनि हुन्छ, अथवा तलेजुलाई काटिइसकेको राँगाको टाउकामा गएर हेरे हुन्छ यी त्यस्तै भोग दिइसकेका आँखा हुन्, तिमीले पत्याएनौं म धेरै दिनदेखिन् कराउँदैछु मेरो आँखा हेर्छ मात्र देख्दैन भनेर तिमीले वास्ता गरेनौ म धेरै दिनदेखिन् चिच्याउँदैछु म मूर्ति उभिएको हुँ,मानिस उभिएको होइन भनेर तिमीले बोल्दै बोलेनौ म धेरै दिनदेखिन् भन्दै छु म साज मात्र हुँ स्वर होइन भनेर, फगत् , म यति जान्दछु तिमीले चिन्दै चिनेनौ, म धेरै दिनदेखिन् तिम्रो सामु नै उभिंदै छु अनि सोधेनौ पनि म को हुँ भनेर | |
मेरो ढाडमा अहिले मैले कंचनजंघा बोकेको छैनमेरो ढाडमा अहिले मैले कंचनजंघा बोकेको छैन धूपीका उकाली ओरालीहरू चियाका बुट्टाका भार पनि छैनन् म स्वतन्त्र छु, ती बाँझा बालुवा जस्ता मेरा खालि पनमा मेरो ढाडमा आकाशहरु बोकेको छैन; क्षितिज पनि छैनन् म पहाडहरुलाई रुखका पातहरुमा सिंगारेर हेर्ने गर्नेछु, सागरका सबै गहिराइलाई यिनकै उचाइमा सोच्ने गर्नेछु, मेरा विरक्त स्वरहरु प्रतिध्वनित हुँदैनन् अब, अब म मेरा स्वप्नहरू बकैनाका रुखहरु र आरुका फूलबाट-ब्यूँझनेछु | कति खोलाहरु बगिसकेका छन् यहाँ पनि अब म मेरा क्रान्तिहरु बगरका शून्यहरुबाट बाँच्नेछु अँजुलीका आगोहरु खोई खोई शपथ र प्रणहरु हामीले गरेका मेरा पुराना आँखीझ्यालहरुदेखिन् तिमीलाई हेर्ने गर्नेछु, मैले नपाएका विदाईहरुलाई सधै संचयन दिनेछु मलाई अब पुरानो हुन मन छ पुराना खण्डहरहरु जस्तै हामीले मरेका शायद म दूबो छु जिउनेछु मैले लगाएका दागहरु नपुछ्नू त्यहाँ सृजना हेर्ने इच्छा छ भनेकै हुँ, ओहो ! मैले ती दिनहरुलाई माया गरें भनेर भनेकै हुँ म अचेल सिसिफसको कथामा ढुंगा बोकेर बसेको छु र पहाड पर्खिरहेको छु | ओहो ! यी उभिन खोजिरहेका आँखाहरु, दृष्टिहरू यी बलिवेदीमा बलि हुन पर्सिरहेका मेरा मासुहरू टीका लगाइसकेका बाध्य काष्ठको सन्मुख मेरा टाउकाहरु मैले लेखें तैपनि मेरा सडकहरुलाई भनिदिनू, त्यहाँ अरुलाई कुल्चन नदिनू, यी पश्चिमबाट जाने यात्रीहरुको जहाज पर्खिरहुन् तिनका गजुरहरुमा अर्कै नयाँ पतका हुने संभावना छ हावा पनि त प्रतिकूल बग्ने छैन | म त्यहाँ बिहान एक फेर ब्यूँझेको थिएँ | यहाँ त्यसरी नै एकफेर ब्यूँझने कुरा गर्दै छु त्यस बेला जहाज आइपुग्नेछ पश्चिमबाट हावा बगिसक्नेछ मैले हिंडेका पाइतालाहरुलाई आउने यात्रीले फेरि गन्नेछ | मैले मार्नेहरुलाई मैले चिनेको छैन कहीं देखेको छैन शायद मलाई कसैले मार्नेछैन , मारिहाले केहि हुनेछैन, म मेरै संघारमा मर्नेछु साथीहरु ! त्यसैले धरोधर्म, कंचनजंघाको शपथ अहिले मलाई संचै छ | |
मलाई ननिकाल काठमाण्डुकाठमाण्डु , तिमी मैनबत्ती हौ, म पनि मैनबत्ती हुँ , काठमाण्डु, म क्षणक्षण सल्किरहेको छु, र पग्लिरहेछु | काठमाण्डु, तिमी मलाई शायद यहाँबाट निकाल्ने तर्खर गर्दैछौ, तिमी शायद मलाई सहन सक्तैनौ , तिम्रा मन्दिरहरु नै तिमीलाई धेरै भैसके, काठमाण्डु, तिम्रा देवताहरु धेरै छन् , काठमाण्डु, तिम्रा गुम्बजहरु धेरै छन्, तिम्रा सपनाहरु धेरै छन्, र यी सपनाहरुको निंति अब तिमी आफू बेच्न सक्छौ, काठमाण्डु तिमी बजार हौ, तिमी जुवाको खाल हौ, तिमी रण्डी हौ, तिमी होटेलको स्वादिलो मेनु हौ, काठमाण्डु, तिम्रा आवाजहरु छैनन् , काठमाण्डु,तिमी एक घण्टाको प्रेम हौ, काठमाण्डु, तिमी एकछिन गरेको कामुक गफ हौ, काठमाण्डु, तिमी आगो हौ, काठमाण्डु, केही हिलो केही नदी केही आकाश हौ तिमी काठमाण्डु, बिहानदेखि बेलुकीसम्म तिमी पट्यारलाग्दो अस्तित्व हौ, यहाँ जसलाई पनि दिनमा तीनफेर आत्महत्या गर्न मन लाग्छ, काठमाण्डु, तिमी जीवन होइनौ काठमाण्डु, तिमी मसित रिसाएको छौ, म तिमीसित रिसाएको छु| काठमाण्डु, गोही हौ तिमी घिन लाग्दो गोही, आहाल बसिरहेको गोही, काठमाण्डु, म तिमीलाई कुनै गल्लीमा एउटी आइमाई देखाउन सक्छु, जसको शरीरबाहेक केही छैन, जो पसिना हो, र मन्दिरजस्तै गन्हाउँछ अँध्यारोमा एउटा पुरुष देखाउन सक्छु जो बीचमा चिरिएको छ, जरासंधजस्तै काठमाण्डु, तिमी होमो हौ, आसपारागस र चकलेट तिमी मट्टीतेलको उदास पंक्ति र तिमी राष्ट्रिय गीतको शब्द हौ, काठमाण्डु, तिमी मलाई निकाल्न खोज्छौ, काठमाण्डु, तिमी जसलाई पनि बोलाउन खोज्छौ , जसलाई पनि बोलाउन खोज्छौ, काठमाण्डु, आर्किबाल्ड म्यक्लिस्को लघु नाटक गिन्स्बर्गको अमेरिका बब डीलनको गीत हौ तिमी काठमाण्डु, तिमी विरोध गीत हौ, काठमाण्डु, तिमी सुरुवाल खोलेर हिंड तिमी जहिलेसुकै चुहिंदैछौ, काठमाण्डु, तिमी पग्लिंदैछौ काठमाण्डु, तिमी बसको भीड हरेक नितम्बको पछिल्तिर – बलिरहेको मैनबत्ती काठमाण्डु, तिमी जहिलेसुकै चुहिरहेको छौ पग्लिरहेको छौ, काठमाण्डु, तिमी थकाइ हौ, अप्राप्तिको थकाइ हौ, अतृप्तिको थकाइ हौ, काठमाण्डु, तिमी र कहिले प्रेमलहरी हौ, काठमाण्डु, तिमी मेला हौ , शिवरात्रिको मेला हौ, तिमी जुवारी गीत हौ तिमी जहिलेसुकै पनि एकछिन पछी एउटा अँध्यारो र यौन हौ| काठमाण्डु, तिमी मलाई रञ्जनानेर भेट म तिमीलाई त्यो भोको आइमाईको रगत देखाइदिन्छु जो हिजैमात्र एक दर्जनजति पुरुषहरुलाई उचालेर मरी , काठमाण्डु, मलाई त्यो आइमाईको माया लाग्दैन काठमाण्डु, त्यो आइमाई एउटा किताब हो, काठमाण्डु, तिमी उदांग परेको तिघ्रा हौ, र जाँघ हौ | काठमाण्डु, मलाई रत्नपार्कमा बेलुकी भेट म एउटी अर्की काठमाण्डुसित सुतिरहेको हन्छु | काठमाण्डु, मलाई तिमीसित सल्किन मन छ काठमाण्डु, मलाई तिमीसित जिउन मन छ, काठमाण्डु, मलाई ननिकाल, काठमाण्डु, मलाई भोको नराख म पनि गीत गाउन सक्छु , म पनि खम्बाजस्तो उभिन सक्छु , म पनि केही रोटीको निमित्त , – बेचिन सक्छु | काठमाण्डु, म पनि – चकलेट हुन सक्छु, तिम्रा तृष्णाहरुसित सल्किन सक्छु, काठमाण्डु, मलाई मेरा खुट्टाहरुमा कीला ठोक , मेरा आगोका रगत बगुन् , काठमाण्डु, मलाई ताता झीरहरुले घोच, काठमाण्डु, तिम्रा ती सल्किरहेका आँखा मलाई मन पर्छ, काठमाण्डु, तिमी ठूला ठूला घरहरु हौ, पहाडहरु र बेंसीहरु हौ , मलाई यी सबै ईंटहरुले थिच, काठमाण्डु, मसित अंग्रेजी भाषामा एकछिन कुरा गर, काठमाण्डु, तिमी मेरी आमा हौ, काठमाण्डु, दूध पनि खुवाउँदिनौ तिमी, काठमाण्डु, त्यसैले तिमी विष हौ, काठमाण्डु, नाठोको हातमा अल्झिएकी आमा हौ , मलाई तिमीले बिर्स्यौ , काठमाण्डु, म तिम्रै छोरा हुँ, तिमी मेरी आमा हौ, तिमी मेरो देश हौ, काठमाण्डु, मेरो जीउको रगत र तिम्रो रगत , – एउटै हो, – एउटै गन्ध छ , काठमाण्डु, तिमी जे हौ, म त्यही हुँ, मलाई ननिकाल | काठमाण्डु, मलाई ननिकाल | |
केही मन छैनत्यो बेहानको उज्यालोले कहीं दाग छोडेको छ , कहीं आकाशनिर नीलो आवाज छोडेको छ , झङ्कृत तुल्याएर पूरा परिवेशहरुलाई ताराहरु जस्तै, म आउनेछु भन्दै पहेंला फूलहरु टेक्तै,सुम्सुम्याउँदै , छाम्दै उकालो ओरालोहरुलाई , उसका बलेंसिका रंगजस्ता अनुभूतिलाई , तिमीले केही पनि भनिदिएनौ भन्ने उसलाई पीर हुनु स्वाभाविक छ, ऊ गाईजात्राको मुखुण्डो हो, पूरा चादर सडकमा लतारेर हिंडिरहेछ , र हरेक डबलीमा नाच्ने देवतालाई ऊ चिन्न खोछ , ऊ जात्राहरुमा आफ्ना सबै परिवारसित जान खोज्छ, बूढो रूखले प्रतिज्ञा गरेजस्तै, उसले गरेका प्रतिक्षाहरु जताततै अल्झिएर बस्छन् , सबै प्रतिक्षाहरुलाई समेटेर जम्मा गर्न खोज्न चाहने उसको इच्छा , अद्भुत छ | बांगा टिंगा रंगका रेखाहरु जस्तै हुँदारहेछन्, उसले हेरेका बैंसहरु , आफ्नै जस्तो पनि लाग्ने कतिले टाढाको इच्छा जस्तो , कल्पना , सानो माउसुलीले भाग्न चाहिरहेको परका कालो ओडारसम्म , लुक्नलाई नदेखिने गरी कसैको आँखामा भिज्नलाई नसुक्ने गरी कसैको बैंसमा , उसले हिंडिरहेका यात्रालाई बाटोमा नटेक्नू भन्ने आज्ञा ! जानदिन पर्छ नफर्किउन्जेल भनेको यस्तै हो सयपत्रीको फूल फुलेको जस्तो दशैं र तिहारमा , र सायद त्यसैले मलाई उसलाई जस्तो मलाई उसलाई जस्तो कहीं जान मन छैन र उसलाई जस्तो तिमीकहाँ आउन पनि मन छैन | |
घामका आकाशहरुकेहि घामहरुले जहाँ बाँडिएका छन् पर्खालहरु त्यहाँ मैले गीत गाउन खोजेको छु त्यो पहिलो उषाको स्पर्शजस्तो बालकालको आँखाको स्पर्शजस्तो मैले हेर्न खोजेको हुँ , अब त विरानो पनि भए होलान् , मेरा आकांक्षाहरु तैपनि सम्याउन खोजेको हुँ जहाँ बास बस्छन् केहि देह तथा अवयवहरु कुरा गर्दै बितेका शहर र आश्रमहरुको कतै उन्मुक्त हावाले छोइदिन्छन् – त्यसैबेला मैले तिमीलाई सम्झेको हुँ ती पर्दाहरुझैँ त्यहाँ निहारिकामा लागेका तारले कारचोपी भरिएको देख्छु ठीक धरातलमा समान्तर एउटा गलैंचा बुनिरहेको कमला – देख्छु एउटा माला मूर्ति – देख्छु मैले हेर्न खोजेको आकाश गंगाहरु आकाशमा बगून् नबगून् नदीहरु मैले छुन खोजेका धरतीका बगून् नबगून् ठूलो अभिलाषाको तोरण अग्लो बाँसमा झालेमाले उभ्याएर मैले गोरेटो र सडक हिडेको हुँ किन यसो गरें मैले सोधेको हुँ तिमीले पनि उत्तर दिएनौ मैले पनि उत्तर दिइनँ उसले पनि उत्तर दिएन किन ढल्किंदै हिडेझैं गर्छ –यी शहर बस्तीहरु यी गाउँ र गोरेटाहरु मैले सोधेको हुँ | निर्माणाधीन स्थापत्य झैँ अनेकौं पालुवाहरु बन्न लागिरहेको हुन्थ्यौ म केहि कतै बुन्न लागिरहेको हुन्थें हेरेर उकाली र ओरालीहरू परबाट – कि त्यहाँ कोही छ हेर्दै म पहाडको आवाज सुन्न लागिरहेको हुन्थें तिमी आइरहेको बेलामा निर्माणाधीन बगैचाहरु झैं तिमी पनि आइदिन्थ्यौ पहाडका परिवेशका छाया पार्दै कतैबाट बिस्तारै आइरहेको एउटा पखेटाजस्तो जताततै केहि आभाष पार्दै त्यति बेला नै बाख्राको कहिले पाठोले भर्खर खाएको दुबो मुखमा च्यापेको हुन्थ्यो बिल्कुल चंचलतासहित कहिलेकाहीं मलाई उसले पखेटामुनि हेरिरहेको पनि हुन्थ्यो | के भनूँ म तिमीलाई के भनूँ म उसलाई पहाडलाई र गोरेटोलाई भर्खरै नुहाएर केश फिजाइरहेको बिहानका वनस्पतिहरु घाममा नुहाएर आफूलाई बसिरहेको बेलामा म खोलाको पानीले सिंच्दथे , तैपनि हातभरी नीलो लिएर आकाशबाट सिंच्दथे तैपनि – बिहानका वनस्पतिहरुलाई घरको संघारजस्तो अथवा कता कताबाट आइरहेको मीठो बासनाजस्तो अब त्यहाँ छरिई रहेको हुन्थ्यो बगैंचाहरु झैं भएर होइन , रुखहरु भएर होइन मानिस भएर तिमी आइदिए हुन्थ्यो मनले सोचिरहेको हुन्थें त्यसैले घामले बाँडेको पर्खाल सोचेको पनि हुँ | |
गराको चपरीमाधरती रजस्वला हुन्छ अलि पर आकाशदेखि टाढीएर बस्छ; किन यो धरती असमय रजस्वला हुन्छ? वर्षमा कहिले तीन फेरा हुन्छ कहिले हुँदै-हुँदैन कहिले दिनमा निकै फेर चुहिन्छ आकाशले हार खाइसक्यो जब नजिक जान्छ आकाश धरती अलि उठेर पग्लिन्छ । धरती रजस्वला हुन्छ यो बीसौं शताब्दीमा यो बीसौं शताब्दीको यो युगमा किन धरती घरि घरि रजस्वला हुन्छ? यो बादल जस्तो रगतको फाल्सा-फाल्सामा धरतीको युग युग गन्हाउँछ कुरुक्षेत्रको मासु गन्हाउँछ हिरोसिमा र नागासाकी कुहिएको गन्हाउँछ। खेतका गरा-गराको चपरीमा नमेटिने दाग लागिसके रुखको पात-पातमा रगत लागिसक्यो तरै पनि पृथ्वी किन असमय रजस्वला हुन्छ | सायद पृथ्वीले अब एउटा नयाँ सारी फेर्छ, सायद पृथ्वीले अब एउटा नयाँ सन्तान जन्माउँछ सायद पृथ्वीले ढाँटेर आकाशलाई भन्छ – म चोखो छु | मलाई गर्भाधान देऊ | तर आकाश टाढा बस्छ आकाशले सायद बुझ्छ – पृथ्वीको नयाँ सन्तान अझै, अझै पृथ्वी जस्तै गन्हाउँछ पृथ्वी अस्पृश्य छ यो धरती अशुद्ध छ | यो बादल जस्तो रगतको फाल्सा-फाल्सामा धरतीको युग युग गन्हाउँछ कुरुक्षेत्रको मासु गन्हाउँछ | |
आस्थाहरु स्वतन्त्र हुन खोज्छन्म एकफेरा निर्लिप्त हुने मन गर्छु ती अँध्यारा कोठाहरुझैं, जो सधैं कुनै बेस्यहार परेको – परिवेश जिउँछ, तिमीहरु भन्छौ, ती अघिल्ला झ्यालहरु पनि अनुहार हुन्, जस्तै बगिरहेका खोलाहरु, जस्तै अल्झिरहेका बार्दली र झ्यालहरु, तिमीहरुले जस्तै, म सुन्न खोज्छु अनुहारहरु, अँध्यारोमा अँध्यारोहरुमा यस्तो गर्दा गर्दै कतै कोलाहल बनेको त होइन : यस्तो गर्दागर्दै कतै हाँगाहरु बनिरहेको त होइन। तैपनि, ती अँध्यारा कोठाहरु झैं स्वरूप बनिरहेका हुन्छन् , कतै वरिपरिको परिवेशको नाममा भित्ता बनेर त्यता कतै ठूलो अग्निको रापले उभिन खोजेको छ, उभिंदै र अग्लो हुँदै अग्लो हुँदै र उभिंदै । तिमीहरुले भन के भइरहेछ यसरी यहाँ तिमीहरुले भन के गइरहेछ यसरि यहाँ यात्रा जस्तो, जहाँ पुग्ने क्रमको कुनै रुप छैन । तैपनि तिमीलाई तैपनि मलाई जीउन मन लागिरहेछ, यी सबैबाहेक केही हुन मन लागिरहेछ, ती यात्रा किन बगिरहेको नदी नसोध, उत्तर छैन । ती किरणहरु किन भाँचिरहेका, बनिरहेका नसोध, गति छैन । ती बिम्ब किन खोला भइरहेका, नसोध, पानी छैन । तैपनि एउटा मानिस मेरो सामू एउटा गिलास म उसलाई हेर्न खोज्छु, पिइरहन्छ, उसले गिलास किन पिइरहन्छ, एकछिन पर्ख, म केहि भन्न खोजूँ तिमीलाई कहिले काहीं अलिकति पर्दा खोलेर बाहिर हेरेको झैं जो निरंतर बाहिर भइरहन्छ जो निरंतर भित्र हुन सक्दैन जब, त्यो बाहिर भइरहन्छ । एकछिन पर्ख म कसैलाई लेखूँ, बिहान गरेर, बिहान उज्यालोको तिमीलाई उपहार हो तर, त्यहाँ पनि व्यवधान छ, यी सबै उसले खाएको गिलासको प्रभाव होला, उसले गिलास खाँदा, मलाई हुने गिलासको – प्रभाव ! – त्यता कतै अग्निको सल्काइले, समिधा पाएर, अग्लो जान्छ पहेंलो तातो भएर माथिसम्म, त्यस कुनै पनि माथिलाई सल्काउंदै, कतै नजीक र टाढाबाट केहि कर्कश – बजिरहेर बजिरहन्छ अचेल कर्कश , कानैमा फेरि बिस्तारै बिलाउँदै जान्छ त्यो हो त्यसैले म, एकफेरा निर्लिप्त हुने मन गर्छु । कहिलेकाहीं छेक्छ सीमानाले र कह्लेकाहीं सीमानाले बाटो बगाउँछ त्यो निर्मितिसम्म, कसैलाई बाँच्ने मन हुन्छ त्यसैले कसैलाई मर्ने मन हुन्छ त्यसैले । मैले र तिमीले । तिमीहरुले यिनै कोलाहलको बीच – यस प्रकार बाँच्ने र मर्ने मनको कुरा ! हिसाब लेखिन खोजिन्छ कहिले काहीं एउटा सानो केटाले भनेको आधारमा – – आर्कीमिडिज् ! तिमीहरु जल्न चाहँदैनौ, कोहि पनि जल्न चाहँदैन, त्यसैले कोही पनि, त्यसैले कोही पनि कोही होइन । एउटा अग्लो टाकुरोलाई जिस्काउँछ कुनै सानो लाघुताले भने – त्यो अस्तित्वको खोजी हो । त्यसैले म, एकफेरा निर्लिप्त हुने मन गर्छु, ती अनेकौं अनुहारजस्तै, ती अनेकौं अँध्यारोहरुजस्तै, ती अनेकौं कोठाहरुजस्तै, र एकफेरा म स्वतन्त्र हुन खोज्छु ती अनेकौं आस्थाहरुजस्तै । |
स्वप्नहरूत्यसो त एउटा स्वप्नजस्तो रङ्गी-विरङ्गी अनेकौं विम्बहरू कति परीहरू उड्छन्, पुतली र चराहरू माथि, कहिले आकाशको नीलोमा र गहिरोमा समावेश हुन्छन् फेरि विस्तारै-विस्तारै फूल बन्दै विस्तारै-विस्तारै झिनो पर्दा बन्दै, पारदर्शी समायोजनको उत्सव ओर्लिन्छन्, उक्लिन्छन् । पर कतै पर्वतको फेदीमा, जवाकुसुमको वासना अरून्धतीको दुःख र पीडाको उत्सव, दुःखको वासना कि पीडाको वासना, र्स्पर्शको मोहसित विस्तारै, अल्झिन्छन् त्यसो त स्वप्नमा बिहान हुन्छ, साँझ पर्छ रात पर्छ क्षितिज र आकाशका गुम्बजले वास बस्छन् ती बिहान र साँझसित स्वप्नमा ती दिन र रातसित स्वप्नमा सूर्य उदाउँछ, सूर्य थाक्छ र फेरि अस्ताउँछ पनि, यात्रा सतत् र चिन्ता भइरहन्छ उसले उदाउने र उसले अस्ताउने उदयाचल छुने, अस्ताचल छुने क्रम निरन्तर भइरहन्छ पानीको विम्बमा सर्वाङ्ग हेर्ने क्रम, आफूलाई ऐनामा हेर्ने र माया गर्ने क्रम, सधैँ भइरहन्छ तलसम्म लत्रेर झरेको, भुइँ नै छुन खोजेको, उज्यालोको मजेत्रो हो कि, अथवा अहिल्याको दुःख, अँध्यारो प्रस्तर नै हुन परेको अवसादले ढुङ्गा बनेको, श्रापको मिथक र कथाले निस्तार खोजिरहेको त्यसो त, एउटा असत्य जस्तो भ्रान्ति र भ्रमहरू अझै कति कठिन र क्रूर स्वप्नहरू । |
उज्यालोको गुफाप्रश्न पुरानो प्रश्न हिंड्ने बाटोको नै हो अनि पुग्ने बाटोको नै हो । यद्यपि यात्रा प्रारम्भ भयो ! तर अमीष्ट पुगिन्छ कि पुगिदैन पुगिंदैन कि भन्न आशङ्का पनि भन्ने त्रासको नै हो । आदिम अर्थ भयभीत हुनुको अर्थ । सधैं । अनि रुख र्सपको कथा शैतान र छलको कथा भ्रान्ति खाने कि नखाने भन्ने वर्जित फलको कथा । अज्ञात र अपरिचित कुनै कुनै अनिर्वचनीय गन्तव्य हो त्यो निर्लक्ष्य हुँदा पनि पुग्नै पर्ने सतत वाध्यता ! गुफामा कि कुनै अँध्यारोमा प्रत्येक बिजुलीको गगनमा उठभव र चकमन्न उज्यालोको तीव्र आभास तिनको क्रुर प्रहारमा त्यसपछि प्रवेश गर्ने – उज्यालो सानो – सानो उज्यालो उज्यालो गुफा । |
मेरी आमाले आत्महत्या गरेको देशम बिहान उठेर एउटा सिंगो आकाश लाइ जब हेर्छु, त्यसको वरिपरि रातो दाग लागेका हुन्छन ; थुप्रै सुर्यहरु अस्ताउन आँटेका हुन्, मेरा अग्लिएका हात पाखुराहरू तिनलाई भेटाउन खोज्छन उम्किदै गैरहेका आभास भएर, उम्किदै गैरहेका क्यानभास हरु भएर, आफ्ना सत्यहरु भएर, तिमीले कहिले काहीं देखेका छौ परको आकाशलाई अझै परको क्षितिजलाई, अझै परको रातो रंग लाइ भने – त्यो मेरो आमा हो, हुन त मेरो आमालाई तिमीले मार्यौ भने भनेको छैन, उसले घांटीभरि अल्झायेका खुकुरीको घाउमा मैले रगत थुप्रै बगे भनेर भनेको छैन, मैले चिच्याएको छैन, हुनत मेरो घरको एउटा कोठामा जब पस्छु – त्यो मेरो आम हुन्छ, सबैले वरिपरि बसेर कुरा गरिरहेका हुन्छन, ठुलो सड्यन्त्र भैरहेको हुन्छ, ब्यङ्ग गरेर हाँसिरहेका पनि हुन्छन कि यसको आमाले यसकै देशमा आत्महत्या गर्यो भन्दै, र फलस्वरूप म त्यो खुकुरी धोइरहेको हुन्छु | मेरो आमाले आफुलाई काटीसकेपछि मेरो निम्ति यहि खुकुरी धुनलाई ‘दिनु भएको छ’ मलाई थाहा छैन, अरुका आमाहरु यस देसमा त्यसो गर्छन गर्दैनन् मलाई थाहा छैन मेरो पुस्ताले खुकुरीहरू पाए कि पाएनन्, जब यौटाले आत्महत्या गर्छ उसले नै गर्छ – उसले भाग्छ ऊ काथर पनि हो – त्यो काथर मेरो आमा हो वीरता ती बिशाल महलहरुमा सम्पूर्ण सुरक्षा सहित बसेकाहरुलाई जीवन, ती स्वप्नद्रष्टाहरुलाई देश, ती शासकहरुलाई खोला, ती सन्तहरुलाइ-ब्यापारीहरुलाई देवता, ती धर्मिहरुलाई खुकुरी, मलाई किनभने मैले यसलाई मेरी आमाको रगतदेखिन मुक्त गर्नु छ मात्र फलाम बाँकी रहोस भनेर रगत मलाई किन भने मैले यसलाई मेरी आमाको कायरतादेखिन मुक्त गर्नु छ मात्र शान्ति बाँकी रहोस भनेर अरुले सांस फेर्न पाउन भन्दै ठुलो सन्तुस्टीसहित, ठुसो महत्तासहित, ठुलो फाँट र आलुबखडाको रुखसहित, मेरा खुम्चिरहेका यी निधारका छालाहरुमा अरुको निम्ति फक्रिरहेका फुल त छैनन् छैनन् तर ती कल्पना पनि छैनन्, र ती व्याख्यानहरु छैनन् कितापका कागजमा गर्ने र ती चलाख दृष्टिहरू छैनन्, नियालेर परसम्म हेर्ने र ती रगतहरु छन्, र ती रगतहरुसित तिमि डराउनेछौ र ती रगतहरुलाइ मैले मेरो हातले पुलिसको लागि पुछेको छु | भाग्दै गरेको त्यो मानिस, एक्लै गएर कहीं बास बस्न खोज्छ त्यसका हातभरि अझै रगतका टाटा छन्, -ती हात मेरै हुन् म यिनै हातले सेता कागजहरुमा हस्ताक्षर गर्ने छु | भन्ने छु तिम्री आमा पल्लो कोठामा गइन अब एउटा आवाज आउने छ | यौटा ठुलो ढिलो भैसकेपछि तिमि भन्ने छौ यो मेरी आमाले आत्महत्या गरेको देश यहाँ संधै त्यसै भैरहने छ | तिम्री आमाले आत्महत्या गरेको देश मेरी आमाले आत्महत्या गरेको देश सबैकी आमाले आत्महत्या गरेको देश, यो मेरो देश यो तिम्रो देश, कुनै कचौराको रक्सीमा एउटा प्रतिबिम्ब छ, भने गहिरो सागर तलसम्म पुगेको हुन्छ, त्यहाँ आँखाहरु देखिने छन् निस्तब्ध भएका त्यो घाउ छरिएको हुने छ, सबै अबयबलाइ चारैतिर फेंकेर सिलिङ्गमा ! भित्तामा ! दराजमा ! भुइंमा ! चलमलाउने छन् विउंझनलाई, चलमलाउने छन् जिउनलाई यी सबै संघर्षहरुसित एउटा ठुलो ब्यङ्ग गर्दै ती परका एक जमात भोज खाने मानिसहरुलाई – देश छोडेर चराचुरुंगीहरु अज्ञात दिशातिर भाग्न थाल्छन बासस्थान छोडेर सबै आकारहरु बरालिन थाल्छन, जंगलका बतासहरु जस्तै रूखहरूमा हराउन थाल्छन | डर लाग्दा बिरालेहरु कोठाभित्र आएर रगत चाटिरहन्छन, मानिसको रगत पहिलो पालि मिठो मानेर उसका गिजाभरि स्वादिलो किसिमले लागेको छ, मैले धपाउन नसकेको बिरालो त्यहि थियो, र उसले मेरो आमाको भुइंमा पोखिएको रगत खाइरहन्छ, मृत्यु यौटा व्यक्ति भए पनि आत्महत्या सबै व्यक्तिको हुनेछ | अहिले सम्म इतिहासमा कहीं पनि कसैले नदिएको पुरस्कार तिमीले मलाइ दिएका छौ बिरालो मलाई दिएका छौ | र दिएका छौ मलाई यौटा देश, जहाँ मेरी आमाले आत्महत्या गरेकी छ | आत्महत्या, कहिले फूलको कोपिला जस्तो फूल भएर फक्रिना चाहन्छ आत्महत्या, कहिले बिशाल गगनचुम्बी भवनहरु भएर उभिन चाहन्छ आत्महत्या, कहिले ठूलो पैरो भएर जान चाहन्छ आत्महत्या, कहिले सडकभरि ओच्छिन चाहन्छ आत्महत्या, कहिले ठूलो डढेलो भएर जान चाहन्छ, आत्महत्या, क्यानभासमा रातो भएर पोतिन चाहन्छ, आत्महत्या, महान लहर भएर सागरमा बहकिन चाहन्छ आत्महत्या, यहाँ जसले पनि जहिले पनि हुन चाहन्छ | आत्महत्या, तिम्रो बुंइगलको सिलिङ्मा कहीं सिउरिएको छ, लाग्ने हतियार भएर ब्युँझने छ | गएर हेर, – कसैले खुकुरी लुकाएको त छैन, [सायद तिम्र आमाले लुकाएको होली,] पल्लो कोठाबाट आवाज आउन्जेल नपर्खिनु त्यसबेला – तिम्री आमा मरिसकेकी हुन्छे, उसले आत्महत्या गरिसकेकी हुन्छे, त्यहाँपछि तिमीले खालि कोठा मात्र पाउने छौ कहीं केहि भएको हुने छैन, छाल पनि हुने छैन लहर पनि निवेयक्तिक परिवेशमा लामो सांस फेरीरहेको मृत्युले [कहीं केहि भएको हुने छैन,] लामो सर्प त्यहीं भैरहेको हुनेछ निल्दै बसिहरेको अग्लो रुख र ढुंगाहरुलाई केहि भैरव, केहि रुद्र र केहि दैत्यहरु हुनेछन रगतमा मुछिएका आवासहरु र, अरु सभ्यहरु यो बाटो नहिंडेर परबाट जाने छन् – कुनै पुराणको कथा जस्तो हुनेछ, यो मेरी आमाले आत्महत्या गरेको देश | ( I I ) विश्वासका आश्वासनहरु खोज्न थाल्दाखेरी कुनै निर्लिप्त सत्यका स्वरूप र आकृतिको रातो याद आएको थियो तिमी र म त्यसै बेला अल्झिएका खोला नाला उठाएर -सावाथको दिन,आराम गर्छौं भन्दै थियौं तर,ती छर्किएका पवित्र पानीहरु थिएनन्, ढोका दलिन,र भित्ताहरुमा रातो लागेका व्यक्तिगत बलिदान जस्तो | सहादत जस्तो | उसको अनुहार | तिमी र म त्यसै बेला निष्ठुर बेलालाई साथै लिएर गइरहेका पनि हुँदा हौँ –हामीलाई थाहा थिएन तर म तिमीलाई प्रशस्त चिन्थें तिमी मलाई चिन्थ्यौ – हामी यसरी चिनारी साटिरहन्थ्यौं,होइन र ? चोकभरि ओछ्याइएका बलिदानका रगतलाई एक एक गरी केलाएर हेरेका हौंला –कसैलाई चिनेनौं प्रत्येक आँखालाई जाँचेर पनि हेर्यौं, छामेर जिउलाई हेरौं हुन त,परिवेशभरि त्यसबेला सम्पूर्ण वेदना गन्हाइरहेको थियो किनभने ती आँखा,ती चोक,ती हातखुट्टा र गिंडहरु थिए तिनका वरिपरि पोतिएका स्वरूपलाई एउटा सिंगो अविश्वासले च्याहिरहेको पनि हुने थियो बरु अहिले डढेलो नलागेको भए पनि खान्डिवको रक्षा गर्न मलाई पठाएको हो, त्यंहाबाट कुनै पनि तक्षकलाई उम्किन नदिनू किन भने तिमीलाई थाहा छ-डढेलो कतिदेखिन् खुब भोकाएकी क्यानभास जस्तो खालि छ-त्यसमा आगो लेख्यौं पृष्ठभूमि थिएनन् भने पनि गहिरो साँझको रंग बलिरहेको छ, हरेक दलिन बलिरहेको छ, हरेक भित्ता बलिरहेको छ हरेक खुकुरी बलिरहेको छ घाँटीबाट ओर्लिरहेको राता सर्पहरु मलाई बेर्न लाग्छन् , तिमी त्यस बेला दरबारका ओछ्यान ओछ्याएर सुत्ने कोसिस गर्यौं , भोलिको मिठो र अखण्डित दिनलाई मुखभर ,चपाऊँदै म त्यहीं सर्पसित बसिरहन्छु म त्यहीं,आत्महत्यासित बसिरहन्छु, लामा लामा जिब्रो निकाल्दै आउँछन् , रातभरि, मृत्यु पर्खिरहनु निर्वैयक्तिक भएर म सिकें, तर परको भित्तासमेत एउटा ठुलो अनुहार टाँस्तो रहेछ, झ्याल डरलाग्दा नंग्रा पालेर गर्जिंदा रहेछन् आमाको लाससित बसिरहुन्जेल तिमीहरुलाई सन्तोष हुँदो रहेछ, मलाई अनेकौं सर्पहरुको रातो र विषालु डर लाग्छ, मलाई हिंड्न डर लाग्छ, मलाई,ओर्लिन उक्लन डर लाग्छ, मलाई,रगत कुल्चिन्छु कि भन्ने डर लाग्छ, मलाई, मेरो देशमा डर लाग्छ त्यसैले म जेसुकैलाई ‘ब्रेल’ छामे झैं छाम्छु , तिमीलाई तिम्र ओठनिर छामिसकेपछि चिन्न थाल्छु, तिम्रा मरेका सबै दिनहरुलाई फेरि ब्यूँझाउन मन लाग्छ र एउटा ठूलो रातो झण्डा दिएर तलेजुको मन्दिरनिर एउटा ठूलो एक्लो जात्र पठाइदिन मन लाग्छ , त्यसलाई पर्खिनेहरुमा कोहि पनि हुने छैनन् , धेरैले तानेर लैजानेछन् खटमा हालेर , चमर, पंखा हम्किंदै रातो जुलुस होष्टेका नाराहरु ? तिमी सुन्नेछौ, सुनिरहनेछौँ त्यो खटको देवतालाई सुनिरहने छ, मेरो देशभरि यहाँ मेरो आमाले आत्महत्या गरेको हो, त्यो त स्वयम्भूको हेरिरहने मुर्दा आँखाले देखेको छ, तलेजुको मन्दिरले पनि हेरेको छ भीमसेनथानको भैरवले पनि जान्दछ, सेतो भैरवलाई रातो रगत ! कालो भैरवलाई रातो रगत ! सेतो कालीलाई रातो रगत ! रातो कालीलाई रातो रगत ! ती राता सबै दागहरु मेरी आमाले सेरिंदा लाग्छ त्यो नीलो नदीलाई रातो रगत जेउसलाई रातो रगत मिनर्भालाई रातो रगत, डाइनोसिसलाई रातो रगत, ती राता अक्षर मेरा अक्षर हुन् , यस बेला ठूलो उत्सव मनाएर, ठूलो नृत्य गरे पनि हुन्छ, अनि, गीत गाएर राता फूलहरुका ,आगो जस्ता, उफ्रिएको खुट्टाहरु पनि होउन् ,गालाहरु,चम्केका, आँखाहरुमा वेदीहरु टल्किउन् पर बलिरहेका ठूलो टापु,कोलाहलको टापु,आगोको रातो टापु मेरो आमाले आत्महत्या गरेको देश | कहिले शून्यका सम्बन्ध एउटी कुनै बूढीले कुरा गरिरहिछ, भर्खरै उसले माथे बुइंगलदेखिन् तल ओर्लिएकी छे भन्ने कुरा ओहोर-दोहोर गरिरहेका रुखहरुलाई, हेर्छन् , र उसका हत्केलामा राखेका आँखाहरु तिमी र म कहिले पनि उसका कुरा बुझ्नेछैनौं ऊ त,त्यही उत्सवको देशकी बूढिया यहाँ गुराँस देखेर आएको भनेका छन् यहाँ बलेका बिहान र साँझ हेर्न आएको भनेका छन् यहाँ रगतका पर्वहरु देखेर आएको भनेका छन् एउटा उत्तानो सुतिरहेको भीमकाय दैत्यलाई यहाँ उसले देखेर आएको भनेका छन् म उसलाई चिन्दछु भन्ने कुरा तिमीलाई थाहा छ, तर उसका कुरा बुझ्नेछैनौं हामी | उसका भाषाहरु अनावृत होलान् उसको चेहरा जस्तो ऊ जस्तो कोही पनि छैन भनेर मैले थाहा पाएको छु, ऊ शून्यको सम्बन्धमा समुद्र जानेको छ | एउटा आइमाई र लोग्नेमानिसको निर्जीव रातो मखुण्डोको बीचमा सजीव एउटा फैलिएको रातो हात लिएर उभिरहन्छ सिंगारिएका कथाका कथाहरु गुलाफको रातो फूल जस्तै, झन्डैले रगत चुहिने गरी सेतो कागजभरि अक्षर नचिनिने पार्दै मेट्दै बहुलाहाले जस्तै ती पुराना अनौठा सम्झनाहरुलाई आफ्ना आकाशहरुभित्र , परिप्रेक्ष्यमा कहीं नीलो पहेंलो रंगका पानी नबगेको कुरा गर्दैनन् आफूले बोकेका सब पूजासामा समेत सिन्दूरी छन्, आफैले लाइदिएका टीका त हुन् ती भचाखुसी काटिन लागेकाहरुलाई लाइदिएको महान् उद्घोष गर्दै गुम्बजका ऐनाहरु फुटुन्जेल , चारैतिर चोकमा, मरेका अवयवहरूमा पानी बगेजस्तै सृजना गरिएको छ किताप अघिल्तिर परदेखिन् बगेर आइरहेको हुन्छ लहरमा अरु लहर र बगाइ अरु बगाइ थपेर गहिरो पार्दै भित्ताका सबै ईंटहरुलाई माथिको पहेंलो जूनको ज्योति पनि अघिसम्म सिन्दूरी थियो भनेर थाह हुन सक्छ किन सबैले रातो मेट्न खोज्छन् ? मेरी आमाले सेरिंदा छिर्का परेको मेरो निधारमा रातो टिका त्यो मुखुण्डो बिचको रातो हात एक्लो मेरो बाहेक कसैको हुन सक्तैन मैले धोएका खुकुरीहरुको सम्बन्धमा सबै गुठीयारले भन्नेछन् | त्यो पुरोहितले पूजा गरेको, काठको पानीको देवता, ढुङ्गाको आवाज, आकाशको देवता, रिसले दाँत देखाउँदै वीभत्स हाँसिरहेका धारहरुलाई मैले सम्झने गरेको छु , मैले सबै फलामलाई सम्झने गरेको छु सधै आहालमा व्यर्थै बसिरहेको सूर्यको डोबलाई पूर्वको रातो घाममा मैले सम्झने गरेको छु, त्यहाँ एक प्रकारको तांत्रिक लाखेको अनुहार मैले सम्झने गरेको छु | तिमी र म बसेको ठाउँमा यो लाखे तेस्रो व्यक्ति हो, जसलाई मैले सम्झने गरेको छु, जसलाई मैले अचेल च्यातिदिने तर्खर गरेको छु त्यो बूढियाको लोक-कथामा | सानोतिनो पूर्वाभासको आग्रहलाई म रिसाउँदिन , रातो भनिदिएपछि म भन्नेछु यो मेरी आमाले आत्महत्या गरेको देश हो यसका चारैपट्टि क्षितिजहरु छैनन् यसको माथि ठूलो गुम्बज छैन, यसको मुन्तिर पाताल कहीं पनि छैन, यसको ढुङ्गा छैन, यसको कहीं पनि शब्द आउँदैन , यसको धरहरा र बिगुल छैन बिउँझने गरी सबैलाई उसले भन्दैन , सिंगो एक्लो परिवेशलाई थाममा बाँध्ने मनसुवा लिएर आउंदै गरेको यात्रामा कहीं गोरेटो टुंगिएपछि ती झरेका आगो जस्ता थोपाहरुको रंगाई कैलनरीको उकालोमा ,लैजानुपर्ने होला स्वतन्त्र तुल्याएर सबैदेखिन्,राजा ढुङ्गा देवता,बोक्सी, र डाइनदेखि , ऊ के गर्छ भनेर कपाल कन्याउँदै सिंगै जंगल हेरिरहन्छ | सल्किरहेको | उचालेका अनेकन रुखहरुमध्ये, उसको काँधमा मैले र तिमीले देखेको शिरीषको ठुलो रुख ( III ) मैले सम्झेको छु | चिच्याएर आकाशतिर हेर्ने हो भने पनि हेरे हुन्छ त्यो बग्दै गरेको रातो खोला, मेरो आमा हो यो मेरो आमाले आत्महत्या गरेको देश हो | म गीतका पर्खाल लगाउन आँटिरहेको छु, त्यस बेला, सूर्यका सबै घाम ओच्छिन खोजिरहेका थिए परसम्म ओगट्न नसक्ने गरी केही राता गुराँसका पातहरु थिए धेरै उज्यलोहरु आँखामा समेटेर अत्यन्त अग्लो उभिरहेका धारा पानी,गलैंचामा तिमीलाई यिनै सबै कुराहरु म ढुङ्गाको एउटा रातो सूर्यलाई ,जन्म दिन बसिरहेको छु यही वध्यशिलामा सबैले अनुष्ठान सहित केहि खान्छन् र ,बलिरहेको मुस्ला काखी च्यापेर तातो चुहुने गरी नाच्छन् आगोका राता देवताहरु भएका बेलामा तिमीले केहि नदेखेको भए पनि तिम्रा वरिपरि उत्सव भएको हुन्छ नगरा बज्दै गरेका हुने छन् महान् सूचना दिंदै महान् घोषणा गर्दै , चिहानमा मरेका सबैलाई पनि बिउँझाउने गर्दै, सुतिरहेका सबै स्वर र आकृतिहरुलाई उठाउने गर्दै , र तिमी र म ती बाघका आँखा गन्न थालिरहेका छौं र त्यस्तो व्यक्तिले मलाई हेरिरहेछ, भनेर थाहा छ , तिमीलाई पनि यस्तै थाहा छ | ती हातको रातो खुकुरीलाई ऐनामा उभिं दिंदा म त्यो व्यक्ति देख्छु , म र तिमी बाहेक त्यो, उही आंधी आएको जस्तो , आइरहन्छ रातो आँधी कतिओटा घर लैजाँदै ,कतिओटा किनार लैजाँदै, म ठूलो वतास संरचना गरिरहन्छु ,त्यस बेला, म आकृतिका दुर्बोध्य नियतिलाई संरचना गरिरहेको हुन्छु , परको एक्लो बोटमुनि बसिरहेको त्यो आकृतिलाई मेरो र तिम्रो आँखाले नाभ्येका पनि त हुन् तिमी एक्लिंदै जाँदा ,म पनि एक्लो हुँदो रहेछु , त्यो रातका अँध्यारा कोठाहरु जसरी एक्लो भएर बेग्लै अनुहार बोक्दै ,आउँदा रहेछन् मलाई लखेट्न ठूलो छाल बेलुकीपख घस्रिदै आए जस्तै ती आइरहेका सबैलाई म सानु निमन्त्रणा दिने रहेछु , तिमी र म म र तिमी अनि त्यो तेस्रो व्यक्ति , तेस्रो व्यक्ति अनि म र तिमी, आदान प्रदान गर्छौं आफ्ना एक्ला सेरिएका घाँटीहरुलाई तिमीले पर्खेको जस्तै मैले पर्खेको जस्तै मेरो आमाले आत्महत्या गरेको देशमा , कि केहि पानी र अक्षताहरु होउन् , कि केहि अनुष्ठान भए पनि होउन् कि केहि राता फूलहरु होउन् केही होउन् ,अस्ताउन आँटेका बेलुकीका आकाशहरु मलाई त्यसैले एउटा हत्या भइराखेको हेरिरहन मन लाग्छ, र एउटा गोरेटो बलिवेदीमा गइरहेको हेर्न मन लाग्छ एउटा भित्तालाई सिंगै बिच्छ्याएर त्यसका सबै टाटाहरु सहित घाइते पारिदिन मन लाग्छ ! ती ओच्छिएका नासोरिएका भईंहरुमा , ती नसमेटिएका रातो गलैंचा मैले बस्छु कुर्दै आउन आँटेको ठूलो भूइंचालो जस्तै, ज्वालामुखी आएको जस्तै, नदी रगतको आउँछ,जसलाई तिमी बाँध्न खोज्छौ म ठूलो पतवारसहित त्यहाँ भिज्न खोज्छु त्यो मेरो आमाको रगत मेरो रुख हो त्यसका चरित्र सुँडमा अनेक रंगले बाँधिएको पुतली राखेको त्यो सुतिरहेको रुपको अनुकृति समेत गहिरो छ अनि देख्न सकिन्छ: शरीरमा बाँडिएको केहि रातहरु भएर, खुट्टा र हात भएर केहि सास भएर,सुक्न आँटेका जस्ता, केहि घोडाको टाप हिंडेको आवाज जस्ता, थोपा सुनिरहन सकिन्छ,एक्लै बसेर , त्यो तेस्रो व्यक्ति नभएको ठाउँमा, सिलहट भनेर हुँदैन, कुनै सिलहट निर्वैयक्तिक हुन्छ, आक्रमण सम्पूर्ण कालो भएर तिमीलाई तिमी ती यात्रुहरु र बगरमा हिंड्ने उँटका कुरा गर्नु | त्यो आश्चर्यको रुखलाई माटोले प्रशस्त बाँध्छ माथि उम्रन सक्दैन त्यसैले धर्तिदेखि उम्किन नसक्ने बाध्यता उसको तिम्रो पनि होइन,मेरो पनि त्यसैले किन चिन्तित हुने | बरु केहि तितेपातीका स्याउला र मंत्रले भजाएका अक्षता चौतारीको धुलो, लिएर मान्छिन चाहन्छु यस स्वप्नलाई म धेरै बेर रातो सपनाहरु हेर्न सक्ने छैन नीलो त शिरीषको बोट भयो हरियो गाउँलेको अँगेनामा भन्ने कथा भयो पसिना पचाउनलाई | श्रम भन्दा पसिना पचाउन गाहारो हुने कुरा मैले सुनेको छैन एउटी चितलांगे केटीले गाउँ आँटेको गीत भएछ, वरिपरि सखीहरू लिएर ऊ केटाहरुलाई बाँध्ने गर्थी पुरुष जातिलाई एक मुठी ‘स्लिपिंग टेबलेट’ खाएर लेखेका गुनकेसरी पनि तिमीलाई मन परेको सुन्दा सम्पूर्ण बलेसी चुहिन थाल्छ त्यो धनी फोनेसियन व्यापारीले पैसा प्रशस्त कमाउँछ हाँस्छ, अर्थात् मिदासको कथा | ती सुनौला डलरहरु म जहाँसुकै अनुपयुक्त,परिधि सानु त म ठुलो हुँदो रहेछु परिधि ठुलो त अझै ठुलो हुँदो रहेछु | अल्झी-अल्झी फेरिएका सासहरु मेरा कान बजिरहेका छन् मेरो बाउ जेनेरेसनले मर्न बाध्य गरिएकी मेरी आमा हुन त यहाँ हरेक व्यक्ति मर्न बाध्य छ जस्तै कुनै कवि तथा कलाकार मर्दा मानिसहरु शोक सभा गर्न बाध्य छ | राता फुलेका केहि फूलहरु रहेछन् कोपिला पनि त्यो बुटामा रहेछ, एउटा टापुमा एक्लो बसिरहेको बादल अनि आकास एउटा टापु जस्तो एक्लो हुन बाध्य छ , पृष्ठभूमिमा सेतो समुद्र राखेर दूध जस्तो हुन्छ आँखाका नानीभन्दा बाँकी ठाउँहरू निर्लज्जतापूर्ण घर्षणकामी (सैडिस्ट)छ त्यो दूध जस्तो बेहान बनाएको काँचो गोलभेडाको तरकारी त्यो पृष्ठभूमिको सेतो सागर यस्तै हो | दूधजस्तो हुन्छ यहाँ न्याय गरेको, दूध जस्तो हुन्छ छोटै अवधिमा बनेका टुंगनाहरु दूध जस्तो हुन्छ मलाई तातो अँगेनाको भुंग्रो फ्याँकिएको मासुको चौटा जस्तो | दाउरा पुगेन भने मुर्दालाई त्यसै घाटमा छोपिदिनुपर्ने हो मेरो देशमा मेरी आमाले आत्महत्या गरेको देशमा दूध जस्तो हुन्छ, गोठालाले लगेको सबै रंगका वाछाहरु अहिलेसम्म फर्किन आएका छैनन् | त्यसैले अलिकति अचानोलाई हाँसो , अलिकति हाँसो,कुखुराको खोरलाई अलिकति हाँसो बिरालोको ढिपी र उसका शोणित लोलुपतालाई अलिकति हाँसो तिमीलाई र मलाई | म हाँस्न सकेको मेरी स्वास्नीले मलाई धोका दिएपछि मैले प्रशस्त माया गरेको आस्थाले नै मलाई ‘जोकर’ बनाएको तिमीलाई थाहा छैन हुन त तिमीलाई सबै कुरा थाहा छ, फाल्ट पानी जस्तो हुन्छ,यहाँ विश्वास गरेको छर्किदै वरिपरि घुमाएर उसलाई दाग लगाउँदै रातो उसको जिन्दगी तैपनि जाँदैन त्यसैले उत्सव बाँकी छ , म बाँकी छु खुकुरी बाँकी छ,धार बाँकी छ | मलाई त्यो हतियार हेर्ने इच्छा छ,कसैले दिंदैनन् ती भोका धारहरुमा रेट्ने शक्ति जाँच्ने इच्छा छ मेरा यी अनौठा इच्छाहरु तिमीलाई राम्रा लाग्ने छन्, सबै कुरा राम्रा लाग्ने छन्, परका क्षितिजहरु, परका भैंचम्पाका फूलहरु, परका चौताराहरु , परका गोरेटाहरु, परका आकांक्षाहरु, र मेरो आमाले आत्महत्या गरेको देश कतै कुनै पनि दाग लागेको छैन भनेर भन्ने गरेका छौं मेरो सामु ओच्छिएको त्यो रंगिन परिवेशमा सेतो तन्ना ओच्छिएको छ केहि अनुष्ठानका आभाशारू छन् त्यहाँ, म उही खुकुरी माझ्न व्यस्त छु, म उही उत्सवमा व्यस्त छु मेरा अनेकन सपनाका खोलाहरुलाई शुभकामना दिनेहरु तिमीहरु,मेरो आमाको लास हेर्न आएको भीड हौ तिमीहरुलाई सबैको सहानुभूति छ, सबैको सहानुभूति छ किन भने मेरी आमा मरेकी छ, त्यो तेस्रो व्यक्तिले मलाई विस्तारै सुम्सुम्याउँछ किन भने मेरी आमा मरेकी छ, उसको ममाथि सहानुभूति छ | त्यसैले, ऊ मलाई केहि हातहरुमा,मासुका चौटाहरुमा लुछेर बाँड्न सक्छ ऊ मलाई केहि कलेजोहरुमा,केहि हाड र छालाहरुमा भाग लगाउन सक्छ, केहि गजबार छिट्कनी र आग्लोहरुमा थुन्न सक्छ, तिनका भागिरहेका आकृतिहरुलाई तिमीले समात्न सकेनौ भनेर म दुखी छैन म दुखी छैन ठुलो सागरको बीच कहीं पनि त्यो रातो छैन भनेर जुन पनि रातो टाटो ठूला ठूला लडाईहरुमा मेटिन्छ थुप्रा लासहरुमा हराउँछ मेरो आमाको लास जस्तै कथाहरुमा बिलाउँछन् ती पीर र पीडाहरु धूवाँ भएर अलिकति माथिसम्म उभिन्छन् दाउरा भएर म र तिमी यस बेला कुनै कठोर र निर्मम कथा भन्न सक्छौं जुन कथामा कसैको नाम छैन | ती चहर्याउने घाउ पनि छैनन् | दुख्दैनन् | अँध्यारो र उज्यालो वियोग भएको धेरै दिनपछि, एकै ठाउँमा तिनलाई मैले समातेको छैन, संघर्षका र मृत्युहरुका राता रंगहरु भएर केहि हुने छैन तिनीहरु काठले बनाएका पांग्रामा हिंड्ने खट हुन्, देवी देवतालाई माथि लिएर सहरको परिक्रमा गर्न नसजाइएका कुनामा परेका आवासहरु जस्तै नबनाइएका घरका आयोजनाहरुजस्तै, तिनका ‘आगोका घर’ दक्षिणपट्टि खोलिएको झ्यालको उज्यालो मन परेको थिएन,तिमीले पनि बन्द गर्यौ त्यस अँध्यारोमा मैले मेरा यात्रुहरुलाई निमन्त्रण गरेको थिएँ उनीहरु आएनन्, पर्खिरहें तिमीले पनि यो ‘आगोको घर’लाई जलाउने इच्छा छ, बग्दै गइरहेको पुरानो काठको देवल जस्तै कोठाबाट आएको मृत्युको आवाजमा मन्दिरको महान् अनुष्ठान हुँ सक्छ | ( IV ) कति बिघ्न विश्रामहीन; आँखाहरु ! केही हेरिरहेका छैनन्,मात्र कुनै विन्दु टुल्टुल्ती देखिरहन्छन् र, मुर्दाको आँखा त्यस्तै हुने छन् मैदानमा विभिन्न थरिका हरियोपन लिनेकोलाई म बेग्लै कुरा गर्ने,तिमी बेग्लै कुरा गर्ने,त्यो तेस्रो व्यक्ति जस्तो अर्थात् हामीले कुरा गरिरहेको उसले सुन्ने छ, र,उसलाई आफू कागज हुन इच्छा लाग्ने छ, केही नीला आकासहरु खुम्चिंदै उभिंदै म पल्लो रातो किनार जस्तो रहेछु,प्रतिबिम्बित देखेको तिमी पल्लो स्वर जस्तो,मैले देखेको लामो भएर निबन्ध हुन आँट्ने भय उसलाई भएछ, मौन कथा एउटा बोल्न नसक्ने केवल उत्तानो परेर घाँटीमा घाउ लिएर फैलिरहेको निरावृत घाउ, धेरै युगहरुले एकै ठाउँमा जम्का भएर आफूलाई भित्रसम्म जसका केहि गहिरो पीडा छन् हरियो पीडा सन्तापका स्वप्न, म गोरेटो खोजिरहेको छु,तिमीसित मिसिएर तेस्तो मानिस कोही थिएन,तिमीसित मिसिएर बाक्लो थाक लागेर पोल्छ मेरो इच्छाहरुलाई सबै बस्तीहरु सबै गाउँहरु सबै परिवेशहरु बल्छन् ती पराकाष्ठालाई मात्र केहि हत्केलामा बटुलेर बाँड्दै जाँदा रहेछन् पाल्चामा बत्ती बाल्दै रातभरि हरेक देउता देवीका अघिल्तिर ती उज्याला घेराहरु मैले रुचाएको हुँ हुन त, तिनीहरु नितान्त एक्ला र एकलास थिए हुन त, तिनीहरु नितान्त टाढा र परदेशी थिए हुन त, तिनीहरु नितान्त उदासीन र पराया थिए मैले लिन खोजेका आश्रयहरु पनि,धोका दिन खोज्छन् नितान्त निर्दोष भएर मैले माझ्न खोजिरहेका खुकुरीका राता धारहरु अझै पोल्दछन् पूरा क्षितिजको बेलुकीतिर बगरको ग्रीष्महरुले जस्तै बगरका बालुवाले जस्तै पुरस्कार जस्ता हुँदा रहेछन् ती राता फलामहरु तिमीलाई दिइएका अरनाका रिस जस्ता सजाएर पूजसामा झैं, हरेक दोबाटोको देउतालाई पाल्चा दिएका हुन् तिनीहरुले अँध्यारोमा बसेको धेरै दिनदेखिन् केहि पनि देख्न नसक्ने भैसकेर बालांग-छदको पश्चिमी महाद्वीपमा जन्म लिने हो भने किनारमा त्यस पोखरीका घोडा र घोडीहरु चर्छन् नजाऊ, नजन्म, धन र ऐश्वर्य भए पनि त्यो पापी छ त्यहाँ नपस्नू | उत्तरीय महाद्वीपमा नजानू, धेरै दिन बाँच्न सके तापनि त्यहाँ पाप छ दामिनयान नपस्नू, लुपाको पूर्वी महाद्वीप नजानू भाले र पोथी पौडी खेलिरहेका हाँसका छन् त्यहाँ पाप छ नपस्नू, नाकमा दुखका गीतहरु सुन्नुपर्ने छ | काला घरहरुका ठाउँ पीडाहरुका ठाउँ सेता घरहरुका ठाउँ पृथ्वीका अँध्यारा प्वालहरुका ठाउँ काला बाटोहरुको ठाउँ, नपस्नू, आफुलाई सबै पर्खाल र बारहरुले छेकेर बाँधुन् जाडो प्रशस्त हुने छ, तातो पनि हुने छ, नपस्नू, प्रेमहरुले लखेट्ने छन्, नपस्नू, नपस्नू त्यस्ता पुलहरूमा जहाँ आत्महत्या गर्न बाहेक केही गर्न सकिन्न , नपस्नू, ती ढोकाहरुमा बलिया साँग्लीहरुले बाँध्लान् नपस्नू, रुखका महान् टोड्काहरुमा नपस्नू, ती जाल लगाएका माकुराका हातहरुमा नपस्नू, अक्टोपसले आहाल बसिरहेको कालो खोलामा तिमीलाई निल्ने छन् राता घाउहरुले जम्मै पानी रातो भएर रङ्गिउन्जेल , तिम्रा रगतहरु बगिसकेका हुने छन् | |
https://www.daraz.com.np/products/professional-knife-sharpening-stones-sharpener-blade-kit-two-sided-polishing-stone-for-kitchen-chef-knives-combination-oilstone-25x50x150-mm-i115547525-s1031583372.html?q=Knife+Sharpening+Stones%2C+Sharpener+Blade+Kit%2C+Polishing+Stone&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=Knife+Sharpening+Stone
https://www.daraz.com.np/products/lipsticks-perfect-gift-for-girlfriend-3-pcs-i115558396-s1031586273.html?q=lipstick&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=lipstick
https://www.daraz.com.np/products/flat-file-with-pvc-handle-for-sharpening-shaping-and-deburring-cutting-tools-and-metal-reti-6-inch-i115544619-s1031583353.html?q=Knife+Sharpening&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=Knife+Sharpening
https://www.daraz.com.np/products/i115409512.html?q=Men's+Health&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=Men's+Health
https://www.daraz.com.np/products/cough-nil-for-cold-and-cough-atrophic-rhiniti-throat-pain-asthma-bronchitis-pneumonia-allergy-waves-cough-dry-cough-by-anamol-80ml-i115767031-s1031664659.html?q=Cough+Nil&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=Cough+Nil
https://www.daraz.com.np/products/safed-musli-root-powder-chlorophytum-borivilianum-musli-churna-100gm-i115758158-s1031662603.html?q=Musli+Root+Powder+%2C+Safed+Musli+%2C+Chlorophytum+borivilianum+%2C+Musli+Churna+%2C+Musali+&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=Shatavari+Powder+%2C+Asparagus+Racemosus+%2C+Satawari+Churna+%2C+Kurilo
https://www.daraz.com.np/products/kaauso-beej-churna-mucuna-pruriens-kaunch-beej-kapikachhu-100gm-i115755825-s1031661806.html?q=Kaauso+Beej+Churna+%2C+Mucuna+Pruriens+%2C+Kaunch+Beej+%2C+Kapikachhu+&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=Kaauso+Beej+Churna+%2C+Mucuna+Pruriens+%2C+Kaunch+Beej+%2C+Kapikachhu
https://www.daraz.com.np/products/unidus-long-lasting-condoms-for-extra-time-delay-and-long-love-10-pcs-i116151638-s1031767080.html?q=Unidus+Long+Lasting+Condom+%2C+Extra+Time+Delay+%2C+Long+Love+%2C+Long+Last+Condom+%2C+Unidus+&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=Unidus+Long+Lasting+Condom+%2C+Extra+Time+Delay+%2C+Long+Love+%2C+Long+Last+Condom+%2C+Unidus
https://www.daraz.com.np/products/darma-roller-for-face-skin-therapy-540-microneedle-micro-needle-derma-roller05mm-i116502375-s1031868995.html?q=Darma+Roller+%2C+Skin+therapy+%2C+Micro+Needle+%2C+Microneedle+&_keyori=ss&from=Darma+Roller+%2C+Skin+therapy+%2C+Micro+Needle+%2C+Microneedle
https://www.daraz.com.np/products/sunisa-water-beauty-air-pad-cc-cream-sunisa-mushroom-foundation-sunisa-foundation-makeup-sunisa-foundation-water-proof-origanal-20gm-i116500778-s1031868903.html?q=Sunisa+Foundation&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=Sunisa+Foundation
https://www.daraz.com.np/products/100-pcs-artificial-fake-nails-for-false-nail-extension-acrylic-cream-color-i114282520-s1031040461.html?q=fake+nail&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=fake+nail
1
https://www.daraz.com.np/products/i115755825.html?q=kaauso+&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=kaauso
https://www.daraz.com.np/products/i115758158.html?q=safed+musli+powder&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=safed+musli+powder
https://www.daraz.com.np/products/i115984401.html?q=toothbrush+&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=toothbrus
https://www.daraz.com.np/products/i116151638.html?q=sex+delay+Condom+&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=sex+delay+Condom
https://www.daraz.com.np/products/i116502375.html?q=Darma+Roller+&_keyori=ss&from=Darma+Roller
https://www.daraz.com.np/products/i115751619.html?q=Shatavari+&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=Shatavari
https://www.daraz.com.np/products/i114589110.html?q=ashwagandha+&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=ashwagandha
2
https://www.daraz.com.np/products/i115030523.html?q=Lemon+squeezer&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=Lemon+squeezer
https://www.daraz.com.np/products/i115767031.html?q=cough+medicine&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=cough+medicine
https://www.daraz.com.np/products/i115755825.html?q=kaauso&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=kaauso
https://www.daraz.com.np/products/i116500778.html?q=Sunisa+foundation&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=sunisa+foundation
https://www.daraz.com.np/products/i115041857.html?q=bike+cover&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=bike+cover
https://www.daraz.com.np/products/i115544619.html?q=file&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=file
https://www.daraz.com.np/products/i115000850.html?q=lead+pencil&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=lead+pencil
3
https://www.daraz.com.np/products/i118325034.html?q=neem+capsule&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=neem+capsule
https://www.daraz.com.np/products/i114589110.html?q=ashwagandha&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=ashwagandha
https://www.daraz.com.np/products/i115751619.html?q=shatavari+powder&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=shatavari+powder
https://www.daraz.com.np/products/i115755825.html?q=kaauso+beej+churna&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=kaauso+beej+churna
https://www.daraz.com.np/products/i115758158.html?q=musali+churna&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=musali+churna
https://www.daraz.com.np/products/i116714047.html?q=calcium&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=calcium
https://www.daraz.com.np/products/i116278918.html?q=toilet+cleaner&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=toilet+cleaner
https://www.daraz.com.np/products/i117834720.html?q=biotin&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=biotin
https://www.daraz.com.np/products/i120107644.html?q=thermos&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=thermos
https://www.daraz.com.np/products/i121580626.html?q=multani+mitti&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=multani+mitti
https://www.daraz.com.np/catalog/?q=castic+soda&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=castic+soda_0_1&price=194-195&itemId=119363603
4
https://www.daraz.com.np/products/i121580450.html?q=gokharu+powder&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=gokharu+powder
https://www.daraz.com.np/products/i122496723.html?q=Chyawanprash&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=Chyawanprash
https://www.daraz.com.np/products/i122854249.html?q=melasma+cream&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=melasma+cream
https://www.daraz.com.np/products/i123092798.html?q=ashwagandha+capsule&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=ashwagandha+capsule
https://www.daraz.com.np/products/i123548885.html?q=jamun+seed+powder&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=jamun+seed+powder
https://www.daraz.com.np/products/i123810854.html?q=sleeping+medicine&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=sleeping+medicine
https://www.daraz.com.np/products/i124020156.html?q=speman&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=speman
5
https://www.daraz.com.np/products/i125796295.html?q=multivitamin+supplement&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=multivitamin+supplement
https://www.daraz.com.np/products/i125789020.html?q=liv52&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=liv52
https://www.daraz.com.np/products/i125764184.html?q=triphala+powder&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=triphala+powder
https://www.daraz.com.np/products/i125759664.html?q=turmeric+powder&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=turmeric+powder
https://www.daraz.com.np/products/i125759271.html?q=isabgol&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=isabgol
https://www.daraz.com.np/products/i125861171.html?q=kasturi+bhusan&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=kasturi+bhusan
https://www.daraz.com.np/products/i125847995.html?q=sitopaladi&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=sitopaladi
https://www.daraz.com.np/products/i126014630.html?q=ashokarishta&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=ashokarishta
https://www.daraz.com.np/products/i126011664.html?q=janma+ghuti&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=janma+ghuti
https://www.daraz.com.np/products/i126049862.html?q=neem+oil&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=neem+oil
https://www.daraz.com.np/products/i126014596.html?q=dashmularishta&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=dashmularishta
https://www.daraz.com.np/products/i126013505.html?q=Shikakai&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=Shikakai
6
https://www.daraz.com.np/products/i126708924.html?q=ashwagandha&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=ashwagandha
https://www.daraz.com.np/products/i126803204.html?q=kayam+churan&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=kayam+churan
https://www.daraz.com.np/products/i126839822.html?q=amala+juice&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=amala+juice
https://www.daraz.com.np/products/i126804132.html?q=jaiphal+oil&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=jaiphal+oil
https://www.daraz.com.np/products/i126803107.html?q=yarshagumba&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=yarshagumba
https://www.daraz.com.np/products/i126855854.html?q=joint+support+supplement&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=joint+support+supplement
https://www.daraz.com.np/products/i126846542.html?q=omega+3&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=omega+3
https://www.daraz.com.np/products/i126855854.html?q=joint+supplement&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=joint+supplement
https://www.daraz.com.np/products/i125847995.html?q=sitopaladi+churn&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=sitopaladi+churn
https://www.daraz.com.np/products/i115544619.html?q=knife+sharpener&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=knife+sharpener
7
https://www.daraz.com.np/products/i122496723.html?q=chyawanprash&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=chyawanprash
https://www.daraz.com.np/products/i126708924.html?q=ashwagandharishta&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=ashwagandharishta
https://www.daraz.com.np/products/i121580450.html?q=gokharu+kada&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=gokharu+kada
https://www.daraz.com.np/products/i126803107.html?q=yarshagumba&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=yarshagumba
8
https://www.daraz.com.np/products/i128123748.html?q=arjuna+chaal&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=arjuna+chaal
https://www.daraz.com.np/products/i128140088.html?q=gastric&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=gastric
https://www.daraz.com.np/products/i128136214.html?q=gastric+churna&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=gastric+churna
https://www.daraz.com.np/products/i128136209.html?q=gastric+medicine&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=gastric+medicine
https://www.daraz.com.np/products/i128134293.html?q=constipation+medicine&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=constipation+medicine
https://www.daraz.com.np/products/i128139095.html?q=constipation+relief&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=constipation+relief
https://www.daraz.com.np/products/i128134280.html?q=constipation&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=constipation
https://www.daraz.com.np/products/i126803204.html?q=medicine+for+constipation&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=medicine=For+constipation
https://www.daraz.com.np/products/i127918323.html?q=Safi+syrup&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=Safi+syrup
https://www.daraz.com.np/products/i127919113.html?q=period+pain+relief&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=period+pain+relief
https://www.daraz.com.np/products/i128147372.html?q=menstrual+cup&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=menstrual+cup
https://www.daraz.com.np/products/i128150189.html?q=ajwain+oil&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=ajwain+oil
https://www.daraz.com.np/products/i128148244.html?q=iron+supplement&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=iron+supplement
https://www.daraz.com.np/products/i128154067.html?q=condom&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=condom
New
https://www.daraz.com.np/products/i129652404.html?q=amala+powder&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=amala+powder
https://www.daraz.com.np/products/i129653462.html?q=hydrogen+peroxide&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=hydrogen+peroxide
https://www.daraz.com.np/products/i129653463.html?q=tentex+royal&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=tentex+royal
https://www.daraz.com.np/products/i128136209.html?q=gastric&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=gastric
https://www.daraz.com.np/products/i129698131.html?q=shilajit&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=shilajit
https://www.daraz.com.np/products/i129699113.html?q=shilajit+capsule&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=shilajit+capsule
https://www.daraz.com.np/products/i129661267.html?q=derma+roller&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=derma+roller
https://www.daraz.com.np/products/i129791002.html?q=caustic+soda&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=caustic+soda
https://www.daraz.com.np/products/i129771917.html?q=yogaraj+guggulu&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=yogaraj+guggulu
https://www.daraz.com.np/products/i129789024.html?q=licorice+powder&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=licorice+powder
https://www.daraz.com.np/products/i129768999.html?q=avipattikar+churna&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=avipattikar+churna
https://www.daraz.com.np/products/i129782779.html?q=himcolin&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=himcolin
https://www.daraz.com.np/products/i129782774.html?q=sitalchini+powder&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=sitalchini+powder
https://www.daraz.com.np/products/i129770996.html?q=giloy+powder&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=giloy+powder
https://www.daraz.com.np/products/i129780787.html?q=tulsi&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=tulsi
https://www.daraz.com.np/products/i129771902.html?q=neem+powder&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=neem+powder
https://www.daraz.com.np/products/i129770971.html?q=brahmi&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=brahmi
https://www.daraz.com.np/products/i129771879.html?q=sakriya+capsule&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=sakriya+capsule
https://www.daraz.com.np/products/i129699147.html?q=pregnancy+test+kit&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=pregnancy+test+kit
https://www.daraz.com.np/products/i129702053.html?q=prostate&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=prostate
https://www.daraz.com.np/products/i129701041.html?q=sex+power&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=sex+power
https://www.daraz.com.np/products/i129699118.html?q=ashwagandha+capsule&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=ashwagandha+capsule
https://www.daraz.com.np/products/i129684469.html?q=piles+medicine&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=piles+medicine
https://www.daraz.com.np/products/i129684467.html? q=confido&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=confido
https://www.daraz.com.np/products/i129652419.html?q=vitamin+c+serum&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=vitamin+c+serum
https://www.daraz.com.np/products/i129661263.html?q=castor+oil&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=castor+oil
https://www.daraz.com.np/products/i114663304.html?q=omega+3&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=omega+3
https://www.daraz.com.np/products/i129650500.html?q=calcium+supplement&_keyori=ss&from=suggest_normal&sugg=calcium+supplement
http://viewsync.net/watch?v=A7HT06EjQEc&t=0&v=1186t7Wzppw&t=0&v=4MyxfRR32_Y&t=0&v=4uBrHHLlROs&t=0&v=4sHPYktPkbw&t=0&v=bdqu_9SauVw&t=0&v=55yODkL7oDE&t=0&v=rfqHZ-sMUyk&t=0&mode=solo
http://viewsync.net/watch?v=8z-Ch_33DY0&t=0&v=nFVN2mfh8hU&t=0&v=xj9NGYEUkvw&t=0&v=n7PRfeyp3iI&t=0&v=FNHgBi3qqRs&t=0&v=ap95ofdDMgQ&t=0&v=8gZy_bj14TI&t=0&v=VNPwjhe-ii8&t=0&mode=solo
http://viewsync.net/watch?v=Zcsu8IbNDxk&t=0&v=IpL2JdUak8E&t=0&v=OGT98SNQUxo&t=0&v=uy4TknwBVd8&t=0&v=--l-r05Ysm0&t=0&v=I593Urzr4lM&t=0&v=WQDe8elYDn8&t=0&v=PhPAiLqvnUg&t=0&mode=solo
http://viewsync.net/watch?v=Xvt1UTtrUfc&t=0&v=0XOqr4If0Dc&t=0&v=KHEVYPacW3A&t=0&v=8y-qdRxBZR4&t=0&v=laiXwANV1n8&t=0&v=MCVBG9FU02k&t=0&v=dZ5EqcN5sx0&t=0&v=1ltjbGfyRgo&t=0&mode=solo
http://viewsync.net/watch?v=EWUj39tGoLc&t=0&v=AqgooO3anGE&t=0&v=_luMTZmbuP0&t=0&v=PMSleYhzyQc&t=0&v=dDaOwy25mq0&t=0&v=wGkKCSeROxU&t=0&v=hNhRpqssTPY&t=0&v=1GyIPSr3I-g&t=0&mode=solo
http://viewsync.net/watch?v=I7Ckt34dyrs&t=0&v=RO8JiI_Acac&t=0&v=RobtyXcz_-M&t=0&v=H3i3rdPv5RE&t=0&mode=solo
