Ganesh Khadka was born on January sixteen,
1976, in Tiwari Bhanjyang, Bhojpur, eastern Nepal.He is considered one of the
big and highlighted names in Nepal as a poet, playwright, and journalist.
Currently, he lives in Itahari, Sunsari, and has contributed to Nepali
literature through his poetry, plays, songs, ghazals, and contemporary
articles. He started his literary journey in 1992 and is one of the leading
names in Nepali and diasporic literature.
Early Life and Schooling
Khadka was born in the scenic hills of
Bhojpur to Meena and Meen Bahadur Khadka, which he considers a big source of
inspiration for his literary pursuits. His grandfather, who was also a poet and
an artist of his time, played an instrumental role in nurturing his early
interest in the arts. Khadka pursued his graduation up to Dhankuta Multipurpose
Campus, where he started seriously engaging with literature.
Literary Career
His literary career started in 1992 with
the publication of his first poem. Since then, he has produced a slew of works:
the important ones being "Theater and Eyes" (a collection of plays,
2013), "Snow Melt Fire" (a poetry collection, 2014), and
"Kilimanjaro" (a literary collection edited by him, 2022). His
collaborative works, such as "Samyukta Sahitya Collection" Vimba,
Miteri), further display his versatile yet dedicated take on literature.
Achievements and Honors
Khadka is a highly recognized worker. In
2004, he was chosen as the "Shram Weekly Best Writer of the Year".
Khadka has been awarded many other awards in the course of his career. Some of
his awards and accolades include first prizes in different poetry competitions,
including the inter-school poetry competition of 1992 and the Husadek Dhankuta
poetry competition of 1995. He also emerged first in the Third International
Nepali Poetry Festival held in 2012 and third in ANESAS Poetry Festival, 2021.
Professional Affiliations and Roles
Khadka has actively been involved in
various literary organizations: he was the President of ANESAS (Africa
Continental Chapter), advisory member to various literary forums such as
Diaspora Nepali Literary Forum Malaysia, and International Nepali Literature
Society Malaysia Chapter. His untiring efforts have immensely contributed
toward the promotion and preservation of Nepali literature all over the world.
Contributions to Drama and Radio
Apart from fiction, poetry, and essays,
Khadka has contributed much to Nepali drama. He has written, stage-directed,
and acted in more than forty-five radio plays, stage plays, and street plays.
His participation in the National Drama Festival and Regional Drama Festival
with the Nepal Pragya Academy underlines his devotion to the theatrical arts.
He also worked from 1997 to 1999 at the Radio Nepal Regional Broadcasting
Center in Dhankuta, where his role in Nepali cultural activities was further
cemented.
Views on Literature
Khadka is interrelated with literature,
life, and philosophy at a deep level. He believes that literature is the
reflection of life and life would be incomplete without philosophy. This
holistic outlook informs his writing, where he strives to blend seamlessly. He
is an advocate for diasporic literature and explains the importance in the
wider context of Nepali literary tradition. According to Khadka, Nepali
literature would be incomplete without the contributions of Nepali diaspora
writers.
Current Endeavors and Future Plans
Yet Khadka persists in the arduous life of
an expatriate for his love of writing. Presently, he is transferred to Frigate
Island, Seychelles, and from there coordinates his business responsibilities
with his love for writing. Khadka also continues writing and plans further
publications of novels and anthologies. His leadership in the Africa
Continental Chapter of ANESAS has been quite pivotal in promoting literary
activities amongst Nepali writers within the continent as a whole.
From Bhojpur hills to the world stage, the
round trip of Ganesh Khadka was an illustrative depiction of his sustained
devotion towards Nepali literature. Besides enriching the literature scenario
of the country, his work is an example for future generations.
Writing Process and Inspirations
Ganesh Khadka follows a deeply disciplined
and reflective writing routine. He integrates study, research, and practice to
make his creative output serious as well as inspired. Notwithstanding the
business of expatriate life, he carves out time for creation, often writing
during time left over from his official duties. Khadka describes his journey as
one of continuous learning-never claiming to have fully mastered the art of
poetry, always striving to do better.
Most of his inspiration indeed has to do
with his upbringing in the naturally beautiful hills of Bhojpur and the
influence of his grandfather, an artist. Indeed, his linkage with nature and
some form of familial legacy does come into light through the use of imagery
and intensity in both his poetry and plays. Khadka also lists numerous Nepali
writers as his favorites, mostly from earlier generations, whose influences may
be deeply felt in his own writing style.
Diasporic Literature Engagement
Among them, Khadka's contributions to
diasporic literature are particularly worth mentioning. He believes that the
literature created by Nepalis in foreign lands is inseparable from the general
fabric of Nepali literature. This can be ascertained from his effort as the
President of the African Continental Chapter of ANESAS to cherish and promote
the Nepali literary culture among expatriate communities. He has undertaken a
few initiatives to give Nepali writers in Africa a voice and a stage, such as
publishing "Kilimanjaro."
Philosophy of Literature
Khadka's philosophy of literature is basically
hinged on the tripod of interdependence between literature, life, and
philosophy. To him, literature is one end of the prism that reflects life,
enhancing human experience with added insight gained through philosophy. It is
an outlook viewed in the complex ramifications his writing has pursued apropos
to many aspects of existence, identity, and human emotion. The works of
literature, to him, get much-needed meaning and depth from the input of
philosophical ideas.
Advocacy for Literary Unity
In his leadership positions, Khadka
advocates for a philosophy of unity in the organization and activity of
literary communities. It is the principles of inclusivity and equal opportunity
that he considers central for the realization of democratic ideals within a
literary community and that urge members to work collaboratively and avoid
divisive politics that may hamper creative enterprise. His vision for ANESAS
and other literary organizations is one where there is mutual respect,
encouragement of talent, and celebration of collective achievements together.
Future Aspirations
He plans to continue his work in the future
in the fields of literary creation and organizational leadership. He has shown
special interest in completing and publishing those novels he started to write
years ago. He also intends to sustain and expand the activities of the ANESAS
Africa Continental Chapter and thereby solidify its role in the global Nepali
literary community. Khadka's commitment to the profession and community indeed promises
to make him an indispensable part of Nepali literature for many more years.
Legacy and Impact
It is Ganesh Khadka's many contributions in
various respects to Nepali literature, a support for his fellow writers that
creates his legacy. His literary works have served not only to enrich the
literature canons but also to provide a voice for Nepali expatriates, enabling
them to share their experiences and contributions. Through his poetry, plays,
and leadership, Khadka has inspired many and helped form a stronger and more
cohesive community of writers.
Basically, Ganesh Khadka is representative
of Nepali literary excellence. From a small village in Bhojpur, he came to be a
celebrated poet, playwright, and leader into the international fray of Nepali
literature. It is a burning example of the obvious talent, dedication, and love
he holds for literature. He is still continuously contributing to the shaping
and influencing of the world of Nepali literature for its growth and relevance
in the changing global perspective.
Cultural Advocacy and Community Building
Ganesh Khadka is not only a contributor in
the field of writing but is also heavily involved in the affairs of cultural
advocacy and community building. Being the founder president of Pushpanjali
Cultural Family Bhojpur and a lifetime member of Dhankuta Cultural Community,
he has been one of the major players in implanting the sense of culture and
pride among Nepalis within and outside Nepal. His involvement with these
organizations has facilitated several cultural and literary events that have
helped in preserving and promoting Nepali Arts and Literature.
Media and Broadcasting Contributions
Khadka's experience in the media,
especially at the Radio Nepal Regional Broadcasting Center in Dhankuta from 1997
to 1999, is also an influence on his literary career. During this period, he
mastered storytelling and drama by writing and directing numerous radio plays.
This experience expanded his vision toward other forms of narration and helped
him reach more people through the medium of radio. Further, the work of
broadcasting that he has done has facilitated the promotion of literary and
cultural content, enhancing his impact on Nepali literature even more.
Challenges and Resilience
The journey of Khadka has not been devoid
of challenges. The various struggles of being an expatriate, juggling
professional and career responsibilities along with creativeness, and all the
other features concomitant with continuing a literary career-all constituted
the hurdles he had to face. Considering these odds, Khadka's resilience and
dedication toward his craft have never faltered. His adaptability to thrive in
diverse environments-from the hills of Bhojpur to the islands of
Seychelles-showcases his determination and passion for literature.
Influence on Budding Writers
As a mentor and leader, Khadka has really
influenced so many budding writers. His philosophy of continuous learning,
self-improvement, and integration of life experiences into writing guides many
young poets and authors in their own work. He invites new writers to find their
voice and style but at the same time never misses any opportunity to praise
literary community and collaboration. He has provided opportunities for
up-and-coming writers to express themselves and gain recognition through his
mentorship and leadership roles.
Vision for the Future
Ganesh Khadka is optimistic about a bright
and diverse future of Nepali literature. He hopes to continue working toward
promoting Nepali literature globally, especially through diasporic networks, by
organizing more and more literary festivals, workshops, and publications that
put together Nepali writers from different parts of the world. Furthermore,
Khadka would like to work in nurturing and whetting the literary talent within
and outside Nepal for the eternal life of Nepali literature.
Personal Life and Interest: Amidst the busy
schedule, Khadka enjoys his literary pursuit. He manages to keep a balance
between professional life and personal interest in reading, research, and
cultural activities. His choice of literature dealing with philosophies of life
or works which go deep into the essence of human beings reflects his
introspective nature. His heroes in literature are those that dig deeper into
the human condition, which he himself has shown through works teeming with
emotional and philosophical depth.
Summary
The life and career of Ganesh Khadka
testify to the power of dedication, creativity, and pride in culture. From his
early days in Bhojpur to the present as one of the most prominent figures in
the global Nepali literary world, Khadka has never relented in emphasizing the
importance of literature and culture. The diversity of his work-poems, plays,
songs, and articles-has contributed not only to Nepali literature but also to
giving voice and a vehicle of expression to the Nepali diaspora.
The leader, mentor, and advocate continues
to inspire and encourages the next generation of Nepali writers. His vision for
a breed of inclusive, collaborative, and globally recognized Nepali literature
ensures that his legacy will go on to foster a rich cultural heritage for
future generations. Ganesh Khadka stands as a beacon of excellence in
literature and cultural advocacy, an embodiment of Nepali literature in its
most dynamic and powerful form.
देउरालीको ढुङ्गो, देश र मुगलानछातीभरि राष्ट्रिय गीत र आँखाभरि सुदूर सपना बोकेर सबैले छोडी हिँडेपछि टिठलाग्दो भएको छ मेरो देश आफ्ना आशालाग्दा तन्नेरी सन्तानको बिछोडमा माया गर्ने छोराछोरीको अभावमा एक्लिएका बेसहारा वृद्द–वृद्दा जसरी दुख्छन् त्यागिएर पैसाको बोट खोज्दै बाहिर निस्केपछि देश त मुगलानमा पो दुख्दोरहेछ बेस्मारी भबितब्यले गुँड छोडेर बसाईँ सर्न वाध्य निर्वासित चराहरुको मुटुजस्तो । काठमाडौं खाल्डोले पुरा देश नै त चिन्दैन झन् के चिनोस् संसारभरि पोखिएका देशबासीलाई आफूभन्दा बाहिर कसैलाई मोफसल देख्छ कसैलाई मुगलान मान्छ कसैलाई लाहुर ठान्छ र यतिबेला कसै-कसैलाई डायस्पोरा भन्न थालेको छ आखिर त्यही काठमाडौँ खाल्डो मात्र त रहेछ नेपाल त्यही काठमाडौँ खाल्डो बाँकी देश टुक्र्याएर माटो अंशबण्डाको लडाईं लड्दैछ मेची-महाकाली भजाएर / बजाएर मधेसे बासमती चामलको भुजा ज्यूनार गर्दैछ मुगलाने तरुणहरु सातु प्राप्तिको लागि देश अलापेर पसिनासँग पैसा साट्ने इमान्दार इलम गरिरहेछन् मुगलानमा । नाकको लम्बाई आँखाको गोलाई र अनुहारको चौडाई मापनमा योजनाबद्द चर्किंदा छन् भागबण्डाका चरणवद्द लडाईंहरु हिमालको जडिबुटी र पहाडको फलफूल पनि पक्षपात गरीगरी हसुर्छ काठमाडौँ खाल्डो एक्लैले । बिरामी आमालाई एक्लै छोडेर मुगलानिएका भूमिरक्षक छोराहरु मकै पिस्दा भाग्यले बचेँका घुन सरह जबर्जस्ती जिउदो सहिद जीवन धान्न वाध्य छन् गाउँ-घरमा रोपाहार, बाउसे र खेताला नपाएर बाँझिएका सिमखेत रणभूमी हुँदा बाध्यताले स्वीकारिएको क्रुर मुगलान माछालाई मिनपचासको जाडो भगाउन बालुवामा स्थानान्तरण गरेजस्तो अनौठो छ । देश एक्लिएको त सारै नजाती पो हुँदोरहेछ अभावको खाडल पुर्ने उपक्रममा कोखका पारसमणीहरु धमाधम प्रवासींदा बिरक्तिएकी आमा देश बनेर रुँदैछिन् त्यही रगतको नाता दाबी गर्ने कुलङ्गारहरु पवित्र माटोमा बिषका बेर्ना सारेर अमृत फलाउने पाखण्डी हुँकार डुक्रिन्छन् देउरालीको ढुङ्गो जस्तो देश,… कठैबरा, आफ्ना सन्तान खोज्दै मुगलान चिहाउँछ देशलाई अन्धकारमा एक्लो पारेर चश्माको दोकान थाप्नेहरू मुगलानमा मृत्युदण्ड सुनाइएको आफ्नो नागरिकको जात ठम्याउदैनन् आफ्नो अनुहारको धूलो नदेखेर ऐना सफा गर्ने बहुलठ्ठीहरु आफैंले लगाएको देशको घाउ कहाँ दुख्छ पत्तै पाउँदैनन् । |
घरदेश, परदेश र युद्दपरदेश लाग्नु पनि युद्दको मैदानमा जानु जत्तिक्कै रहेछ कष्टकर फरक यत्ति हो युद्दमा हातहतियार,गोलीगट्ठा,खरखजना र सहयोद्दाहरुको साथ हुन्छ परदेशमा खाली आफ्नो कर्म,भाग्य,हातपाखुरा र भगवानको भर हुन्छ तर यी दुवै रहर नभएर कहर रहेछन् परदेश र युद्द । परदेशीहरु घर छोडेपछि परदेशी हुन्छन् घरदेशले परदेश जान बाध्य बनाएपछि परदेशी हुन्छन् परदेशिनु भनेको धन कमाउनु मात्र पनि होइन रहेछ मन बहलाउनु र ज्यान बचाउनु पनि पो रहेछ घर झगडा भएपछि मान्छे परदेश पस्छ घर अशान्त भएपछि मान्छे मुग्लान भासिन्छ घरमा दुई छाकको जोहो नभएपछि भोक मार्ने ओखती खोज्न मान्छे घर बाहिर निस्कन्छ घरमा अनिकाल लागेपछि सहकालको खोजमेलमा मान्छे घर छोडेर हिंड्छ घर भन्नु अथवा घरदेश भन्नु नै त देश रहेछ । घरमा- घरमूलीहरु नै अभक्ष्य सेवन गरेर धतुराउन थालेपछि साखा-सन्तानहरुले गती नछाडेर कुन इलम गरुन् ? कि बिग्रिन्छन् तिनीहरु छाडा भएर त्यही घर-समाजभित्र मानसिक अपाङ्गता र बैचारिक दुर्ब्यशनीमा कि बहकिन्छन् बिरक्तिएर अनकन्टार शून्यताभित्र ठेगाना बिहिन परदेशमा कता-कता । घरदेश, आफ्नै आङको मासु 'पिलो' बनेर टनटनाउँदै भतभती पोल्न थालेपछि घरदेशी तन्नेरीहरू घर छोडेर हिंड्दारहेछन् प र दे श... स्वाभिमानका पखेराहरु जब कित्ताकाट हुन्छन् खुशीका उतुङ्गहरुको बलजफ्ती इस्तिफा बुझाएर उदरपूर्तिको मेलोमेसोमा हुईँकिन्छन् जीवन संघर्षको अगम पहाड भत्काउन घरदेशबाट - प... र को देश... .। घरदेशदेखी, प.......... र... परदेश परदेशदेखि पनि फेरी, प....... र ... घरदेश जताबाट हेर्यो दुबै प....... र देखिन्छन् घरदेश र परदेश त देशै अलग-अलग हुन् अब त घरभित्रै "प्रदेश" र बलेसीमै “परदेश“ भेटिन थालेको छ । घरदेश छोडेर परदेश लाग्ने अघिल्लो रात सिलिङमा झुण्डिएको रिनको जाँतोसँग तर्सेर भित्ते घडीको टिक् टिक् देखि डराउँछन् मनहरु सातो हराएको नानी जस्तो छेस्किनी बिनाका उदाङ्गा भाग्यका जस्केलाहरु र गजबाररहित खुल्ला कर्मका दैलाहरुबाट फुत्त निस्केर दाँया घरदेश र बाँया परदेश ताक्छन् भोक बिरुद्दको लडाइँ लड्ने योद्दाहरु झिसमिसेका पँधेर्नीहरुलाई पत्तै हुन्न कठै, सोधिपठाउँछन् युद्दमा हिंडेका सिपाहीहरुलाई "कहिले फर्केर आउने" भनेर । |
जबर्जस्त साझा नियतीमाझीको घरमा माछाको कोशेली बोकेर भि. भि. आई. पी. आतिथ्यको अपेक्षामा ग्वारग्वारती लश्किने लवस्तराहरु हास्यास्पद ! भट्टिमा रक्सीको सगुन भित्र्याएर रिपिटेड मोस्ट ईम्पोर्टेन्ट गेस्ट को दर्जामा बेशरम ओईरिरहने गतिछाडाहरु लज्जास्पद ! के परम्परा धान्न खोजेका हुन् ? के रितिरिवाज मान्न चाहेका हुन् ? सधैं,जोगीको घरमा सन्यासी पाहुना यो रमिता- देखेर हैरान – तिमी बुझेर वाक्क – म भोगेर दिक्क – हामी । यहाँ,- एउटै जातको रक्सीलाई पालै-पालो झकिझकाउ शो-केशमा सजाइन्छ नयाँ-नयाँ अनुहारका बोतलहरु फेर्दै जोगीहरु रक्सीको निम्ती ” फेरी ” लाउँछन् साधुहरु गाँजा,भाङ,धतुरोको लागि ” कमाण्डलु ” बोक्छन् महात्माहरु नामुद ” दुर्व्यशनी ” छन् ” ड्रग्स ” का खातिर दर्शन बाँड्छन् जत्ती नाम,रुप र रङका आए पनि जोगीहरु,- खरानी धसीटोपलेकै छन् चिम्टा भिरेकै छन् कान चिरिएकै छन् पाखण्डपन ! छाडा साँढेहरु आजीवन आजाद छन् बैंशालु फिलुङ्गेबारी माड्न अभ्यस्त छन् निर्धक्क रात निदाएको बेला राँगाहरु फुक्ने / फुकाइने क्रम जारी छ कलीला / रुपालु- तोरिहरु,तिलहरु… कुमारी / वयश्क-रायोहरु,सरस्यूँहरु… सखाप हुँदाछन्, निरन्तर-निरन्तर… माली झकाएको मौका छोपी फूल चोर्न तल्लिनहरु सुनौलो सम्भावनाका कोपिलाहरु निमोठ्न उद्दत छन्, क्रमश: क्रमश: । बिडम्बना ! स-सबुत, स-प्रमाण भेटिएका अपराधीहरु – बलत्कारीहरु स-सम्मान स्वतन्त्र छन् दिन दहाडै- रङ्गे हात देखिएका चोर-डाकाहरु खुलेआम फरार छन् प्रमाणित ज्यानमारा, लुटेरा, ठगहरु,,, बिना शर्त रिहाई हुन्छन् यो पाशविकता,- हेरेर अबोध – तिमी सुनेर चूप – म जानेर मौन – हामी उफ्…………….. विवश तिम्रो नियती लाचार मेरो नियती धर्मसंकट हाम्रो नियती यो जबर्जस्त साझा नियती तिम्रो… मेरो… हामी सबको…। |
धतुरेहरु र मेरो स्वकीय अडानमेरो समाजका सबै खाले स्वघोषित वरिष्ठहरु र मेरो दैलो-जस्केलो वरिपरी रोप्तै नरोपी उम्रेको उम्रेयै गरेर हैरान पार्ने धतुराहरु उस्तै-उस्तै लाग्न थालेकोछ मलाई अचेल धतुरे अस्तित्वहरु हुर्के भने तुलसी पवित्रता जिङ्लाउँदोरहेछ करेसामा मनहरु सकरात्मक मौलाएको जाती मान्छु म नकरात्मक बौलाएका मनहरुले त संसारै पागल देख्छन् । चर्किएका बाँसहरुमा हजार वर्ष आयुका कालिगढहरु बाँसुरी न धून को बेतुक सिप जत्ती खिपुन् जिउँदा शहिद बन्लान् बरु सार्थकताहिन यत्न मिथ्या खेर जानेछ दम्भी बाँस पाइखानाछेउमा हलक्क अहंकार हौसिन्छ यसको बाबजुत मेरो सादगी अस्तित्व मनकारी दुबो मौलाउनुमा गर्व गर्छ मेरो स्वाभिमानी पहिचान चट्टान फोरेरै सालीन पिपल निस्किनुमा अहम बोल्छ । बडहरका रुखहरु गगनचुम्बी उचाईमा अमिल्चो गर्भाधारण गर्छन् वर्षेनी पहेंलपुर पाके पनि बडहर गलगिद्द खाइसकेपछी दाँत कुँडियो भन्नु त हो, यता, फल्ने ढंग नजानेर फेदमा फलेको आरोप सहेरै ‘खनिउँ’ मधुमिठासमा लटरम्म झुत्तिंदोछ लोक कल्याणकारी खनिउँ फेदबाट फल दिन्छ / हाँगाबाट घाँस दिन्छ उपयोगीताको रोजाई र खोजाईमा बडहर छोडेर म खनिउँ को समर्थनमा साँक्षी बक्न चाहन्छु । जाली धतुरे अस्तित्वहरु साग भनेर हरियो सूर्तिका पातको दोकान थाप्छन् फेरी काला बजार बिरुद्दको जुलुशमा तिनै धतुरेहरु अग्र पङ्क्तिमा देखिन्छन् बिष रोपेर अमृतको अपेक्षा गर्ने पाखण्डीहरु मानव सभ्यतालाई बौलाहा बनाउने धतुराहरु हुन् साग न घाँसका धतुराका बोटहरुको जरा-जरा खोतल्दै भुतभुते नहाली हुँदैनहुने देख्छु म । पिंढी छेउमा उम्रेका नाभा धतुराका बोटहरु नपुंशक गाँजा-भाङका बुट्टासँग बाँहा जोडेर आफ्नो धतुरे अस्तित्वको प्रचार-प्रसार र बिज्ञापन आफ्नै हत्केला,ललाट र छातीमा ‘फेक नोट’ आर्जित पोष्टर टाँसेर रात्तोदिन गरिरहुन्, इमानको निर्वाचनमा मेरो स्वकीय अडान रक्षार्थ म पूर्वोक्त धतुरेहरुको पक्षमा मतदान गर्दै गर्दिन । |
यसपालीको दशैं र दिवंगत खुशीहरुमनले रहरभरी अँगालेका र सपनाभरी सँगालेका खुशीका दस्तावेजहरु च्यापेर एक मुट्ठी ‘दशैं’ सुख भोग्नका निम्ती जीवनहरु एक साल मरिहत्ते गर्छन् । दशैं,वर्ष दिनपछी एकफेर छेउमै आउँछ र भोका पेटहरुलाई हाउँगुजी देखाएर भाग्छ एक पसार ‘दशैं’ खुशी हाँस्नका खातिर मनहरु एक बर्खा झरी रुझ्छन् फेरी दशैं नाङ्गा आङहरुमा काउकुती लाउँदै खितिती… खितिती … हाँस्छ र तर्किन्छ । ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ दशैं घडीको सूई झैं एक फन्को मारेर पुन: पदार्पण गर्छ एक अन्जुली ‘दशैं’ रौस मान्नका लागि ज्यानहरु एक हिउँद ठिही कटाउँछन् दशैं खाली शिरहरुमा रिनको भारी बोकाएर संस्कृतिको तमासुक गरिदिन्छ र सुईँकुच्चा ठोक्छ एक वर्षको बाटोमा । ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ यसपालिको दशैं, पूर्वसन्ध्या भूईंचालोले खर्लप्पै निलेपछी अधिकतम रेक्टरस्केल भन्दा बढी धड्किन्छन् मुटुहरु घर लिपपोत गर्ने र बाटाघाटा सिंगार्ने उमङ्गहरु दशैं आउनुपूर्व नै शोकाकुल छन् लामाटारले आफ्नो पिठ्युँमा बिमान जाक्दा दुर्घटनामा दिबंगत आफन्त मनहरुको क्षतीमा । ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ दशैंको छेकमा, निमुखा रहरहरु स्वर्गिय हुँदाछन् छरपस्ट रेगिस्तान र मुग्लानमा दिबंगत खुशीहरु मलाया र लाहुरमा पुगेर भक्कानिन्छन् अभावको ढाड सेक्दै बाध्यताका खकन तोक्माहरु धराने नून-तेलसँगै अक्करको भिरमा ठोकिएर दुख्छन् भोकमारी,अनिकाल र महङ्गीले आक्रान्त कहर दशैं थुप्रै रुकुम-रोल्पाहरुमा क्वाँ … क्वाँ… डाको छोड्छ । ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ यहाँनेर, संस्कृतिको शंखघोष उराल्दै दशैं भित्रिदै गर्दा राष्ट्रिय पोशाकले साहादत प्राप्त गरेकोछ दौरा सुरुवालको बियोगमा बिधुवा सारी चोलोको दशैं फुङ्ग उडेकोछ उजाडिएको बस्ती जस्तो नातिनीहरुले यसपाली मिनिस्कर्टमा ठाँटिएर हजुरबासँग दशैं को टिका जमरा थाप्लान् नातीहरुले आशिर्वादमा धोती बेर्ने हुन् कि टाइ सूट भिर्ने हुन् ? ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ यसपालीको दशैंमा, महिना नाघीसकेर पनि पैदा हुन नसकेका जुम्ल्याहा शान्ती र संबिधान कतै गर्भमै तुहिने पो हुन् कि भन्ने भय पाल्दै डिले डेलिभरिको प्रसव पिडामा देश छटपटाइरहेको बेला साम्प्रदायिकता र बिखण्डनकारी धन्धुकारीहरुले सद्भाव र भाईचाराको स्तम्भ भात्काउँदै गर्दा उत्साह र उमङ्गका चङ्गाहरु उड्लान्-नउड्लान् । ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ यद्द्यपी, संस्कृति फगत भतुवालाई बिगौती हुँनुहुदैन समानता र सकरात्मकताको आँगनमा मालश्री र मंगल धून गुन्जिनुपर्छ टिका जमरा मौलाएर परम्परा धान्नुपर्छ दशैं खसी ले होइन,खुशी ले मान्नुपर्छ आडम्बरमा होइन,’दशैं’ मनमा आउनुपर्छ । ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ दशैं को मुखमा, भवितब्यमा परेका समस्त / ज्ञात-अज्ञात स्वर्गिय रहरहरु र दिबंगत खुशीहरुले चीर शान्ती प्राप्त गरुन् परलोकमा जिवित आत्मा / सपना / बिपनाहरुले दिगो शान्ती भोग्न पाउन् इहलोकमा र सधैं सधैं मान्न पाउन् संस्कृतिको अग्लो धरोहर सबैको साझा दशैं । |
भङ्जाहा भुइँचालोयो कुन कम्पनशास्त्र हो, सम्झी-सम्झी,झम्टी-झम्टी काँप्नु पर्ने…? धामी,झाँक्री र बिजुवाहरु रातभरी काँप्छन् र भुत-प्रेत भगाएर,सियाशिकारी मन्छाएर मत्थर हुन्छन् अनि जान्छन् आफ्नो बाटो लिएर आफ्नै कामकाजमा भोलिपल्ट बिहानै तर यो,… एउटा भयङ्कर सन्त्रास र अज्ञात भय बर्षाएर काँपिरहन्छ पीडा-वेदनाले आकुल-व्याकुल मनहरुलाई तर्साउन बेखबर बारम्बार… एकोहोरो आउने-जाने गरिरहन्छ निसङ्कोच निरन्तर अनेकन अकल्पनीय र विभत्स दृश्यहरु छोडेर l मेरो भर्जिन भूमिलाई च्यातेर छेद गरिदिने पापिष्ठ हो यो घर,गोठ,मन्दिर,पाटीपौवा,देवालय,सङ्ग्रहालय,धरहरा… हिमाल-पहाड,मधेस-तराई,पुल-पुलेसा,बाटो-घाटो सबै-सबै भत्काएर भुर्कुट पारिदिने अधर्मी हो यो महल-दरबार देखी झुपडी-याक्साहरु केहि नछोड्ने निर्दयी र क्रुर हो यो l बिहेको जग्गेमा बसेका कत्ति बेहुलीहरुको सिउँदोमा पुग्नै लागेको सिन्दुर छेउमा बसेकी लोकन्तिको सिउँदोमा पुर्याइदियो बेहुलाको हात हल्लाइदिएर र बेहुलीको निधार भातखौरेको गोडामा हुर्याईदियो धङ्धङ्गे लाईदिएर खास ढोग्नु त थियो उसकै बेहुलालाई पति परमेश्वर मानेर घर भित्रिन लागेका कयौं दुलहीहरु सङ्घार नटेक्दै सिकुवाको जाँतोमा पछारिए साँझमा सुहागरात मनाउन ठिक्क परेका नव दम्पतिको सपनाको रात बिथोलिदियो मच्ची-मच्ची हल्लाईदिएर रहरको खाट सम्बन्धित ठाउँमा कोहि/केहि पुग्न सकेनन्, शिवाय चौरका टेन्ट बाहेक यति चकचक गरेपछी पनि आफु चाहिं पsssर पुगेर बेजोडले जिउ मर्काउँदै फेरी अर्को भयावह पराकम्पन छोडेर दुनियाँको सातोपुत्लो लिन्छ यो l हात समातेर अँगालिंदै धरहरा चढ्ने किशोर जोडीको वैंशालु योजना आफ्नो नवजात शिशुलाई स्तनपान गराउँदै सपना बुन्ने मातृवात्सल्यता जन्मदिनको अवसरमा आफन्त र शुभचिन्तकहरुबाट दिर्घायुको शुभ-कामना थापेर बर्थडे सेलेब्रेशनको लागि भरखरै पार्टी प्यालेस पुगेका सम्भ्रान्त वयहरु सडकपेटीमा सिमेन्टको बोस्ता उचालेर बिरामी आमालाई सिटामोल खुवाउने धोको हल गोरु नारेर माटोमा पसिना रोप्न लालायित जाँगरहरु गाउँको अँध्यारो घर बन्दकी राखेर उज्यालोको खोजीमा सहर पसेका तरुणहरुको आकाङ्क्षा पाठशाला जाँदैगरेका देशका स-साना घाम-जूनहरुको बालशुलभ खुशी… सन्तानको कमाईमा सास अल्झाइरहेका वृद्द-वृद्दाहरुको भरोसा र, कत्ति-कत्ति- काखहरु,कोखहरु,सिउँदोहरु,उमेरहरु,रहरहरु,चाहनाहरु,इच्छाहरु,सपनाहरु….. जम्मैलाई क्षणभरमा सखाप पार्ने यो अदृश्य अस्तित्व अव त आउँदैन होला भन्यो झन् सम्झी-सम्झी,झम्टी-झम्टी आइरहन्छ र मान्छेको मन बेहिसाब हल्लाईरहन्छ हुरीले रुख हल्लाए जस्तो केको रिस होला मान्छेहरुसँग यसको धितै नमर्ने यस्तो ? नअघाएको सिंह जस्तो असत्ति यो भङ्जाहा भुइँचालो l सम्झिन्छु,- म स्यानो हुँदा त्यो भुइँचालो गएको साल – हजुरबाले सुनाएको यो भूमिभित्रको माछो र त्यसले हल्लाएको कानको कथा पढ्दैछु/सोच्दैछु यो भुइँचालो पश्चात भूगर्भविदले दिएका तर्कहरु… हे अचम्म ! कस्तो होला, यो पृथ्वीमुनि एकसाथ हिंड्ने जोडी प्लेट…? जसले कम्पन पछी पराकम्पन गर्दै यो भूगोललाई झुलो-चकमक बनाउदैछ र मान्छेका मन आफ्नो भन्दा ज्यादा रेक्टर स्केलमा हल्लाउँदैछ आफु जुधेर फेरी यतिबेला अलिक ढुक्क छु यसकारण कि – यहि भङ्जाहा भुइँचालोले गर्दा नै – यहाँका भङ्जाहा मान्छेहरु थोरै भए पनि सज्ञानी हुन थालेका छन् l |
एउटा असहज यात्रा तिम्रो र मेरोदुर्गम गलछेंडाहरुको सकसपूर्ण चेपबाट दूरस्पर्शित – सुवाशीत अफ्ठ्यारो ठाउँमा फूलेकी भिर फूल तिमी मेरो अनकन्टार गनतब्यहिन यात्राको कष्टकर पदचापहरुमा टाढैबाट तिम्रो चाहनाका एक बथान रहरहरु-खुशीहरु सुकोमल पाइला मिलाउने अभिलाषा जाहेर गर्दैछन् एक छाती हार्दिकताको मन बोकेर यतै आऊ अब यो कोप्चेरो बाटो सँगै हिंडौ ! सुदू…………र बस्तीबाट प्रतिद्वन्दी मनहरुको कोलाहलपूर्ण भिडमा घातप्रतिघात ले जिन्दगीको निर्वाचन हारेर म देखी छुटेकी – अलमलिएकी तिमी आथाह – अज्ञात यात्रामा निस्केको फगत एक्लो पथिकलाई हिंडी सघाउन लालायित मनोबान्छाको सन्देश पठाउँदैछ्यौ पवित्र प्रेमाशक्तिको सुसेली हाल्दै यसर्थ तिम्रो पनि बह, मेरो जस्तै छ तिमी नै मेरो आस्थाकी प्रतिमूर्ती हुन सक्छ्यौ मेरो कठिन यात्रा को भरोसा बनेर विश्वास को धरोहर हात समाऊ जिन्दगीको घनघस्या सँगै उक्लौं ! तिमी मेरी हौ,… होइनौ,… दुबै सपना जस्ता लाग्छन् जब, अनिदा रातहरुको झ्यालखानामा तिम्रो सुमधुर सम्झनाका सिपाहीहरुबाट निर्घात पिटिन्छु म एकलासे सन्नाटाका कैदी घरहरु फोरेर आजादीको दुहाई माग्दै यो मन तिम्रै आत्मा-आवरण वरिपरी स्वच्छन्दोन्मुख कावा खोज्छ सुक्ष्मातिसुक्ष्म मुटुका कर्णहरु सत्य श्रवणानुभूती महशुस गर्छन् मेरो अर्धबेहोस अवस्थाका यात्राहरुमा होश जगाउन तिम्रा चुराहरुमा जाग्ने रोमान्चकारी ध्वनी र, तिम्रा आवाजहरुमा गुन्जने जादुगारी फोहरा टुप्लुक्क-टुप्लुक्क आइरहन्छन् आँखै अगाडी तसर्थ, यही असहज यात्रामा जीवन को सत्य भेट्नेछ्यौ आऊ, सातु सामल पोको पारेर हाम्रा बेमेल घुम्तीहरु एकसाथ छिचोलौं ! तिम्रो सामिप्यता कल्पित आँखा ले यतिबेला म देख्दैछु,- पहराबाट एक हूल गुराँसका थूङ्गाहरु तिम्रो ओठमा फूलेको लालित्यदेखी जलेर इर्ष्यालु बिरोधपत्रहरु लेखिरहेछन् धमाधम काँढै काँढाको शैय्याबाट गुलाबका पत्रहरु तिम्रो गालाका खोपिल्टाहरुमा डाह डाम्न असन्तुष्टीका ज्ञापनपत्रहरु पेश गर्न उद्दत छन् श्रष्टाका जुनाफ मा ! त्यसो र , यदी तोड्न सक्छ्यौ भने पराई अधिनस्थ सिमाबन्धन च्यात्न सक्छ्यौ भने जिन्दगीका असम्बद्द सन्धी सम्झौता समय ले जबर्जस्त लादेका आचारसंहिता उपर नयाँ प्रेमिल अध्यादेश जारी गर विषमता पछीको सुगमता त्यहीं हुनेछ आऊ, नर्थ पोल र साउथ पोल को एउटै गनतब्य बनाऔं विपरित ध्रुब बाटै भए पनि पिरती को सगरमाथा सँगै चढौं मनले,..मुटुले,..मायाँले……. जिन्दगीको असहज यात्रा सहज बनाऔं !!! |
मान्छेहरुबीच मान्छेको खोजीसृस्टिको उषाकालमा रामापिथेकस बाराजुले छोडेको घुर्मैलो सभ्यताको धराप लिस्नो टेकेर तङ्ग्रिदै-लत्रिंदै, देखिदै बिलाउदै गरेका स्वनामधन्य जन्तुहरुको सक्कली बिमोचनमा मेरो स्वकिय अनुसन्धाता मन आफ्नै समूहका अस्पष्ट अस्थिपन्जरहरुबिच कुरुप सभ्यताको खास्टोभित्र स्याउँस्याउँती मान्छेहरुको थाकबाट एउटा असल मान्छेको न्वारन गर्न चाहन्छ । मान्छेहरुको शिविरमा गधाहरु भेटिन्छन् लोक दिक्षित हुनुपर्ने विश्वबिध्यालयहरु राँगा र साँढे भर्ती केन्द्रका अखडा बन्दछन् चितुवा स्वभाव प्रशिक्षित शैक्षिक संस्थाको गेटबाट थर्थरी खुट्टा कपाउँदै म- एक झुल्को मानवताको कालो पाटी नियालिरहेछु । मेरो सोधपत्रको खाली पानाहरु अपुरै रहलान् अनुसन्धानका शैक्षिक शत्रहरु अधुरै छोडिएलान् यद्दपी मेरो अघोषित शहिद मन मान्छे हुनुको स्वधर्म नासिने फिटफिटीले आफ्नै बगालभित्र पटकौं मर्दै-बौरिदै गरेका जिउँदा लाशहरुको गोदामघरबाट सुसंस्कृत सत्य मान्छे खोज्न लालायित छ गोरुहरु मान्छे जस्ता कहिल्यै देखिएनन् भेडाको बथानमा- भेडा जस्तै लाग्छन् भेडाहरु बाख्राहरु भेडासँग मिसिंदैनन् कुकुर र बिरालोको स्वभाव भिन्न छ मान्छे जस्ता मात्र लाग्ने मान्छेहरुको चर्को भिडमा एउटा बिउ सभ्य मान्छे खोजिरहेछु म । गाउँ-बस्तीमा मान्छेहरु छन् शहर बजारमा मान्छेहरु नै देखिन्छन् सडकमा – सदनमा सत्तामा -भट्टिमा हुँदा हुँदा जङ्गलमा पनि यत्र-तत्र सर्वत्र मान्छेको राज छ निचोरेको कागती जस्ता अनुहार बोकेर मानविय संबेदना हराएका नसा रगत सुकेका मानव कङ्कालहरुबिच मान्छे नै मान्छेको हालिमुहालीमाझ म भने मान्छे नै खोजिरहेछु । म धुईँधुईँती खोजिरहेछु मान्छे अक्करे भिर जस्ता जीवनहरुमा र मखमली भुषण जस्ता जोबनहरुमा मेरो मान्छे खोज त्यहाँ पनि छ मान्छेद्वारा चपाइएका मान्छेका अनुहारहरुमा मान्छे मार्फत सताइएका मान्छेका जिवनहरुमा मान्छे सँगै डराएका मान्छेका मनहरुमा । भाईचारा,नैतीकता,सद्भाव र मर्यादामा पशु जत्ती पनि अनुशासित बन्न नसकेका मान्छेहरु अधिनस्थ ईलाकाहरुबाटै म यो उर्दी गर्न चाहन्छु – मैले सिमाङ्कन गरेको मान्छेको कित्तामा असली मान्छेको मन बोकेर आओ आफ्नो अस्तित्व र पहिचान लपेटेर मानविय झन्डाका साथमा आँफैं सूचिकृत बन किनकी मैले चिन्नै सकिरहेको छैन यहाँ कथित मान्छेहरुको साम्राज्यमा बाँदरहरु… र मान्छेहरु… । |
झरी पर्दा सम्झिन्छु……अचेल झरी पर्दा- थुप्रै-थुप्रै पुराना झरीहरु सम्झिन्छु म जुन झरीहरुले मलाई झरीसँग प्रेम गर्न सिकाए, झरी पर्दा सम्झिन्छु मेरो बालापन अभिभावकको आँखा छली-छली झरीमा रुझी खेलेको र, चिसोले हनहनी ज्वरो आउँदासमेत झरी परेको आँगनमा उफ्रेको झरीमा रुझ्दा ज्वरो आउँछ भन्ने ज्ञान जान्न थालेपछि- पिसाबले कटकटी खाँदा पाइखाना जान नसकेर सू…गर्न बलेसीबाटै तुर्क्याएको सम्झिन्छु झरीसँगै सार मिलाउँदै । झरी पर्दा सम्झिन्छु … मेरो नादानीपन झरी परेकै बेला मौका छोपेर छट्टु स्यालले गोठालो गरिरहेको मेरै आँखाअगाडीबाट छडी पला’को रहरलाग्दो कौडे भाले सुईंकाइदिएको अनि मेलाबाट साँझमा घर फर्किएकी आमासँग कौडे भाले गुमाउनु परेको दर्दनाक दृश्य र घटना विवरण डाँको छोडेर रुँदै पेश गर्नु परेको र, साउने मकै-बारीमा हराएको स्याल खेद्न दगुर्दा मकैको पातले पाछेको आफ्नै अनुहारप्रतिको टिठलाग्दो फ्लासब्याक । झरी पर्दा सम्झिन्छु… छिमेकीको काँक्राको झ्याङ्ग छिमेकीहरु झरीमा घरभित्र भुलेको अन्दाज गरी अँगालोभरिको काँक्रो चोरेर खोल्मामा लुकाएको थिएँ र मादल जत्रो त्यो काँक्रो एक्लै खाने हिम्मत नआएर त्यसै कुहाएको थिएँ परालभित्र खोल्मै दुर्गन्धित पारेर । झरी पर्दा सम्झिन्छु… माली गाईको लात जसलाई पेटभरी घाँस खान दिन नसक्दा झरीमा घाँस काट्न अल्छी लागेकोले साँझमा दुध दुहुन बस्दा भोको पेटको झोंकमा माली गाईले दुधको सट्टा बडो प्रेमपूर्वक हर खुस्किनेगरि दिएको थियो आफ्नो जोर लात । झरी पर्दा सम्झिन्छु… भूईंचालो गएको साल जुन सालको भदौरे झरी आँखाबाट आँशु भएरै बगेको थियो जीवनप्रतिको मोह र मृत्युसँगको भयका कारण भूईंचालोले चर्किएको पुर्खौली घर छोडेर सरकारले दिएको त्रिपाल टाँगेर टार-बारीमा नभागुन्जेल पुरै बर्खा, झरी बिसाएर शरद ऋतुको पोल्टोमा चिसो भुइँमा स-परिवार ननिदाई कयौं रात गुजारेका थियौं फेरी अर्को भूईंचालो आउला कि भन्ने आशंका र त्रासमा । झरी पर्दा सम्झिन्छु… फुलमायाको कुर्कुच्चा,गोलिगाँठा र पाँसुला डोकोबाट तरतरी पानी चुहाउँदै घाँसको भारी बोकेर अघि-अघि ऊ र पछी-पछी म घुर्बिसेको फेदीबाट उकालो लाग्दा एकछिन उभिन लगाएर हिंडाईलाई हठात् उसको कुर्कुच्चादेखि पाँसुलासम्मै ढाडिएका खरी जुकाको लस्कर टिप्दा तरर… केशबाट झरी बर्साउँदै जुकाको डरले कहालिंदै तर्सेकी ऊ लागेको थियो, उसको तिघ्रामा अझै पनि जुकाहरु लागिरहून् र म टिपिरहन पाऊँ । झरी पर्दा सम्झिन्छु… दिलमायाको लुङ्गी असारे खेतका गह्राहरुमा झरी परेर समाहाले सङ्गीत उराल्दै गर्दा रोपाईंको दिन सङ्गी-समुह छोडेर खले गराबाट फोक्टोमा धान रोप्न दिलमाया एक्लै स्थानान्तरण हुँदा बाउसे गर्ने बहानामा मैले उसैसँग जिस्किन खनेको इत्रिँदो खाडलमा झ्वाम्म ऊ डुब्दा उसको मुखबाट निस्केको गालीको फोहरा र अनुहारमा छाएको लालिमा त्यहीबेला धानका गाभाहरु हिलोमा रोप्न ऊ निहुरिंदा अल्लारे मेरो बाउसे मन कल्पिन्छ… तत्क्षण गरेको झरिलो स्पर्श झरीमा निथ्रुक्कै भिजेको आकर्षक उसको वक्षस्थल र एक जोर स्तन जसले टिपिक्कै टाँसीएको चोलीको रक्षाकवच तोड्न खोज्दै थिए घुँडा माथि भन्दा अझै माथि उक्लिन उद्दत उसको लुङ्गीको फेर जसले मलाई बाउसे गर्न छोडेर झमझम झरीमा हिलो खेल्न प्रेरित गरेको थियो । झरी पर्दा सम्झिन्छु… धोबी खोला र हङ्ग्रायो खोला जतिबेला चम्पे बजारमा लाखे हेरेर घर फर्किंदा लाहुरेका छोरीहरुलाई हात समातेर खोला तारेको उनीहरुका हातबाट मेरो हातमा सुटुक्कै सरेर आएको देशी अत्तर जसको सुगन्ध र ति मुलायम हातहरुको स्पर्शानुभूति बचाइराख्न आफ्ना हात सुँघ्दै एक हप्ता सम्म नजानी-नजानी चम्चाले भात खाएको हात धुँदा त्यो अत्तरको सुवासना र ति हातको कोमलता पखालिने भयले । झरी पर्दा सम्झिन्छु… मनमायाको मजेत्रो पाठशालाबाट घर फर्किंदा बाटैमा माघे झरीले भेटेपछि स्कुल र घरको बीच बाटोमा पर्ने धर्मशालामा ओत लाग्दा जाडोले लुगलुग काँपेको मेरो आङको टिठमा घमलङ्गै ओढाईदिएकी थिई उसले ओढेको रेशमी मजेत्रो र, छोपिदिएकी थिई मलाई उसँगै मजेत्रोभित्र जतिबेला उसको मुखबाट निस्केको तातो सास र छातीबाट उठेको न्यानो बाफले बेस्मारी तातेको थिएँ म माघे झरीमा पनि बैशाखजस्तै । अचेल झरी पर्दा … धेरै-धेरै अतितका झरीहरु सम्झिन्छु म गोठालो जाँदा लामकाने बाख्रो झरी सँगै हराउँदा बेलुका घरमा भेटेको चड्कन चिउरा कालीखोला र मालबाँसेमा दाउरा-घाँस जाँदा घाम छउन्जेल गाउँले पिरतीमा जुहारी गाउने अनि झरी पर्न थालेपछि रित्तै घर फर्किनु पर्दाको लज्जास्पद नियति गोजीभरिका चिनिया मकै र नेपाले भटमास तावाभरिको कोदाको भुकुरचाँदे रोटी घुम र बर्सादी, हलो र कोदाली इत्यादि…इत्यादि………………! |
मेरो माटो मिच्यौ भने…भक्तीको लौह गर्दनको कसम आधा होशमा र आधा बेहोशमा हुँदै होइन पुरै होशमा चौतर्फी सोचविचारका साथ दुधको दुध,पानीको पानी बक्दैछु- मेरो एक इन्च माटो मिच्यौ भने म तिमीहरुको दुई इन्च गर्दन छिनाईदिनेछु मैले टिस्टा नदी उकालो फर्काउन बाँकी नै छ l … गोर्खालीको चौडा छातीको कसम मलाई घाइते सिंह बनाउनेहरु जिउँदो बाघको मुखमा अगुल्टो कोच्नेहरु आइलागेपछी जाइलाग्नु जङ्गली जनावरको पनि धर्म हो म त सद्दे मान्छे…एकदम सद्दे ! आफ्नो भूमि रक्षार्थ मेरा पुर्खाले छोडेर गएको दिव्य उपदेश मलाई कण्ठस्थ छ… ” जाई कटक नगर्नू…झिकी कटक गर्नू ” मेरो एक हात सिमा अतिक्रमण गर्यौ भने म तिमीहरुको दुवै हात गिंडिदिनेछु मैले असमान सुगौली-सन्धि च्यात्न बाँकी नै छ l … छिमेकी भनेको त सुख-दुखमा साथ दिने मर्दा-पर्दा काम लाग्ने,अर्म-पर्म चल्ने भर-अभरमा भेटिने,साह्रो-गाह्रोमा देखिने पो हुनुपर्दछ त कहाँ सधैं घरमाथिको डिलबाट छानामा ढुङ्गा हान्ने अनि घरमुनिको कान्लो कोपरेर पहिरो तान्ने हुन्छन् र…? |
हेल्लो न्यू इयर ! हाई न्यू इयर !कलरफूल लाइटहरुको चमकता सर्वाङ्ग पोतेर नवीन आभूषणसँगै रमाएका सकल वयहरु मसक्क मस्किन्छन्, लचक्क लच्किन्छन् र, फैलिन्छन् सर्वत्र अर्धनग्न बन्दै नूतन मनहरुको कामुक रौनकता निमेष-निमेषमा उघ्रंदै फेरी हावामा फिँजिंदै स्वच्छन्द उड्न आतुर प्रत्येक स्याम्पियनका मादक फिँजहरु सेता-सेता वक्षस्थल नुहाउँदै अनि भूगोलभरिका असंख्य भोका-नाङ्गा बस्तीहरुको बाटो भुलेर सम्भ्रान्त इलाकाहरुको साँघुरो आकाश छेड्न अविच्छिन्न गर्जिन्छन् ‘फायर वर्क’ भएर मिलियन/बिलियन डलरहरु/युरोहरु वायुमण्डलभरि l … यी सब हेर्न लालायित मेरा आँखाहरु ठिङ्ग उभिएका छन् मसँगै एक सालपछि बल्ल भन्न पाइने वर्षभरि उच्चारण नै गर्न नपाएको प्रचलित नै भएर के भो नयाँ जस्तै लाग्ने त्यहि प्यारो शब्दावली पुकार्न व्यग्र ओठहरु ‘ह्याप्पी न्यू इयर’ भन्न हतारिएका मनहरु सहज आँकलनसहित निर्मिमेष हेरिरहन्छन् मेरा अबोध नयनहरु ! … डिसेम्बरको अन्तिम रात भोगाइको पराकाष्ठामा मदहोशी बनेका बहुरङ्गी कलेजोहरु बाफिलो स्पर्शमा आलिङ्गनबद्द नवयौवनाहरु निकट खुसीको नवागमनसँग अङ्गालिन प्रतीक्षारत ढुकढुकीहरु मिडनाइटपछिको अर्को सेकेन्ड, सायद त्यही हुने छ… ‘न्यू इयर’ सभ्यतासँगै बाँचेको,जमानासँगै रमाएको…एउटा ध्रुवसत्य च्याप्प समातेर समयको एउटा फुर्को बुलन्द आवाजले आकाश गुन्जिन्छ… ‘ह्याप्पी न्यू इयर !’ … भूगोलको एउटा कुनामा ठिङ्ग उभिएको छ मेरो तन उदेक मान्दै जबर्जस्त एउटा औपचारिकता अलाप्छ मेरो मन रमिते दीर्घाबाटै बग्रेल्ती छरिएका रङ्गी-चङ्गी मान्छेहरु भित्रिसकेको न्यू इयर लागिसकेको जनवरी वान उमङ्गको आशावादी हाँसो निकाल्छन् फोहराझैं ओठहरु गलललललललल……… ‘ह्याप्पी न्यू इय……..र !’ … सम्झिन्छु- हेपिएको मेरो वैशाख एक कल्पिन्छु- होच्च्याइएको मेरो नयाँ वर्ष विश्वसभ्यतासँगै ग्लोबलाइजेसनले दिएको युनिभर्सल मान्यतामा दौडिऊँ कि म पनि…? आँखाभरि सजाएर बुकी र लालीगुराँस l … अचेल त सापटी लगेको छ कसैले हार्दिकता बोक्ने मुटु लिलाम बढाबढमा छ शुभकामना दिने मन मन-मुटु नै आफूसँग नभएपछि के रह्यो र ? आँखा चिम्म गरेर ब्रह्माण्ड हाँक्छन् अर्धवेहोश ओठहरु ह्याप्पी न्यू इयर टु ‘मम ड्याड’ ह्याप्पी न्यू इयर टु ‘स्वीट हार्ट’ ह्याप्पी न्यू इयर टु ‘डियर किड्स’ ह्याप्पी न्यू इयर टु ‘ब्रो-सिस’ ह्याप्पी न्यू इयर टु ‘गर्ल्ज एण्ड गाइज’ ह्याप्पी न्यू इयर टु ‘अल फ्रेन्ड्स !’ … लौ त अब यहि मेसोमा,यहि फेरोमा, यहि लर्कोमा एउटा औपचारिकता नयाँ वर्षलाई मेरो पनि अझ यसो भनिदिऊँ ‘न्यू इयर’ लाई अङ्ग्रेजी नयाँ वर्षलाई के नेपालीमा बोलाइरहनु अङ्ग्रेजीमै – ‘वेल कम टु न्यू इयर !’ ‘ह्याप्पी न्यू इयर !’ ‘हेल्लो न्यू इयर ! हाई न्यू इयर !’ |
नयाँ नेपालको व्यङ्ग्यचित्रसाइँली बज्यै ! नातीको फोटो हेरेर किन रुन्छ्यौ बेकार, सतीले सरापेको देशमा अब फेरी तिम्रो श्राप…! चुपो लाग, यहाँ बोल्नु हुँदैन अपहरित तिम्रो नाती कहिल्यै फर्केर आउँदैन यो नयाँ नेपाल हो l … ठुलीकान्छी भाउजू ! छोराको लुगा सुँघ्दै घोप्टो परेर किन भक्कानिन्छ्यौ बिनासित्ति, धर्म मासिएको मुलुकमा तिम्रो आरधना, तिम्रो प्रार्थना मन्दिरको गजुरमा ठोक्किएर तिम्रो आवाज, तिम्रो चित्कार तिमीतिरै फर्किन्छ हराएको तिम्रो छोरो कहिल्यै भेटिँदैन यो नयाँ नेपाल हो l … अन्तरे दाई ! पटुका कसेर के मरिहत्ते गर्छौ बित्थामा, ठग र दलालहरुले धावा बोलेको राष्ट्रमा तिम्रो राष्ट्रियता, तिम्रो स्वाभिमान युरिया मिश्रित रक्सीभन्दा सस्तो तिम्रो पसिनाले कहिल्यै मूल्य पाउँदैन संस्कृति र परम्पराको त झन् कुरै नगर यो नयाँ नेपाल हो l … नयाँ नेपालमा – सानो मर्छ, ठुलो बाँच्छ गरिब रुन्छ, धनी हाँस्छ हुनेले खान्छ, नहुनेले हेर्छ प्रहरी र प्रशासन चोरसँग मिलेमतो गर्छन् हाकिम र कर्मचारीहरु साझेदारीमा घुस खान्छन् नेता र मन्त्रीहरु कमिसनतन्त्रको नाइके बन्छन् l … बिर्खे भाइ ! किन मर्नु पर्यो र देशको खातिर ताई न तुई, स्वार्थी, पापी र पाखण्डीहरुको अखडामा तिम्रो रगत ढलमा बगेको पानी जत्ति नि महत्वको हुँदैन भने गुमेको तिम्रो ज्यानले, तिम्रो आत्माले कहिल्यै वीरगति पाउँदैन फौजदारीमा मरेका नेता-मन्त्रीका आफन्तहरु धमाधम महान शहीदमा सूचिकृत भएपछी तिम्रो पवित्रताले कहिल्यै मोक्ष पाउँदैन यो नयाँ नेपाल हो l … अन्यत्र, जनहत्यारालाई दण्डित गरिन्छ तर यहाँ पुरस्कृत गरिन्छ जसले बढी युद्द गर्छ, आतंक मच्चाउँछ उसैले शान्ति पुरस्कार पाउँछ बाघ हिंस्रक छ सायद अब उसले पनि जङ्गलबाट दाबी गर्छ र, शान्ति पुरस्कार पाउँछ नयाँ नेपालमा l … अब हेर्न बाँकी छ नयाँ नेपालबाट पाठ सिकेर विश्व नोबेल शान्ति पुरस्कारको दाबेदार बन्न सक्छन् थुप्रै बिन लादेनहरु… सद्दामहरु… तामिल टाइगरका नाइकेहरु… र, मुसरफहरु… ! |
कमिलाको बाटोकहिले मेरो घरमुनिको बाटो तिमी हिँड्यौ हिँड्यौ कहिले फेरि मेरो घरमाथिको बाटो म पनि हिडेकै हुँ बाटो त तिम्रो घरमाथि–मुनिकै कहिले दिएँ घरको पेटी, बलेसी, आँगन र करेसा दिएकै थियौ तिमीले पनि अलिकति घुर्यानको छेउ बाटो चाहिएको थियो हामीलाई यता आउन र उता जान अर्मपर्म, पालोपैंचो भरअभर, खरखाँचो दुःख–बिमार, साह्रो–गाह्रो दैविप्रकोप, भवितव्य सबै–सबैमा भरथेग साटेकै थियौं आपसमा किनभने, हामी सबभन्दा नजिकका छिमेकी थियौं तर तिमीले हाम्रो आउने–जाने बाटै बन्द गरेपछि बुझ्दैछु कि– सिमानाले नजिक भएर मात्र पनि नहुँदोरहेछ छिमेकी छिमेकी त हार्दिकतासहितको मनले पो हुँदोरहेछ ! … मेरा हजुरबा भन्नुहुन्थ्यो– बाटो साझा हुन्छ त्यही भएर आँगन हुँदै ओहोरदोहोर गर्थे छिमेकी तल्लाघरे–माथिल्लाघरेहरू लिपपोत गरिवरि सुग्घर बनाएको आफ्नो घरको पेटी टेक्दै हिँड्दा पनि कहिल्यै कुकुर फुकाएर भगाइएन गल्छेडोमा कदापि तगारो लगाइएन तिम्रो र मेरो पनि बाटो साझे हो हाटबजार, मेलापात सारनतारन, दिनरात चलेकै थियो आवतजावत तर तिमीले निषेध गरेपछि रोकिएको छ मेरो स्वाभिमानको साझा बाटो तिम्रो अभिमानको तगारो लागेपछि बन्द भएको छ मेरो अधिकारको नाका ! … ए छिमेकी ! तिमीसँग आगो छ मसँग पानी छ आगो र पानी दुवै जीवनका आवश्यकता हुन् भन्छौ नै भने बरु– आगो नखाँदा पनि जिउन सक्छ मान्छे कसरी बाँच्न सक्छौ तिमी पानीबिना ? … तिम्रो भाषामा हामी ‘पड़ोसी’ हौं म तिम्रोमा आगो लिन आउँछु नुन, मसला र तेल किन्न आउँछु पैसाको बिटो लिएर पानी माग्न आउँछौ तिमी पनि मेरोमा धाइरहन्छौ खेताला भन्न हारगुहार माग्दै मैले कहिल्यै नाइनास्ती गरिनँ सम्झें– छिमेकीको धर्म निभाउनुपर्छ अझ तिमी त नमागी चोरेर पनि लान खोज्छौ हेपेर मेरो साँध–सिमाना पनि मिच्छौ पीडा सहेरै मानिरहें मैले लाग्थ्यो– ठूलाघरेले सानाघरेलाई यसरी नै हेप्दा हुन् रोटी र बेटीको सम्बन्ध भन्ने तिमी नै फेरि खपिनसक्नु बेइमान बनेर छेक्दैछौ साझा बाटो ? … त्यही बाटो हिँडाएर यताका थुप्रै सीताहरू सित्तैमा लान्थ्यौ र फर्काइदिन्थ्यौ लुटिसकेपछी सतित्व रोगको भारी बोकाएर निर्ममतापूर्वक पुनः यतै उही बाटो बन्द गर्दा तिम्रो धीत मरेकै त होला कहिले मेरो मूलको पानी चोर्न धाउने कहिले मेरो नम्बरी जमिन खोस्न आउने त्यो बाटो मेरा लागि त सिर्फ किनेर खाने र मित्रता गाँस्ने माध्यमशिवाय केही थिएन तिमीले मेरा मठ–मन्दिरमा चढाएको फूल र भेटीमा पनि खाली ढोङ, कपट र स्वार्थबाहेक केही रहेनछ ! धर्मको नाममा तिम्रा आराध्यदेव भेट्न तिमी हिँडेर आउने बाटो यसरी थुन्दा असंख्य पेटमा चाबी लागेपछि तिमीले पुण्य कमाउँदैछौ कि पाप ? हेक्का छ ? … सानो भए पनि म तिम्रो माथिल्लोघरे हुँ तिमीले तिम्रो तल्लाघरेलाई मुतेरै बगाइदिन्छु भनेर धम्क्याएजस्तो सजिलो छैन यता बरु म आफ्नो आँगनको डिलमा बसेर तिम्रो घरको छानामा ढुङ्गा हान्न सक्छु तिम्रो टुप्पीमा थुक्न सक्छु शौचालयको ढल छाडिदिएर गुहुमूतले तिम्रो मझेरी दुर्गन्धित पार्न सक्छु तिमीले बालेको अहङ्कार र अभिमानको आगो यौटै नदीको बाँध खोलिदिएर भस्याकभुसुक पारिदिन सक्छु अब तिमी आफैं भन– आगो ठूलो कि पानी ठूलो ? तर त्यसो गरें भने तिमी र म मा फरक हुने छैन छिमेक मात्र होइन, सिङ्गो मानवता दुख्छ त्यसो गर्दा त्यसो गर्नु मेरो धर्म र कर्म दुवैले दिँदैन । … ए ठूलाघरे छिमेकी ! तिमीले छेकेको बाटो मेरो स्वाभिमानी सेखी झार्नु मात्र होइन तिम्रो घनाघोर स्वार्थको कायर आत्महत्या पनि हो बाटो त जीवन हो, प्राण हो, खाँचो हो चलायमान जीवनको गतिशीलताका लागि तसर्थ खोज्नैपर्छ मैले अर्को उज्यालो बाटो तिम्रो सुगम बाटो बन्द हुँदा नै त मलाई पहाड फोरेर सुरुङमार्ग खन्ने चेत खुल्छ एउटा कुरा ख्याल गरेका छौ कि छैनौ ? विकल्पै–विकल्प बोकेको कमिलाको बाटो छेक्दा भीमकाय हात्तीलाई कति नाफा, कति घाटा हुन्छ ? |
यक्षप्रश्नयुद्द आहात बस्तीको साक्षात् प्रतिनिधि जीविकाको खोजीमा निरिह मुग्लानिएको कर्म योद्दा एउटा यक्षप्रश्न सोधी पठाउँछ घर भँडुवाहरुको नाममा खबरदार ! शान्तिको गीत गाउँदै धर्ती बोक्न चाहने कयौं भयग्रस्त निर्दोष अनुहारहरुको कोहिनूर युद्दोभिमानका क्षेप्यास्त्रहरुले नछेडिऊन् l … सावधान ! घर भत्काएर इँटाको भागबण्डा लगाउन चाहनेहरु स्वविनाशका लडाईंहरु यथाशिघ्र विराम लागून्, भाईचाराको समाधिमा अक्षत भूमिप्रतिको धावा सगोल आमाको सन्तानकृत मातृबलात्कार अकर्मण्यता र अगतिको शर्तमा निन्दनीय र दण्डनीय छन् l … आफ्नै मुखमा छिटा फर्किने सगर थुकाइ विजयश्रीबेगरका युद्द र योद्दा बालुवा निचोरेर तेल खोज्नु जस्तो पटमुर्ख्याइँ मात्र हो जसरी विष रोपेर अमृत फलाउँछु भन्नु हास्यास्पद हुन्छ घरझगडाले आफन्तैसँग डराएर भाग्नुको सङ्गीन पीडा छिमेकीले सीमा गल्ली निषेध गरेपछि चाल पाइन्छ एक दानो फल खान रुखै ढाल्नेहरुलाई एउटा यक्षप्रश्न – मुलुक मारेर मोक्ष प्राप्ती कहाँ छ र …? |
निद्रा नलागेको रातसुतेपछि राति निदाउन भनेर निद्रा नै लागेन भने पो फसाद पर्दो हो कसै-कसैलाई त्यो रातको मुख्य काम पनि त भएन निद्रै नलागेपछि निद्रा नलागेको रात – रङ्ग-रङ्ग प्रवृत्तिका मान्छेहरु के गर्दा हुन् ? … चोर-डाकाहरु निदाएनन् भने , कि धेरै चोरी-डकैती गरेको धनमाल गनेर रात बिताउँदा हुन् कि चोर्नै नपाएर सुक्खा लागेको रित्तो रातलाई धारे हात लाउँदा हुन् र, भावी चोरी-डकैतीका निम्ती फरक-फरक योजना बुन्दा हुन् l … लुटेरा-ठगहरुलाई निद्रा नलाग्दा, भोलि कुन मुर्गालाई ठगेर थाङ्नामा सुताउने अनि त्यही ठगीको पैसाले ट्वान्टी फोर आवर्स चल्ने नाङ्गा डान्स बार,डिस्को थेक र क्याबिन रेस्टुरेन्टमा टिप्स दिएर गराउने अम्मल लागिसकेको हस्तमैथुन सम्झेर रोमान्चित हुँदा हुन् l … घुसखोर कर्मचारीलाई निद्रा लागेन भने, कार्यालयमा आएका घुस नखुवाउने सेवाग्राहीहरुलाई सराप्दै अब कुन उपायले श्रीमतीलाई लेटेस्ट मोडेलको गहना किनिदिने अनि कसरी बैना गरिसकेको नयाँ घर-जग्गा जोड्ने भनेर पिरोलिंदा हुन् l … भ्रष्टाचारी नेताहरु निदाउन सकेनन् भने, चुनावमा भोट किन्दा लागेको खर्च उठाउने ध्याउन्नमा देश कसरी डुबाउने, जनतालाई कस्तो खालको सास्ती दिने कुन काण्ड मच्चाउने भ्रष्टाचारको र बिदेशी बैंक भर्ने कल्पिंदा हुन् l … कुनै पेशेवर वेश्यालाई निद्रा आएन भने कि ग्राहक नै नपाएर खडेरी लागेको मन रूँदो हो कि अधिक ग्राहक थाम्न नसक्दाको पीडा दुख्दो हो l … निद्रा नलागेको रात धेरैले अनेकानेक सोच्दा हुन् बिद्दार्थी,व्यापारी,किसान,मजदुर, वकिल,पत्रकार,कलाकार,समाजसेवी, आदि-इत्यादि… मान्छे मात्र होइन, पशु-पन्छी र जीव-जन्तुले पनि निद्रा नलाग्दा के-के सोच्दै छट्पटाउँदा हुन् आ-आफ्नै कर्म,धर्म र पेशाअनुसार तर, एउटा कविलाई निद्रा नलागेको रात सारै पट्यारलाग्दो,लम्बेतान र बोझिल हुँदोरहेछ केहि सोच्न,कल्पिन,गम्न,योजना बनाउन र गर्न नसक्दोरहेछ सिर्फ एउटा अनिदो कविता फुराउनु बाहेक l |
माकुरो र माकुराहरु……….उहिले……………..नै धे………….रै पहिला जुगौं……………अघी यहाँ, भव्य जाल फिंजाएर बसेको ठू ……..लो माकुरो थिएछ बडेमानको – भिमकाय पित्तलभूँडे माकुरो , मैले देखिन, मैले भोगिन भेटें त ईतिहासका पानाहरुमा देखें त टुँडिखेलकुनाका शालिकहरुमा त्यो जूँगामूठे माकुरो क्रुर थियो रे – निरकुंश थियो रे त्यो अत्याचारी माकुरो जाल फिंजाएर बसी -बसी शिकार गर्थ्यो रे त्यो शौखिन माकुरो -त्यो हुकुमी माकुरो सय साल उकालो बाँच्यो रे त्यो चिरन्जिबी माकुरो । समयको घोडा दौडमा ईतिहासको एउटा कालखण्ड आंशिक भोगें , केही देखें मैले उही स्थान – उस्तै बातावरण त्यही दृश्य -त्यस्तै परिवेश अर्को माकुरो आयो आहारिसे माकुरो-डाहाडे माकुरो फेरी स्वरुप दुरुस्तै -उस्तै माकुराको जालो झन् बर्जेलिप भयो त्यो माकुरो झन् निर्दयी बन्यो सोझा-सिधा, निर्दोष-निरिह किथ्राहरु – फट्याङ्ग्राहरु कठौरीहरु – पुतलीहरु जालमा पर्दैरहे बिलासी माकुरो,तानाशाही माकुरो सुती-सुती माकुरे राजमहलमा आहार गर्दै गयो, मोटाउँदै गयो त्यो शोषक माकुरो त्यो सामन्ती माकुरो । पुरानो माकुराको सेखपछि ब्रिद्द माकुराको अवसानपछि अहिले, यहाँ- पुरानो रित फेर्ने बहानामा पुरातन जालो काट्न भनेर थुप्रै नयाँ माकुराहरु आसिन छन् एउटा होइन – दुइटा होइन धे……रै, अनुहार फेरिएका माकुराहरु नयाँ – नयाँ ढङ्गका,रङ्गका नौलो – नौलो डिजाइनका जालोहरु बुन्न अभ्यस्त छन्-तल्लिन छन् स्थान उही – दृश्य उस्तै बातावरण त्यही – परिवेश त्यस्तै तर,……अहँ ,- जालो झन् बिस्तारित भएकोछ जालो अझै फैलिएकोछ तल-माथी,दाँया-बायाँ,अगाडि-पछाडी सर्वत्र ढाकेकोछ माकुराको जालोले माकुराहरु मोटाउँदैछन् पूर्ववत: । माकुराहरु अल्छे हुन्छन्- कामचोर हुन्छन् माकुराहरु श्रम गर्दैनन् बरु, श्रम शोषण गर्छन् माहुरीहरु कडा परिश्रम गर्छन्,- अन्तत: लुटिन्छन् माकुराहरु जालो बुन्न मात्र सिपालु हुन्छन् माहुरीहरु जालोमा पर्छन् – पारीन्छन् माकुराहरु भ्रमको जालो बुनेर षड्यन्त्रको पासो थापेर रुँगिरहन्छन् निर्दोष किटपतङ्गहरु – माहुरीहरु भुसुनाहरु – छिचिमीन्द्राहरु जालमा फँसीरहन्छन् – शिकार बनिरहन्छन् यी शिकारी माकुराहरु – यी जाली माकुराहरु जालमा पारीरहन्छन् – शिकार गरिरहन्छन् थाहा छैन ,- कत्ती लामो आयु लिएर आएका छन् यी भूईँफुट्टा माकुराहरुले समयको कुन प्रहारले प्याट्ट फुटाइदिने हो थिलिपितिली हुनेगरी आन्द्रा-भूँडी छ्यालब्याल हुनेगरी यी लबस्तरा माकुराहरुको ढाडिएको अलकत्रे भूँडी अनि, रमिता हेर्नेछ लोकले – जगतले यिनिहरुको सक्कली हविगत ।।। |
मेरो माटो मिच्यौ भनेभक्तिको लौह गर्दनको कसम ! आधा होसमा र आधा बेहोसमा हुँदै होइन पुरै होसमा चौतर्फी सोचविचारका साथ दुधको दुध,पानीको पानी बक्दैछु – मेरो एक इन्च माटो मिच्यौ भने म तिमीहरुको दुई इन्च गर्दन छिनाइदिनेछु मैले टिस्टा नदी उकालो फर्काउन बाँकी नै छ । . गोर्खालीको चौडा छातीको कसम मलाई घाइते सिंह बनाउनेहरु जिउँदो बाघको मुखमा अगुल्टो कोच्नेहरु आइलागेपछी जाइलाग्नु जङ्गली जनावरको पनि धर्म हो म त सद्दे मान्छे,…एकदम सद्दे ! आफ्नो भूमि रक्षार्थ मेरा पूर्खाले छोडेर गएको दिव्य उपदेश मलाई कण्ठस्थ छ – ‘जाई कटक नगर्नू,…झिकी कटक गर्नू’ मेरो एक हात सिमा अतिक्रमण गर्यौ भने म तिमीहरुको दुवै हात गिंडीदिनेछु मैले असमान सुगौली सन्धि च्यात्न बाँकी नै छ । . छिमेकी भनेको त सुख-दु:खमा साथ दिने मर्दा-पर्दा काम लाग्ने,अर्म-पर्म चल्ने भर-अभरमा भेटिने,साह्रो-गाह्रोमा देखिने पो हुनुपर्दछ त कहाँ सधैं घरमाथिको डिलबाट छानामा डुङ्गा हान्ने अनि घरमुनिको कान्लो कोपरेर पहिरो तान्ने हुन्छन् र ? |
अविजित प्रदेशका अविजेय योद्दाहरुअग्घोर मानवेतर मान्छे जस्ता आकृतिहरु युद्दोन्मादमा आकाशको फैलावट र धर्तिको विशालता सिमातिक्रमण गरेर मझेरीलाई ‘प्रदेश’ र आँगनलाई ‘परदेश’ को खण्डित भागबण्डा लगाउँछन् र ईप्सित एकलकाटे इमारत प्राप्तार्थ ओठ निचोर्दा दुध आउने भुराभुरिलाई रक्षा कवच बनाएर निहित स्वार्थको अडबाङ्गे युयुत्सा कुर्लिरहन्छन् खोइ, मान्छेको जात नै कहाँ होला र मान्छे बाहेक ? आँफैले टेकेको धर्ती नै लुटिएपछी कुन प्रदेशको योद्दा बनेर कुन प्रदेश प्राप्तिको लडाईं लड्ने ? अतुकान्त काब्यको भाँती बेढङ्गी युद्द । घरमूलीहरु नै नखाने भक्ष्य सेवन गरेर धतुलाउन थालेपछी साखा-सन्तानहरुले गती नछाडेर कुन ईलम गरुन् ? युद्द बिरोधी / शान्तिप्रिय / पौरखी निरिहहरु आफ्नै आङको मासु ‘पिलो’ बनेर टनटनाएपछी घर छोडेर हिंड्दारहेछन् प र दे श… स्वाभिमानका पखेराहरु जब कित्ताकाट हुन्छन् खुशीका उतुङ्गहरुको बलजफ्ती इस्तिफा बुझाएर उदरपूर्तिको मेलोमेसोमा हुईँकिन्छन् जीवन संघर्षको अगम पहाड भत्काउन शायद यही हो, प… र… दे… श… शायद यो पनि एउटा ” युद्द ” हो । घरदेशदेखी, प………. र… परदेश परदेशदेखी पनि फेरी, प……. र … घरदेश जताबाट हेर्यो दुबै प……. र देखिन्छन् घरदेश र परदेश त अलग-अलग हुन् अब घरभित्रै “प्रदेश” निर्मित हुँदैछ सिलिङमा झुण्डिएको रिनको जाँतोसँग तर्सेर भित्ते घडीको टिक् टिक् देखी डराउँछन् मनहरु सातो हराएको नानी जस्तो, छेस्किनी बिनाका उदाङ्गा भाग्यका जस्केलाहरु र गजबाररहित खुल्ला कर्मका दैलाहरुबाट फुत्त निस्केर दाँया घरदेश र बाँया परदेश ताक्छन् भोक बिरुद्दको लडाईं लड्ने योद्दाहरु झिसमिसेका पँधेर्नीहरुलाई पत्तै हुन्न कठै, सोधिपठाउँछन्- युद्दमा हिंडेका सिपाहीहरुलाई- “कहिले फर्केर आउने ” भनेर । देश त मुग्लानमै दुख्दोरहेछ बेस्मारी भबितब्यले गुँड छोडेर बसाईँ सर्न वाध्य निर्वासित चराहरुको मुटु जस्तो युद्द, घरदेश र परदेश दुबैतिर व्याप्त छ युद्दमा प्रत्यक दिन एक मानो जिन्दगी गुजार्न दुई छाक जीवन टार्न र एक निद्रा रात धान्न असंख्य खुशीहरु / रहरहरुको हत्या हुने गर्दछ काठमाडौं खाल्डोले कहिंकतै आफु भन्दा बाहिर- कसैलाई मोफसल देख्छ कसैलाई मुग्लान मान्छ कसैलाई लाहुर ठान्छ र यतिबेला कसै-कसैलाई डायस्पोरा भन्न थालेकोछ घरदेश माटो अंशबण्डाको लडाईं लड्दैछ परदेश सातु प्राप्तिको लागि कसरत गर्दैछ । नाकको लम्बाई आँखाको गोलाई र अनुहारको चौडाई मापनमा योजनाबद्द चर्किंदाछन् चरणबद्द लडाईंहरु बिरामी आमालाई एक्लै छोडेर मुग्लानिएका भूमि रक्षक छोराहरु मकै पिस्दा भाग्यले बचेँका घुन सरह जबर्जस्त जिउँदो शहिद जीवन धान्न वाध्य छन् घरदेशमा रोपाहार,बाउसे र खेताला नपाएर बाँझिएका सिमखेत रणभूमी हुँदा परदेश, माछालाई मिनपचासको जाडो भगाउन बालुवामा स्थानान्तरण गरे जस्तो अनौठो छ मरुभूमिमा सुकाइएका बिस्कुन अनुहारहरु बगरमा बाली नपाकेपछी फगत पसिना पिएर तिर्खा मेटाउन विवश छन् यतिखेर, समस्त स्वर्गिय रहरहरु र दिबङ्गत खुशीहरु अगती परेका जागित्रा इच्छाहरु मसानघाटबाट जुरुक-जुरुक उठुनुपर्दछ अबदेखी उसो- लूटको धनमा फुपुको सराद हसुर्न पल्केका लबस्तरा गधाहरु र अगस्ती साँढेहरुलाई रणक्षेत्रमा एक्लै छोडेर शान्तिभूमिमा फर्किने सिलसिला थाल्नुपर्दछ । अभावको खाडल पुर्ने उपक्रममा कोखका पारसमणी धमाधम प्रवासींदा बिरक्तिएकी आमा देश बनेर रुँदैछिन् त्यही रगतको नाता दाबी गर्ने कुलङ्गारहरु पवित्र माटोमा बिषका बेर्ना सारेर अमृत फलाउने पाखण्डी हुँकार डुक्रिन्छन् देउरालीको ढुङ्गो जस्तो देश कठैबरा, आफ्ना सन्तान खोज्दै मुग्लान चिहाउँछ अन्धाको देशमा चश्मा व्यापार गर्नेहरु मृत्युदण्ड सुनाइएको आफ्नो नागरिकको जात चिन्दैनन् आफ्नो अनुहारको धूलो नदेखेर ऐना सफा गर्ने बहुलठ्ठीहरु भँडार खनेर आगन पुर्नुमा आनन्द मान्छन् बाढी-पहिरो ग्रसित क्षेत्रका युद्दपिचासहरु । मनहरु घरदेश र परदेशमा दोहोरो युद्द खेप्छन् वर्तमानका बाटाघाटाहरु र भविष्यका घामजूनहरु किन निस्पट्ट अँध्यारा लाग्छन् ? यक्षातियक्ष प्रश्नका चाङहरु अनुत्तरित नै छन् अन्तत: युद्द जितेर पनि हार्नु हो र हारेर झन् हार्नु हो त्यसो र अब, समानुपातिक झरनाले निकालेका सिम्फोनी धूनहरुसँगै सुबिचारको कल्पब्रीक्ष झाँगियोस् कर्म र संस्कारको कसौटीमा सबै उत्तम दरिउन् युद्दले, जङ्गे पिलर लाई यथास्थानमा सार्न सके मात्र सार्थकता भेटिन्छ नत्र, बकम्फुसे युद्दको कुनै तुक छैन सङ्ग्राम क्षेत्रहरु ध्वस्त हुनुपर्दछ रणभूमिहरु भासिनु पर्दछ युद्द ईलाकाहरु भत्किनु पर्दछ , अविजित प्रदेशका अविजेय योद्दाहरु ! शत्रु बिनाका समरहरु बेकार छन् जित बिनाका युद्दहरु वाइह्यात हुन् मनमनका बगैचाहरुमा शान्ती मगमगाउन सके कलेवर जगतमा जन्मिनु पर्ने अर्को बुद्द छैन । |
Reference
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-diarrhea/Medicinal Plants for skin Burns
Medicinal Plants for Hair Health
30 Medicinal Herbs For your Home
50 Medicinal Plants for Inflammation
50 Medicinal Plants Used as Spices In Nepal
Medicinal Plants for Penis Size Enlargement
Medicinal Plants for Skin diseases
Medicinal Plants for High Blood Pressure
Medicinal Plants For Diabetes (High Blood Sugar)
MEDICINAL AND AROMATIC PLANTS LISTS OF NEPAL
Medicinal Plants Of Nepal ! Genetics, Classification, Preservation, and Applications
100 Rare Medicinal Plants of Karnali Nepal! Impossible to Find Other place.
Top 25 Medicinal Plants For Boosting Memory and Treating Alzheimer
Top 15 Expensive Medicinal Plants of Nepal! Numerous Among Them Are Uncommon Globally
Shashwot Khadka Songs Lyrics and Chords
Samir Shrestha's Top Songs Lyrics And Chords
Nepali Song Lyrics And Chords of Prabesh Kumar Shreshta
All Songs Lyrics Of Wangden Sherpa
Top 10 Ankita Pun Songs with Lyrics and Chords
Strum Along: Top 24 Sushant KC Songs with Lyrics and Chords
Famous Nepali Poems of Sarita Tiwari सरिता तिवारीका कबिताहरु
Famous Nepali Poems Of Man Prasad Subba मन प्रसाद सुब्बाका कबिताहरु
Top Poems Of Dinesh Adhikari दिनेश अधिकारीका कबिताहरु
Best Poems Of Prakash Sayemi प्रकाश सायमीका कबिताहरु
Famous 10 Poem Of Siddhicharan Shrestha
Best Nepali Poem OF SaruBhakta सरुभक्तका कबिताहरु
100 Nepali Famous Haiku Poem In Nepali
Arjun Parajuli ka Nepali Kabitaharu
Some Nepali Poem Of Shekhar Dhungel शेखर ढुङ्गेलका कबिताहरु
Some Poem Of Motiram Bhatta मोतिराम भट्टका केही कबिताहरु
Some Poem Of Lekhanath Paudel लेखनाथ पौडेलका केही कबिताहरु
25 Famous Poem Of Gopal Prasaad Rimal गोपाल प्रशाद रिमालका केही कबिताहरु
Some poem of Kali Prasad Rijal काली प्रसाद् रिजालका केही कबिताहरु
Some Famous Poem Of Bhinidhi Tiwari भिमनिधी तिवारीका केही कबिताहरु
Top Poem Of Madhabh Prashad Ghimire राष्ट्रकबी माधव प्रशाद घिमिरेका कबिताहरु
10 Famous Nepali Poem Of Mahakabi Laxmi Prashad Devkota
Exploring the Literary Legacy: Bhanubhakta Acharya and His Top Ten Poems In nepali
11 types of poetry with Beautiful Short Nepali Poem
Ten Nepali Poems with English Translations for Poetry Enthusiasts Worldwide
The history of Nepali Poem And famous poets of Nepal
