Top poems Collection of Dr. Bidur Chalise डा. विदुर चालिसेका केही कबिताहरु

Dr. Bidur Chalise was born in 2016 BS into an average-income family in the Kanth area of Kathmandu, Nepal. He was raised in a typical average household by his government employee father and his housewife mother, with just enough land to support the family. Unlike other children in his neighborhood who spent days playing with traditional games, besides a dose of mischief, Bidur's childhood was somewhat different, cloaked with both typical pastimes and budding interests in education and sports.

He joined Arunodaya Mavi from where he did his schooling till third grade; then, he joined Gokarna Assistant High School, which he continued until the seventh grade. Later, he pursued his secondary education from Chamunda High School. The study in his class VIII witnessed a new education policy, and he attempted hard to complete his SLC in 2036 BS after his previous year failure.

Higher Education and Early Career

After his SLC, Bidur joined Pashupati Campus in Chabahil, the first private college under Tribhuvan University, where he cherished quality education and management. He then went on to pursue his BA at RR Campus, another institution under Tribhuvan University. In due time, he started pursuing his MA in Nepali-an academic journey centered on archival Nepali grammar elements.

 

Bidur started his career early in life. He got employed with the Nepal Malaria Eradication Association in Kamalpokhari on March 3, 2033 BS when he was just 13 years old. He was attending school in the morning and working during the afternoons. His jobs involved registration, invoicing, and filing-very useful work experience early in his life.

 

Literary Pursuits and Teaching Career

This association with the Gram Nirman Bandhu Mandal Club further helped Dr. Chalise in his love for football and other sports, apart from taking him on a literary journey. His literary journeys were also influenced by interactions with senior writer Ramesh Vikal and artist Manujbabu Mishra.

 

His first poem, "Ama," was published in Swadesh Monthly in 2035 BS, and he had a long career in writing. He has gone on to edit many literary magazines, such as Bandhusangam and Mukka, and publish numerous short stories and poems. His works have been translated into English, broadening their reach to an international audience.

 

His bibliography, featuring eight poetry collections and several short story compilations like "Red Rice" (2076 BS) and "Chalan" (2077 BS), speaks for his dedication to literature. His scholarly researches on Nepali grammar and archival studies have established his commitment to the Nepali language and its history.

 

Awards and Recognition

In 2040 BS, Dr. Chalise secured second prize in a poetry competition organized by the Nepal Japan Brotherhood Organization. He also secured first prize in a valley-wide inter-campus poetry competition. However, he reveals above all that his motivation for writing is self-satisfaction and commitment to the calling, not for awards.

 

Later Years and Legacy

The academician taught at different institutions such as Gram Seva Shiksha Mandir Mavi Kapan, Koteshwar Multipurpose Campus, World Language Campus, and Padmakanya Campus. Eventually, he retired as an assistant professor, always leaving behind a mark in the minds of his students and colleagues.

 

He is currently engaged in the monumental work of preparing a comprehensive collection of about 400 short stories, which he hopes will stand as one of the largest works in the field of Nepali short stories. This ambitious undertaking reflects his commitment to the preservation and promotion of Nepali literature.

 

Dr. Bidur Chalise still involves himself in reading and writing, contributing to literature and academia. His life's work reflects a deep passion for the Nepali language and culture, making him a prominent figure in Nepal's literary landscape.

 

Continued Contributions and Impact

Dr. Bidur Chalise is not limited to his writings and teaching only. His work in the translation and internationalization of Nepali literature has played an important role in bringing Nepali stories to a global audience. His translations of "Siundo," "Kuthungri," "Holocaust," and "Conflict" have been published through Just Fiction Edition and Global Edit, respectively, making Nepali literature available to readers across the world via Amazon.

 

He has also written several critical and linguistic books, which have been a great contribution towards the research aspects of the Nepali language. His various books on language include "Archival Nepali Verbs", "Historical Nepali Updates", "History of Nepali Grammar", and "Archival Nepali Names and Metals", which are useful for scholars and students in general. These works underline his commitment to the preservation and study of the Nepali language.

 

Community Engagement and Legacy Building

Similarly, early engagement with the Gram Nirman Bandhu Mandal Club and mentorship under figures like Ramesh Vikal and Manujbabu Mishra have been indicative of his engagement in community and cultural activities. These early experiences not only whetted his literary acumen but also instilled a sense of responsibility in him for the nurturing of future generations of writers and artists.

 

All his life, he has been actively involved in literary circles: edited magazines and regularly organized workshops on poetry and story writing. His leadership inspires many young writers in the pursuit of their passion for literature.

 

Personal Life and Philosophy

Dr. Chalise is a man of simplicity and dedication in his personal life. Besides his high recognition and increased popularity, he still is a sober and earthy person totally focused on his literary works. That he writes to satisfy himself and not for recognition indicates the highest belief in the self-values of art and literature. What he considers his biggest reward is "fulfillment of the duties regarding literature" and what happens after his writings reach the readers.

 

Current and Future Projects

As he looks to the future, Dr. Chalise is committed to completing his ambitious project of collecting 400 short stories. This Mahasangraha is expected to total about 800 pages, an important landmark in Nepali literature. "Chronicle of days from Baisakh to Chait" is what this work proposes-an epic overture to Nepali life and culture, something uniquely comprehensive.

 

Besides, he continues introducing new topics and genres to his works, striving for novelty in his work. Reading various linguistic articles and maintaining his awareness of the latest contemporary literary trends of the world continuously update his works to stay timely and effective.

 

Conclusion

The story of Dr. Bidur Chalise's growth-from a nondescript beginning in nascent Kathmandu city to a celebrated, leading critic and writer-is one of endurance, commitment, and love for literature. His prolific works on poetry, short stories, critical essays, and studies on linguistics have left an indelible mark on Nepali literature. While he continues to write and inspire, his contribution in Nepali literature continues to grow ever stronger and secures his position among the most influencing literates of Nepal.

 

शक्ति र सिध्दान्त जे जे थे बेथा प्याच्च बाेल्थे नेता नीति थे प्राचीन राेमका व्यवहार गर्थे अर्वाचीन, न ढङ्गका, न प्रमाणका वरिपरि शक्ति थे जबरमा सिध्दान्त सुन्थे अनुचरका मन्त्रिन्थे गायत्री गुप्तचरसँग । व्वाइलर थे साहसमा, ती थे खाेरमा !  हल्ला गर्थे, हल्लिन्थे प्रत्येक भाेरमा !!  बाटाे कुबाटाे हल्ला थ्याे शक्ति सन्तुलनकाे जाेहमा त्याे उ खुब जान्दथ्याे, जे जान्दथ्याे केही जान्दैनथ्याे, कुनै मान्दैनथ्याे लाटाेसुधाे सराेकार सडकमा थ्याे पिल्सन्थ्याे बराेबर रिसालु रागमा पार्टी थे, पार्टीमा पाटी थे त्यहाँ पाटी, पार्टी बन्थे एकाएक खुसामतमा नजरानाकाे भाउमा चिल्लन्थ्याे सिध्दान्त शक्ति अर्जिन्थ्याे जनमनकाे अमिलाे डकारसँग हिजाे भाेकमा थ्याे सिध्दान्त अाज शक्तिकाे भाेजमा थ्याे, माेज !  साधारण चाेकहरू रल्लिन्थे त्यसै, वाफिलाे गफमा चियाकाे तुर्कासँग चाेटा चाेटामा बैठक बस्थ्याे पार्टीकाे काेठा काेठामा भाग लाग्थ्याे माथिकाे व्वाइलर हुन्थे त्यहाँ, हरामका तेलिया सडकमा रून्थे यहाँ, फर्जीका जुकाम । जुँगा थ्याे, जाँगर थिएन । जाँगर थ्याे, जुँगा थिएन । बबुराे बर्बराउँथ्याे, लज्जाले पुर्पुराे ठटाउँदथ्याे, इच्छाले भाेक थिए, भित्ता पनि थिए  भाव शून्य थे एकाएक त्यहाँ, बुध्दु शान्ति थ्याे पाटीमा !  मूर्धा शान्ति थ्याे पार्टीमा !!  सिध्दान्तकाे अाैकात  खाेज्न पुस्तकालयकाे कक्षमा हुन्थे, म । सत्य शक्ति खाेज्न शाेधमा बस्थेँ । पुराना पुस्तकमा धमिरा भेट्दथेँ, पन्नामा च्यापिएका कर्ता हेर्दथेँ । खटिराकाे उकुचमा त्यसै त्यसै पाप्रिएकाे खाटाबारे चिन्ता गर्थे । उ माथ सम्झन्थ्याे, मठाधीश भन्थ्याे, सिध्दात थे, शक्ति जागिरहेथ्याे मनमा । हलीसँग उस्का हवाला थे,  पुच्छरका शैल शीतल ताप्थे । बस ! जमिन जाेतिने हाे, जाेतिन्थ्याे ।

अवस्था र उकुस साराैं थे बाजे जस्ता थे बाजे थे मन्थरा, उस्तै उस्तै थे, ती रूप फरक सारमा एक बजार घुम्थे, ती हजार बेसुर कुरा गर्थे गनगन उनकाे गाथा थ्याे छटपट उनकाे व्यथा थ्याे म देख्ते चर्दै गरेकाे साराैं र, हेर्थेँ बाजेकाे चालडाल जाबाे खैराँते साराैं जस्तै । साराैंका चिल्ला कपाल थे कपाल जस्ता फिल्लल थे राैं मेरा बाजे थे, खुर्खुर हिंड्थे कुप्रिकुप्रि सत्सङ्गमा जान्थे । हकिम थे, उनका जवान अज्मिन थिन, उनकी जहान बेहाेस थे ती, चिसाे छायामा । बुढा न हाे, फत्फत गर्थेँ अनुभव सबका सब उनका विरूध्द थे । दाैंतरीहरू  उफार्थे उनका जलन !  अापसका तिनका थे यस्तै चलन !!  भाेकमा भाैंतारिएकाे साराैं उड्थ्याे  ती हाइ काड्थे अाेछ्यानमा, र रून्थे  अाँशु झर्थ्याे सुर्ताकाे, थकान थ्याे घुँडाकाे परतिर साराैं अाहरा खान्थ्याे, बाजे भाेक्कै ! विगतका बहादुरी समझ सुर्तामा थे रगतका सुर्ता विर्ता पुग्थे, न धाममा । बाजेकाे खाँटी ज्वराे फुट्दथ्याे वंश थे, वाध्यता थ्याे, अंश थ्याे, झगडा बड्थे !  टुक्राे थ्याे, मन कुचकुच हुन्थे । न मर्थे, बाँच्थे त्यसै विन्दासमा एकाएक बुढा त्यसै हराए छिमेकी जम्मा थे दलानमा पुजा थ्याे भन्थे निम्तालुहरू त्यहाँ बाजे थिएनन्,  साराैं पनि त थिएन् । ती सबै उडिसकेका थे, चाहराका लागि अनन्ततिर साराैं सशरिर वेगमा देखिन्थ्याे बाजे सप्राण प्रवेगमा उडेथे रे!  के थे ति  ? हेपिएका साेझा प्राणी एउटा हरामहरूबाट, अर्काे हर्दम । ती जाेडामा विजाेडी थे, विजाेडमा जाेड ! उकुसमा सहानुभूति समाउँथ्याे भँवरा ।

अातङ्क  र विधि लम्बा, चाैडा, सडक थे फराक अनि चिल्लाे पनि चापाचाप थे सडक रफ्तारमा थे भडक हुँइकिन्थे सवारीहरू सवारी कस्का थे ?  उफ ! सडक छापका । सडक जब खुल्ला हुन्थ्याे ठिटा हुन्थे, ठिटी हुन्थे याैवना थे, मस्तिन्थे भट् भट् भट्ट्ट भट्मा नागवेली दाैड भर्थे । सडक व्यस्त रहन्थ्याे तब बृध्दा थे सडकमा सुस्त थे अधर लाैराेले टेक्थे धर उभिन्थे बराेबर । हात हल्लिरहन्थ्याे सिट्ठी बजिरहज्थ्याे ट्रयाफिक नाचिरहन्थ्याे पुन: सिट्ठी बजिरहन्थ्याे पुन: हात हल्लाइरहन्थ्याे । म अनीतिका नृत्य देख्दथेँ । म वेथितिका दृश्य भेट्दथेँ । बटुवा थे, सडक देख्दथे नटुवाहरू थे, नृतिन्थ्याे सडक बेथितिमा चर्किन्थ्याे पुलिस । त्यहाँ, घत्चम घच्चाका धुन थे बस थे, सडकमा बसिरहन्थे ट्याक्सी थे, ट्याक्स असुल्थे धेर खलाँसी जाेरजाेरले चिच्याउँथ्याे, छिटाे, छिटाे, ल गयाे है !, यता, यता । न हतार थ्याे,  न विस्तार थे च्यापाच्यापमा थे बृध्दा,  बृध्दा ढुन्मुनिए सडकमा । अातङ्तक फैल्याे सडककाे खल्ट्याङ् खुल्टुङ जाम भाे बृध्दा किचिए, टाउकाे थिचिए याैवनाहरू सुलेल्थे 'खत्तम बुढी !' जाे मर्थ्याे उही श्राप खान्थ्याे । ती हतारमा जराेका पाराे चढाउँथे म खिस्रिक्क पर्थे  याेजनासँग । पछाडि पछाडि साइरन थ्याे दमकल थ्याे त्याे या एम्बुलेन्स त्याे थ्याे त्यै विशिष्टकाे सवारी सडक खुल्दै गयाे, सवारीमा सवार विशिष्ट अाफ्नै माँकाे लाशमाथि सडक जाम रहेथे सायद ।  बाटाे हल्का थ्याे,  ट्रयाफिक व्यस्त थे अनुमति पत्र विहीनहरू पर्खिरहेका थे भीडमा । अाँखा सन्कारहेका थे लेनदेनमा थे बराेबर त्यसै त्यसै हाकिमतिर । यी विधि थे वाधा थिएनन् अाजकल ।

न्याय र वकालत  अाेहाेर थ्याे दाेहाेर पनि थ्याे चटाराे र हताराेे थ्याे यता शाेक  र सुर्ता  थे उता विश्वास अनि अर्ज थ्याे । वरिष्ठहरू हल्लिन्थे घरिघरि !  कनिष्ठहरू रल्लिन्थे भ्रमपरि !! खासखुस चल्थ्याे फासफुस हुन्थ्याे तर्क न्यायाधीश अलमलिन्थे त्यसै वेञ्च तरङ्गिन्थ्याे फेसमा प्रतिवादीहरू हुन्थे हिस्स,  वादीहरू रहन्थे हिस्स । न्यायका अाकारहरू थे ती प्रकार वहस थ्याे अदालतमा भ्रमणकाे न्यायमा युध्दबन्दी थ्याे चिच्याइरहन्थ्याे, च्याहा !  च्याहा !!  प्राणजन्य, ममता शून्य कलिलाे शिशु । न न्याय थे, न निसाप हुन्थ्याे त्यहाँ जखमका जन्तर हल्लिन्थे श्रीमानका । प्रमाणका पुस्तकहरू खातमा थे तमाम रहन्थे मिलेर अगमसँग नजीरहरू क्रमबध्द त्यसै निहुरिन्थे, झुलनामा झुल्थे तिनका दस्तावेजहरू मिलापत्र !, मन्त्र थ्याे त्याे तिनकाे माेवाइल घण्टी रन्कन्थ्याे जाेेडजाेडले हाेस हवास थे न्याय, बेहाेस थे कैदी । कैदी ती थे, जाे अस्वीकृत थे अाजकल भ्रूण थे, त्यसै जन्मिएका थे मगनमा !  लावारिस शिशु दुहाइ दिन्थ्याे चिच्याइ चिच्याइ ईश्वरतर्फ वकालत हुन्थ्याे, न्यायाधीश थे न्यायकाे तराजु हल्लिरहन्थ्याे  त्यसै कहिले यता, कहिले उता । न्याय अन्धाे थ्याे ?  या निरीह न्याय !, बहस थ्याे बजारमा, एकाएक हार्थ्याे उ । एक बहसमा भद्रहरू थे भलाद्मी उफ्रन्थे जाेडजाेडले मस्तिष्कहरू तिल्मिलाउँथे माेफसलमा न्याय हुन्थ्याे त्यसै ती अबैध थे निर्णय, पूर्ववत् झैं । त्यहाँ न टेबुल थे, न कुर्सी ! न पद थे, न पगरीका रन्का, त्यहाँ सबका सबसँग थे ती अनिर्णयका जवाफी हमला । म कैदीकाे मुहार हेर्थेँ, गला अवरूध्द पार्थेँ, फेरि जन्मिस, त्यसै मरिस !  दाेभान थिस, जखम परिस !! धर्ती थ्याे त्याे, रूवाइत थे । थिति थ्याे त्याे, रजाइस थे । न्याय किताबमा बन्दित हुन्थे, न्यायाधीश  अादेशमा खण्डित । न्याय थ्याे, वकालत थ्याे, ती थे सब थे, म चाहिँ थिइन त्यहाँ  । एक्लाेे नेपाल हराउँदै थ्याे, विश्वमान चित्रमा अाजकल ।

बल र निर्वासन जब थकित थे मस्तिष्क हरामी बल एक्लिन्थ्याे शान्तिकाे पदयात्रामा निस्कन्थ्याे माेटाे साँढे । साँढेकाे पर्याय अराजक बलकाे अन्तर्याय उधुम, बलिदानकाे निर्वाह ध्वंश, ढडेलाेले ढड्दथ्याे प्रतिबध्दता खरानी हुन्थे, महान दर्शन । शिवका वहान थे ती, महान रहन्थे शालीन हुन्थे, शिवकाे मतावसँग । उहिले शिव भाङ खान्थे, धतुराे चाट्थे उहिलेका साँढे वहान थे, तालमा हिड्थे तिनलाई पुजिन्थे हरेक पर्व पर्वमा । अहिले तिनका वहान धतुराे खान्छन् र, कुर्सी कुर्सीमा बेसुरा राग गाउँछन् जन्मले मयल थे, कामले गाेरू चिन्तन थे वाल वालका खुनाभर सर्माएर लज्जित थ्याे विरानाेसँग वृषासनमा महादेवकाे तस्विर  यसै निकाे थ्याे त्याे, भित्तामा म उनलाई हेर्थे, वयललाई देख्थेँ वयल शान्त शालीन थ्याे सवारमा देव धतुराे तान्दथे, ताण्डव नृत्यमा तर पनि त्यसै पुज्य थे दुवै, मनमा । उहिलेका कुरा खुइलिए जमानाका कुरा अाेइलिए अाजकलका वयल खाेक्दथे कुरा धेरै बाेक्दथे, अाफै सुर्का तान्दथे परायालाई प्रभु !  प्रभु !!  भनी मान्दथे जब धतुराे तिनकाे पेटमा फैलिन्थ्याे बाैलाउँथे, पाण्डवकाे स्वर्गयात्रामा  एक्लै एक्लै उकालाे लाग्थे कैलाशतिर । कैलाश पहिला थे, ती लाश ठान्थे, अहिले ती लाश थे, विन्दाश हुन्थे । बल बालीमा थे,  बन्दरका लश्कर खुब बिगार्थ सब, सुध्थे, रूङ्थे र पनि  जल्दथे अाअाफै चिहानमा, शैतान ब्युँताउथे उसै उसै । बल अाेइलिन्थ्याे, स्वर सुक्दथ्याे, तब एउटा अजीब अकडाे उपद्रया सुन्दर शान्त साैन्दर्यकाे एेय्यासमा काखै काख हिमालतिर लाग्थ्याे । यतिखेर लश्करहरू बाली छुटेथे गफाडिहरू नालीमा डुबेथे । बल थ्याे त्याे,  निर्वासन कुटिन्थ्याे ! निर्वासन जुट्थ्याे बल विलिन बन्थ्याे !!  दिशाहीन गनतव्यमा लखर लखर  ।

मुक्तक र चुट्किला फेसवुक थे रङ्गिन थे चित्र सजावटमा शृङ्गारिएका मिसावटमा अँगारिएका विचार थे सब, तस्विर थे तब, गजब थे मुक्ति, अजब थे चुटाइ । चुट्किला थे, चुटिन्थ्याे व्यङ्ग्य मुक्तक थे मुक्तिन्थ्याे मायाजाल ! जब दुर सञ्जालमा मुक्तक बर्सन्थ्याे पुरूषका थे त माया मर्दथ्याे त्यसै नारीका थे त माया बर्सन्थ्याे यसै कमेण्ट बक्स भरिन्थ्याे मन्जिलमा 'वाह ! वाह !!' लज्जित थे दुनियाँ, मुटु टाँसिन्थ्याे अनायासै वालभरि भाेकाे याैन रागमा छुट्दथ्याे बजार !  लर्बराएर बजारिन्थ्याे कलिलाे हृदय !!  वाल हेर्दथेँ, कविता काेर्दथेँ भावमा, हैरान हैरान थेँ, अबुझका भिडमा । जब मुक्तककाे ढर्रा चल्थ्याे त्यसै त्यसै विरागहरू खुल्थे, मनका चिराग बल्थे र, अात्म सन्ताेषकाे रागमा मडारिन्थे लाचारका दम, व्युँतन्थे त्यसै सदाचार । अनुनय विनय थे, याैन थे, अनुराग थे, ती सबका बीचमा नारी थे, गजल थे, कविता थे, मुक्तक थे, सब थे, सबका सब मायाका हुन्थे,  मायासँग पति बेगल थे, पत्नी अलग । मुक्तक र प्रेम  फरक थे,  किन्तु किनारमा पुग्दथे गजल र व्यङ्ग्य अलग थे,  मात्र अधरमा  चिल्चिलाउँथे, एउटा अतृप्तिकाे राग गाउँथ्याे !  अर्काे तृप्तिकाे परागमा हुन्थ्याे ! वालमा बाैलाइरहेका पाषाण मूर्ति गायत्री मन्त्र भट्भट्याइरहन्थ्याे । नारी सर्जक कम्पाराे सेलाउँथिन पुरूष कम्पाराे समाउँदथ्याे त्यसै यी के थिए र  ?,   रङ्गिला दुनियाँमा सक्ने जति माया,   फार्ने जति छाया थे टिक्ने जति दाेछाया,  मर्ने जति निरमाया थे रात, दिन, विहान, वेलुका समय समयका चापमा वेराेजगारकाे राेजगारीसँग फेसवुक साहित्यमा व्यस्त भावना तरङ्गहरूका लैलाहरू  त्यसै त्यसै तिल्मिलाएकाे प्रेमकाे अागाे भावमा अल्जिएकाे मायाकाे सानाे धागाे फरक थे, गन्तव्य एउटै, उहीँ, त्यहीँ, उनै  !

ममता र अर्पण सलेदाे थे दियाे बल्दथे मन त्यसै त्यसै जल्दथे, बत्तिका उज्याला प्रकाशसँग   जुनकिरीका तेजिला प्रभाव थे, नजानिंदाे सिमसिमे भाखासँग हराएकाे सजल अाँखा खगर हुन्थे र, फर्कि फर्कि झम्टिन्थ्याे  पयर । धूवाँ तैरिन्थ्याे फुस्सिएर सागर भर,  अधीर हृदय गमनका तरङ्गअाँधीमा  । मनमा थे ममता,  रूपमा थे ईश ईश अकारण रून्थे  तेसै तेसै अधरसँग ममता क्षमामा थे, नृत्य रूप साट्दथे । घटवारका नाउमा सल्बलाएर अाेहाेर दाेहाेरका  विन्दास तन । न अर्पण थ्याे त्यसै, न बक्सिस त्याे, त्याे थ्याे लुकाइ लुकाइ सरेकाे अमन । शालीन थे तरङ्ग  हेर्दा असमान थे ती प्राप्ति कठिन हुन्थे उसै स्वीकार सुनिन्थे जहाँ, बादलकाे धमिलाे धब्बामा  अाेइलिन्थ्याे काेलाज मन चाँदनी घेरामा त्यसै त्यसै  सल्किन्थ्याे उजाडका वन म दर्पण थेँ,  अगाडि थेँ !  उनलाई हेर्थेँ, अाफुलाई देख्थेँ, अाफुलाई देख्थेँ, उनलाई हेर्थे न सज्जा, न सवाल थे त्यहाँ, हाेसहवासमा रहिरहन्थे जहाँ । टिप्नुथ्याे त्याे जून सारेगम धप धपमा पियानाे सुसेल्थ्याे धुन, स्वर सर्बराएर भित्तामा कर्किएर परेलिन्थ्याे झन । जलिरहन्थ्याे ममता भागिरहन्थ्याे अर्पण जागिरहन्थ्याे अर्पण त्यागिरहन्थ्याे ममता सडकमा वटुवा थे,  भेट्दथे सगाैरव !  किनार त सर्वत्र थे,  लाग्दथे ती महासाैरभ !!  हल्ला थे,  हतार थे,  न थे ती पैगम्बर त्यतै थे ममता अनी अर्पणका अजम्बर जब एकाएक साथ रहन्थे  तब उनीहरूका दुनियाँ  कलात्मक बन्थ्याे बृत्तचित्रमा । बृध्दबृध्दा रापिलाे घाम ताप्न सक्थे हेमन्त ऋतुकाे बुढ्याैली पाहारमा !  अर्पण दायाँ, ममता वायाँ जहाँ, ममता वायाँ, अर्पण दायाँ त्यहाँ, म रून्थे, कराउँथे मेराे सपनामा त्यसै  ! सायद अबेरमा,- ममताकाे रङ्ग र अर्पणकाे ढङ्गमा, भविश्य नाच्दिहाेलिन मेराे मातृभूमि । अहिले छताछुल्ल रजस्वलामा छ देश  !

समीक्षक र रचना भावका बनियाँ थे भावनाका सुकुल बुन्थे विक्रि गर्थे चाेट,  खरिदमा थे खुसी  । शैली उफ्रन्थे जाेडजाेडले गेय घड्कन्थ्याे हृदयभरि शब्द नृत्यमा नाग्दथ्याे विराग खाेज्दथे नित्यताकाे पराग । व्यथा थे, अनुनय थे अनि विनय । अापत थे, अास्था थे पनि संयम । फुलिरहेका थे  बगैंचामा त्यसै त्यसै  सप्तरङ्गी फूल झै,  कविका कथना पन्थ कविका व्याखाना मन्त्र, सुगन्ध थे तिनका । साैन्दर्यका चमकमा जब जब हृदय जल्दथे,  नजर उठ्दथे लज्जामा र, घामका रापमा अाेइलिन्थे उसै । हजाराैं भावका  बीच सयाैं अभावका बीच चिल्लाउँथे, तिता व्यथा बगैंचा तन्मय बन्थ्याे काेलाजमा समीक्षक सुन्दथे परस्पर तिनका मन्थन हेर्दथे साथी सहेलीका अधुरा सहनाइ स्वर । फूल थे फूल्दथे ती रचना रङ्गका कविता थे, ती गुराँश थे, गुलाफ थे, सयपत्री अनि सुनगाभा थे, या भनाै लालुपाते त थे थे गाेदावरी र चमेली ढाँचाका ढङ्ग ढङ्गका कविता ती थे समीक्षक वातावरणकाे जता थे ती बगैचाकाे माेहित अानन्दमा थे सुनसान सुनसान कविताहरू सुगन्ध भावमा फुरिन्थे फुसफुस अादर्शले नमन गर्दथे, झुकिझुकि !  बैराग्यमा पिल्सिएकाे मन थे शिथिलतामा डराएकाे तन थे अभाव, अपुग र निराशामा ती थे हर्साेल्लासमा रहन्थे दर्शक त्यसै, भाव फुर्दथ्याे, साैन्दर्य उर्लन्थ्याे उसै उसै जीवनमा गति थ्याे त्याे, अविराम काव्य- प्रवाहमा, राज्य हराएका रामहरू थे त्यहाँ । म दर्शनशास्त्र घाेकाइ घाेकाइ सिकाउँथेँ लयकाे सुरिलाे स्वरमा ती दर्शनार्थी बन्थे मेरा लय अगाडि  ।

शहिद र दशैं उमेरका रङ्गमा, मच्चिँदाे थ्याे पिङ उमरकाे ढङ्गमा, थच्चिँदाे थ्याे दिन गल्लाका हल्लाहरूमा गाउँ गाउँका पँधेराहरू चर्चामा तल्लिन थे उत्सकाे खुट्टा छाेड्दथे भूँइबाट । चन्द्रमा अाकाशामा थे तुरून्तै पँधेरमा हातले भेट्दथे काजीका सपनाका प्रतिबिम्ब । काजी भन्नु, अाफै हुनुमा अाफै हुनु, काजी बन्नुमा रहर छिप्पँदाे थ्याे त्यसै चचहुईका पिङ्का झड्कासँग । अल्लारे चेहराका धड्कनसँग । नाराका बीचमा भगवतीका भक्ति थे भीडका भीड थे लश्कर भगवती तरवार थे हातमा खुँडा थ्याे दशैंकाे साथमा तिनकाे यात्रा थ्याे अजम्बर । मार्चपासमा थे मुक्तिका खातिर पहाडबाट मख्ख परेर झरेका  हिमालबाट फुर्किएर फिरेका तराईबाट रजाइँ सुनेर उक्लेका खसी थे, भेडा थे, च्याङ्ग्रासहित अरू सबका सब थे अान्दाेलनमा तिनका नाराहरू थे बजारमा जुलुस लाग्दथ्याे सडकभरि टुँडिखेल भरिन्थ्याे त्यसै त्यसै । साहेब थे त्यहाँ, अगाडि धपाउँथे उसै उसै साहेब्नीकाे अधर इच्छाबीच । इच्छा !, पत्नि प्रेमकाे अाधार ! दशैं थ्याे, दशैंका लागि प्रखर !! जब माेल ताेकिन्थ्याे बिचराहरूकाे विलखमा हुर्मत उल्टिन्थ्याे देवीसँग चर्किएकाे तेज जिन्दा, निन्दा थे उसै, तरवार नाचिरहन्थ्याे बराेबर रगत चाखिरहन्थ्याे खुँडा सराेबर शहिदका नाममा देवीकाे तमक  । देवता थे सहरमा, देवी उन्मत्त थिइन, प्राणी थे बजारमा, रगत जब्बर पिइन । दशैं मजा थ्याे मजा, शहिद थे त्यहाँ शालिक थे तिनै, न बाेल्थे त्यहाँ दशैं । भित्ताकाे शदिह र किलाकाे खसी चुपचाप चुपचाप रहन्थे उसै उसै सत्ता पल्टिदैथ्याे, माैन जाेकरसँग, ती जाेकर थे या नाेकर, ती थे सब, फरकका शहिद, फरकका दशैंसँग । दशैंकाे उत्समा उत्स सुरूवा, मुक्त थे, मूर्खका बली बध

उडान र प्रवेश गाउँलेहरू थे सुधा हरिणजस्ता ती जय जयकार गर्थे बारबार भाेकका लागि म दैलाे खाेल्थेँ र चिहाउँथेँ तिनका महान नजरहरू । तिनलाई म दल भन्थे र, प्रस्ताव राख्थेँ सगर्व ती विगतका सजल थे,  बटुलबाटुल निर्दल पराग । प्रस्ताव परिभाषित हुन्थ्याे, जमिन्दारीका अकरहरूमा !  साेझा थे याेगीका सार महान थे भाेगीका स्वरूप ठाँटबाँटका तृप्ति तरङ्गमा  उम्लिरहेथ्याे भगत तृष्णा । श्रवण कुमारकाे देश दर्शनहरू ! उडान थ्याे स्वर्गकाे त्याे, प्रमाण थ्याे जन जनकाे, लश्कर थे तितरवितर जता, लैबरी लैका माेह मिष्ठानमा । महल प्रवेश थ्याे साइत यहाँ, तालि थे, अबिर थे, माला थे, लम्बा लम्बा भाषणमा उफ्रन्थे अागन्तुकका लर्बर  भिसा । गाउँ थे, गाउँले हुन्थे, गँवार रहन्थे ती ! उडानमा थे महाज नायक,  नेतृत्वकै भैदिन्थे परिचायक, प्रवेसिन्थ्याे सागर स्वार्थ । कार्यकर्ता हराउँदै गएथे अभिकर्ता उम्रदै अाएथे ज्ञानकाेशका पन्नाहरूमा नेता सुहाग रातमा लमतन्न थे नव वधुका चुनरिहरूमा । ती नेता थे, नीति भ्रमका उडानमा थिए, महान दर्शन बजारिन्थ्याे चिप्लाे दैलाेमा !  गति थे, अगति थे, दुर्गति थे अाजतक निर्दल थे, विलयका लहरमा खलाँती । महान साधुकाे  अाँगन भरिभराउथ्याे मेराे अात्माका सन्नाटाभित्र । केटाकेटी पावर ग्लास लगाइ लगाइ इतिहास घाेक्दथे र पलाँस फुलाउँथे, भविश्य नक्सामा नेपाललाई देख्दथे, पिरती लैलाकाे स्वर्गका एकक्षणमा । कन्तविजाेगमा सुसाएका,   हार्माेनियमका किवाेर्डहरू ! जनता भाषण बुझ्दैनन्  । अहिले कविता धेरै बुझ्छन् । किनभने ती भावुक बनेका छन् ।

अादर्श र टेकाे तालुकदार थे, जमानाका हकदार माैसम कच्चाहरूसँग हुन्थ्याे  दाैरा उफ्रन्थ्याे बच्चाका जन्तरमा झ्याम्टा बजिरहन्थ्याे पिलपिल उसै खरानी थ्याे, उड्थ्याे ! अागाे बल्थ्याे ! खँलासीकाे चर्काे स्वरमा धूवाँकाे खकार सड्कन्थ्याे र, टिकट बेच्थ्याे थुकमा । म पनि टिकट थेँ, बेचिन्थेँ, उसैकाे समयभर माेलिन्थेँ । यात्रा पहिले नै भैसके,  जात्राका टिकट थे ती । मात्रा मात्रामा खुस्किन्थे प्रताप पगरीका शालीन झण्डा । सरावमा घुट्किन्थ्याे बहसकाे विषय । टेकाे थ्याे उभिए थ्याे चाेकमा चाेक थे  हरामका घर अाउँथे, जान्थे बराबर लङ्केश सप्ताहमा थे श्रवणमा थे बालीका नाद  दुर्जनका मुकाविला राम गर्थे र, विभीषणकाे जरा काट्थे । बाजी पर्याे,  बाजियाे धर टिकटकाे बाेट थ्याे काटियाे टेकाेसँग । अल्लारेहरू उफ्रन्थे अाँगनमा ! निर्वासनका शासन चल्थे निर्वाचनमा अाशन बन्थे मैदान बेग्लिरहेथ्याे बिच्कनामा माटाे थ्याे, माटिए थे, सट्टा थ्याे, साटिए थे, अमर लैलाकाे जुकाममा । लैला !, जुलुम थ्याे बैलामा !!  म टेकिरहन्थेँ धर्ती,  उ छेकिरहन्थ्याे टिकट म साेधिरहन्थेँ टिकट, उ रेटिरहन्थ्याे सारङ्गी सारङ्गीकाे धुनमा बजिरहन्थ्याे !  त्यसै विरही पागल गीतका फन्का !!  अाज परिवर्तन,  भाेलि परावर्तन, गाथै गाथामा सल्बलाएकाे, झगडामा पल्किएकाे  दैलाेमा म मर्दथेँ, ढिकीले च्यापिएर । दर्शनले खारेकाे कुराेमा माकुराे थ्याे गजबकाे त्याे, पल पलका सहनाइ,  महान गीत गाउँथ्याे हाेमरकाे झाेला हराउँथ्याे त्यसै त्यसै । नाङ्गिए थ्याे  उसै उसै मेराे लगन । च्यापिए थ्याे  यसै यसै मेराे गगन ।

छाउ र देवी हिमाल थे कैलाश समुद्र थे विन्दास मुरलीका गुन्जनमा नाचिन्थ्याे कलिया गीत   भाँचिन्थ्याे बलिया कम्मर कुरू क्षेत्रका तमाम बधमा रहन्थ्याे मृत्यु दण्डकाे सुर्कन ध्वनि थे हराएका बिचराहरूका गुमनाम थे माैला महाेत्सवसँग । ध्वनि थे शान्तिका, ती शान्त थे थे भ्रान्तिका, ती सम्भ्रान्त छँदैथे अाज पुजा थ्याे, पुजिन्थ्याे देवीलाई देवी !, देवताका थिन ? देवी !, जनताका थिन ! उनी थिइन छाउपडिसँग । अाहालकाे थ्याे, घर घर त्यहाँ रहन्थिन रजस्वलाका किटाणुसँग ती न देवी थिइन, न या देवता भाेग बरालिएकाे अभ्यासमा हिंडिरहेथ्याे मानव मूर्खताका अनन्त ज्वारहरू । अभ्यासरत शङ्खहरू बजिरहेथे प्रयासरत मन्त्रहरू जाेरले फुकिरहेथे विरहका मुरलीहरू चुपचाप थिए त्यसै मठ मन्दिर छाउ गाेठमा बल्जिन्थे उसै देवी रहन्थिन, छाउ भनिन्थिन गाेठमा !  छाउ हुन्थिन, देवी कहन्थिन मन्दिरमा !!  जब मन्दिरहरूका भित्तामा  विभत्स टुँडालहरू देख्दथेँ, छाउका मुहारहरू उसै उसै व्यथामा छट्पटाउँथे त्यहाँ छाउगाेठहरूका चिस्यानमा जब दर्दनाक विछयाैना भेट्थेँ देवीका राैद्रताहरू त्यसै त्यसै निरिहतामा हराइरहन्थे जहाँ !  छाउ कि देवी  ?  या देवी थिइन छाउ  छाउलाई एकजाेर तरवार !  देवीलाई एकजाेर घरवार !!  महाअष्टमी हुन्थ्याे दशै उत्सव । अाफूलाई ऐनाकाे ढङ्गमा हेर्दथेँ मेराे अनुहार पानी रङ्गमा बदलिरहेथ्याे र, शङ्खकाे धुनमा गाथा पल्टिरहेथ्याे सुदर्शन चक्र चलिरहेथ्याे त्यसै त्यसै !

सुरत र सत्ता माेह रून्थे झिंजिएर प्यारका माैसममा सडकभर एकातिर सुरत थे उकुचमा अर्काे सत्ताकाे उत्ताउलाे स्वाद करेउलीमा उसै परेकाे ऐंठनले खाेजेथ्याे अाकर्षणकाे म्याद  । भविता नृत्यमा थे  भँवराकाे भावका लता, नायवी सनमका उभारहरू सल्बलाउँथे प्रकाशका तरङ्गसँग । बलिदान थे, हुन्थे बलवान ! न बलिदान रहे,  न बलवानका जिकर !!  फँणा उठाइ उठाइ सर्मिन्थे साहेबी सुरतका सत्ताहरूमा सुरत थे, सत्ताका माेह थे । सत्ता थे, सुरतका चयन थे । गफकाे रङ्ग ज्याेतिमा जब फिक्कन्थ्याे अधरभर सगरमा उठेका सन्ध्याका भावभञ्जन विधाताकाे पङ्ख तनावमा सागरिन्थ्याे क्षितिजमा, अबिरका राग दुहाइमा मन्त्रिन्थे  सिन्दुरका सुगन्धित उल्काहरू । काेमल थे शैली, कमल थे फूल, टक् टक् जवाहरतका छिलहरूमा हराइरहन्थ्याे उस्काे तनावका जरा बह, मैत्रीसत्ता सराेबर लगावमा थे ती, टाँसिन्थ्याे सुनाैलाे अधरकाे माेतिमाझ र, बादलका घेरामा अाकार दिन्थे ईश । चाँदनीकाे उज्यालाे अठ्टालिकामा, बिहानीका तुफानी चमर वायुसँग । लाल थे ललिता, ललिता थे अलमल, न बकाइ थ्याे कुनै, न प्रश्नकाे धराेहर लज्जाका सितारामा हराए थे सगर । अाशा थे उषाका, दशा थे निशाका उषाका हाल थे, निशाका सबाल थे हस्तरेखामा खाेजिन्थ्याे प्रताप क्षण अबिर न विधुर थे, न विधवाका रङ्ग ती त थे जीवनका सुन्दर सयाैं रङ्ग जीवनरेखा भेटिन्थ्याे प्रलापकाे पल । अाकाश खाेजिरहेछ तेसै सिउँदाे, धर्ती पाेतिरहेछ उसै उसै सिन्दुर !  सुरतका मेममा गुलामकाे सत्तासँग !!  गङ्गाकाे किनारामा कमस लिएर नागिनलाई साेधिरहेथ्याे, पागल गान । प्रश्न छ उत्तर छैन, उत्तर छ प्रश्न छैन जे छ मनका मनमा  सबका सब छ । सुरत र सत्ता एक अर्का पूरकप्रति  ! उनीहरूकाे महान लिलामा सधै बेचिरहेथ्याैँ कर्मकाे धर्मबीच सबै हेररहेथ्याैँ नागिन र शिवलिङ्ग ती सुरतमा थे, सत्ता खाेजिरहन्थे ! ती सत्तामा थे, सुरत जाेडिरहन्थे  !! म सबेरै तिनलाई पुजा गरिरहन्थेँ, अनादि कालदेखि अाजतक ।

पापी माष्टर हराएका थे सत्य उत्पातमा थे असत्य हठात हठातमा शरणार्थीका अाेजेलमा सर्किरहेथ्याे  उस्काे मनकाे ससत् चङ्गा !  बेचिरहन्थ्याे मनकाे दङ्गा !! हावा थे, हुरि थे,  पातहरू झरेका थे शाहस थे, थकाइ थे,  अाङहरू उसै मरेका थे अापतका अाशाका किरणहरू, बेहाेसी मदमा उसै उसै जागेथे । नझुक्ने थ्याे, झुकिदियाे उसै नगल्ने त्याे, गलिदियाे त्यसै, धरापकाे लेनमा पागल बन्थ्याे सरापकाे चेनमा लहर हुन्थ्याे र, अाशिर्वादकाे स्वस्ती गाउँथ्याे अकारण मर्दनका प्रवेगहरूमा । कुरान थे, नासिन्थे त्रिपिटक थे, हाँसिन्थे बाइबल थे, गाइदिन्थे  उसै उसै लहड तरङ्गका चेतनामा !  यसै यसै कहर तरङ्गका चेहरामा !!  सुनसान वेदका ध्वनि थे  अमर थे ती उसका वाणी झाेलामा जादू  फुक्दथे निरन्तर लेख्दथे कविता सुरदाशकाे तालमा रून्थे सत, चट्किन्थे तबलाका बाहुबलमा । जगत उदाश थ्याे, न थ्याे उदार, अग्लाे पहाड थ्याे चेतनाकाे भर हिउँ पग्लिएकाे बेला हाेचिन्थ्याे  हिउँ जमेकाे बेला अग्लिन्थ्याे, अधरकाे उकुस वायुका लप्का किताबका पन्नामा घाेटिन्थ्याे, उसका जीवनका अनन्य बगर । जब प्रवेश गर्थ्याे दर्शनका चक्मामा !  विन्दाश विन्दाश तब हुन्थ्याे हरपल !!  उसकाे अर्थ, बेअर्थमा रङ्गिए थे उसकाे धर्म, अधर्ममा झुण्डिए थे शिष्यका अाकाङ्क्षित तरङ्गहरूमा हरिरहन्थे प्रवचनकाे उज्यालाे दिवार याे दुनियाँ थे, तिर्खाका पथिकहरू जन जनका थे, बाटाेका बटुवाहरू जुटिरहन्थ्याे बैशाखी पागलपनसँग उपदेशमा हराउँथ्याे पापी माष्टर !  गीत गाइरहन्थ्याे निमककाे पाष्टर !!  संसार बेखवर थे हतारमा म त्यसै छट्पटाएर सुतिरहेथे, अनिदाे बगरकाे मृत पाषाण !  एक्लै एक्लै किमकर्तव्य विमुढ !

द्वन्द र अवसर द्वन्दवाद घाेक्थेँ द्वन्दिन्थेँ अाफै अाफै घाेरिन्थेँ अागाे र पानी बारे द्वन्दका प्रभावमा अागाे !  द्वन्दकाे अभावमा पानी !!  अागाे र पानी फरक रहेथे, तथापि जीवनमा एक हुन्थे । फरक थे, फरक रहन्थे अाफै खाेजिरहेथे हरपल अापसमा । पानी निलाे थ्याे रङ्गहरूमा अाकाश थलिन्थ्याे नीरहरूसँग जीवनका प्रकाशहरूमा रङ्गिए थे र, पनि सन्ध्या थिइन नजिकै सगरमा प्रतिवेगका सहेली जलनहरूमा समाउँदै  अागाेका भरिलाे लप्काहरू सर्दथे, र, सुसेल्थे गगनकाे अनन्त बगरमा । अाधार थ्याे, अधर फरक थ्याे, अधर थ्याे, भिन्न भिन्न जीवनमा उच्चतामा सल्बलाउने पानीकाे चङ्गा त्यसै त्यसै हड्बडाउने अागाेकाे डुङ्गा जब तैरिन्छनन्  सागरदेखि  सगरसम्म, मानिसका अाशाहरू  तल्तलाउँछन् नजरमा देवता थ्याे पानी, जलका थाेपाहरूमा  देवता थ्याे अागाे, अग्नी झिल्काहरूमा ममतामा थे ती, रिसमा बदलिन्थे । रिसमा थे ती, ममतामा थलिन्थे  । झरनामा झरिरहन्थे, अागाे र पानी म हेरिरहन्थे र लेखिरहन्थे कविता । धर्म पानीमा थ्याे, अागाेमा पनि कर्म अागाेमा थ्याे, थ्याे पानीमा पनि यिनमा जप थे, तप थे, जीवनसँगै थ्याे वादी प्रतिवादी थे कचहरी मन्त्रहरूमा  गाइरहन्थे विरूध्दमा फरक फरक गीत । जीवन जहाँ थे, तेही वहाँ थे । फरक फरक थे, एकसाथ रहन्थे । म देश खाेजिरहेँ थे, नारा लगाइरहे थेँ मेराे देश पानीमा बगिरहेथ्याे उतैउतै  म शान्ति खाेजिरहेँ थेँ, सीमा बलिरहे थेँ मेराे सीमाकाे धूँवा उड्थ्याे त्यसैत्यसै  धूवाँ अागाेका पनि थे मेरा अगाडि !  धूवाँ पानीका पनि थे मेरा पछाडि !!  अापत रहन्थ्याे दुवैका दुवैसँग !  विपत सहन्थ्याे सबैका सबैसँग !! स्वभाव थे यिनका नियमित प्रभाव थे तिनका अाकस्मिक जन्मदेखि सँगसँगै थे जुम्ल्याहाहरू घरि अागाे थे, घरि पानी हुन्थे, म तिनैकाे प्रताडित पागल जन । न हाँस थ्याे चलेकाे, न कुखुराकाे चाल । द्वन्दमा जलेकाे खरानी थ्याे, श्वासमा फुक्दथ्याैँ !  द्वन्दमा बगेकाे सिरानी थ्याे, बासमा लुक्दथ्याैँ !! भग्न खण्डहरकाे खण्डित धरामा यै जलिरहेकाे प्रलय प्रलापका बीच अपसरियाहरू ढाेका ढाेकामा उसै थे, सगुनले लामबध्द थे, काेसेली पातमा ।

हृदय र प्रलाप जवान थे ती,  थिएनन् भाव  ! बृध्दबृध्दा थे ती थिएनन् राग !  केवल म थिएँ छेउमा उनी थिइन् झ्यालका सराेबर दृश्यहरू बीच नजरमा म बालुन बन्थे उभारकाे उनी मल्हम थिइन बिमारकाे दयाकाे शालीन चक्मामा  मुस्कुराउँथ्याे धडकन सद्भावकाे मुलायम स्पर्शमा हराउँथ्याे शैय्याकाे पीडा । चयनका अनेकाैं राेग थे अधरसँग नििस्तएकाे मुस्कानका बहाइमा म लामाे जीवनकाे यात्रामा थकित थेँ उनी साथसाथै पछ्याइएकि बयाेधा । समयकाे चहकिलाे प्रकाशसँग  सहेलिएका प्रत्येक प्रहरहरूमा म राम थे, हराम हुन्थेँ उनी कृष्ण भनिदिन्थिन  अाउँथिन नजिकै यशाेधा । उमेर हदमा सुस्ताएका चेतना थकित थकित जीवनका वेदना शिथिलताकाे प्रमाणीमा भाविन्थ्याे !  अङ्कमालकाे उत्तरार्थ जीवनगाथा !! म कति भावुक थेँ  विगतकाे उनकाे पीडामा कति छटपटिन्थेँ त्यसै त्यसै भाेगाइका जीवन इच्छाहरूमा उनी अविराम पदचापमा थिइन खुसीले त्यसै त्यसै अभावहरूमा र, शिष्टताले डाेर्याउँथिन यसै यसै समस्याका पहाड बीच मलाई डाेर्याइ डाेर्याइ सुन्दर सपनाकाे पथहरूमा अगुवाइ गर्दै तराउँथिन धरापबाट लामाे यात्रामा पच्छिरहेँ म स्नेहले । अचेल झन उनी थिइन मैसँग हृदयका बहारमा उनकाे स्वरूपका नजरमा हिजाे मदेखि अाँशु झार्थ्याैँ  र, पिराेलिन्थ्याै अशिष्टतासँग अाज म तरिलाे अाँशु झार्छु र, सहानुभूति दिन्छु वेदनासँग मन्त्रहरू थे मुक्तिका यन्त्रहरू थे जुक्तिका शैय्याका जनाउहरूमा पयरबाट उठेकाे हाम्राे स्वर ! सङ्गितले तरङ्गिन्थ्याे सहरभरि !! मानिस थे हेरिरहन्थे दृश्य, भावुकताले चढाइ लिन्थ्याे बृध्दताकाे स्वयम् प्रकाशमा प्रणय गीतकाे प्रेम गाथा । प्रलापमा हृदय साटिन्थ्याे एकअर्कामा जीवनकाे अन्तिम सार स्वरूप !

व्यवस्था र राजमार्ग बाटाे थ्याे बटुवाका बीच बीचमा जाम थे जामका हरफमा ट्राफिकका दिनभरिका काम तमाम हुन्थे  बिहानकाे समय हतार हतारकाे भय दाैडा दाैडकाे स्वाँस्वाँ सास्ती मेराे राजधानीकाे विशाल बस्ती भाैतारिरहेथेँ अाँखा तानि तानि ख्वप देशकाे विशाल फाँट भेट्न । "भक्तपुर !  भक्तपुर !!  भक्तपुर !!!" "गयाे !  गयाे !!  गयाे !!!" "ढ्याङ !  ढ्याङ !!" "सुइट्टअ !  सुइय !!" "जाने हाे बाजे, गयाे ल !  ल !!" "छिटाे छिटाे चढ्नुस्, छिटाे ।" "अलि उता जानु त ।" "अाे !  दाइ अलिपर सर्नु त ।" "क्या अाे दिदी अलिभित्र जानुन ।" "भनेकाे नि मान्दैन कस्ताे ।" "घ्याच्च, घ्याच्च ल एयर पाेर्ट अायाे ।" बल्ल एयरपाेर्ट पुगिएथ्याे जामका खातिर । एउटा अध्याय सकिए थे खँलासीकाे अर्काे अध्याय थालिए थे चालककाे "अाेर्लनु, अाेर्लनु, ढ्याङ्ङ, ल ! ल !! गयाे ।" चर्काे स्वरमा पेशा चिच्याउँथ्याे । "अाे ! बाजे कहाँ जाने ?" छटपटकाे ढङ्गमा यात्रा हराउँथ्याे । "याे ! काेटेश्वर जान्छ ?" "जान्छ, जान्छ । छिटाे छिटाे अाउनुस्न ।" अर्काे मजा थ्याे त्यसै देश दुनियाँकाे विश्व भ्रमणकाे शैशव मनाे तरङ्ग । दैनिक समय तालिकामा यात्रा शुरू भइरहन्थ्याे यात्रा अन्त्य भइरहन्थ्याे कुमालेकाे चक्र झैं पयरहरू घन्चमन्चमा बसका सयरहरू त्यहाँ थे चालक,  अनि खँलासी थे । यात्रुहरू त टनाटन थे  मङ्गल ग्रह यात्राका लावा लश्कर । पुच्छ्रिन्थे छुचुन्द्रे ताँतिमा  तिनका मुलायम पछ्याैराहरू र, अल्जिन्थे सलका बन्धनहरू रिसारिसमा रातिन्थे अाफै अाफै !  असिन पसिन बनेका थे चेम्बरमा, चेम्बर, ग्यासका थे लश्करहरूका । उबडखापड बाटाेकाे पिङमा थे बस, हल्लिरहन्थे, कहिले यता कहिले उता । यात्रुका कम्मर टाँडमा चेपिन्थे र, स्वर्गकाे कल्पनामा निदाउँथे भद्रजनका निंद्राहरू  झुपझुप । दिनभरिकाे यात्राभर  ! निंद्रामा 'हाइ' काड्दै रहेथेँ म, मेराे हतारकाे काम सक्किइसकेकाे थ्याे अाज पनि बाटाेमा तिनका शासनभर  । व्यवस्था र राजमार्ग बारे  टेलिभिजनका पर्दाहरू रङ्गिए थे मेराे अाँखाका वरिपरि चटाराेभर । राजमार्गमा राजा रिक्सा चलाउँथे अहिले हजाराैं हजार सवारी साधन ।

राजा भएँ बा' ले भन्नुहुन्थ्याे तँ राजा भएस् केटा भविश्यमा !  अामाले मन्त्री भनिदिनु हुन्थ्याे । म फुरूङ्ग पर्थे अाशिर्वादले र, मख्खिएर विछ्याैनाकाे छेउ गर्ल्याम्म जिउ छाेडि दिन्थेँ उसै अल्छिएकाे मन उकासिन्थ्याे यसै मेराे अनुहार यति उज्यालिन्थ्याे कि म वीरतापूर्ण महापुरूषकाे  कल्पना गर्थेँ अाफैलाई उतिबेला म साेध्थेँ मेराे बा' लाई राजा भए के हुन्छ बा' ? उहाँ अर्थ्याउनु हुन्थ्याे राजा भएपछि श्रीपच लाइन्छ । म हतार हतारमा बा' काे दराजकाे प्लास्टिककाे हेलमेट निकाल्थेँ  र, टाउकाेमा लगाएर अामालाई भन्थेँ बा' ले भनेकाे अाजदेखि म राजा भएँ अरे ! जब म जवान थिएँ त्यहाँ रक्षार्थ खटिएँथे जिन्दगीमा मैले म्युजियममा राखेकाे  श्रीपेचकाेे अनुहार देखेँ । र, विगतमा बा' ले दिएकाे  राजाकाे पदवी र श्रीपेच सम्झेँ । अगाडि अगाडि झण्डामा झुण्डिदै गरेका र, धेरै पर परसम्म पुगेका महामानवहरूलाई सलाम गरेँ । सलाममा जवानी साट्थेँ, शालीनतापूर्वक छाेटे राजासँग । उठाएकाे बन्दुक झर्दथ्याे त्यसै अभावकाे सलाम फुर्दथ्याे उसै बालबच्चाका लागि थेँ त्यहाँ छुट्टिकाे बेला सपना पुरा गर्न म्युजियमकाे श्रीपेच लगाउँथेँ र नजिकैकाे अाशनमा बसेर बा' काे राजा बनाउने सपना पूरा गरिदिन्थेँ । अाज म राजा भएँ, बा' काे राजा !  भाेक भाेकै सुरक्षार्थ खटेकाे धेरै भाे प्रियाकाे दाल भात सेलाए थ्याे, त्यसै ।

प्रथा र पङ्गति विषय थे पहिलेकाे !  घत पर्थ्याे अहिलेकाे !!  सम्म मैदानकाे दम्भका दुनियाँमा लावा लस्करका नाममा शङ्खकाे एकाहाेराे ध्वनिसँग लमक लमक हिंडिरहेथे तिनीहरू सुनसान पाइलाका तिनीहरू, धर्मयात्रीहरू !  गन्तव्य विहीन थे, शाेकमा लस्कर थ्याे अघिअघि यिनका तिरस्कार थ्याे पछिपछि उनका त्यहाँ प्रथा थे, तिनका, अधर्मका धर्म स्वर रहन्थे  उर्नीका मगन रूवाइतहरू । मन काेट्टिन्थे, थचारिन्थेँ त्यसै ! घन बज्रिन्थे, मडारिन्थेँ यसै यसै !!  उर्वरा उर्वर उसकाे सुहागमा घुम्टाे यथावत् थ्याे, वर थे सँगै सिर्फ पति थे, प्रथामा रहन्थे । बाँझिएकाे प्रभावका सामन्ने गलाइरहन्थेँ गला, चलिरहन्थेँ म । मचक मचक मेरा गति अमन थे !  दुधिलाे बाला साथ सहनमा थे !!  डाेर्याउने पङ्गतिहरू थे, पच्छ्याउने जन्तिहरू पनि अघि अघि सतिका राप जल्दथे मुक्तिका पुरूषत्वमा निश्वास गति । जे थ्याे व्यथा, त्यै थ्याे कथा सतिका कथा, विगतका कथा जीवनका कथा, प्रलापका कथा लाेकलय गुन्जिरहेथ्याे अनेक पल जब्बर थे ती धर्मभिरूका तालिवान !  अब्बल थे ती पाण्डित्यका  श्रीमान !!  प्रथा थ्याे त्याे, उ जमानामा पङ्गति थे त्याे, त्याे जमानामा कैलाशकाे तीर्थाटनमा हिंडेका पाण्डवका साथमा एक्लाे द्राैपदी । अघि अघि पाण्डव थे,  पछि पछि स्वर्ग जाने कुकुर । पङ्गति पङ्गतिमा खुब हुन्थे, उ जमानामा जमाना थे,  सतिका नामका सत्यानास ! याे जमाना थे,  सत्यका नाममा  सतिकाे कर्मनास । प्रथा तेस्तै, पङ्गति तेस्तै, सार तेस्तै रूपमा फरक ।

भाकल र प्रतिक्षा सन्तापहरूका बीच प्रतापहरूका साथ साथ लावालस्करमा खाँदिएका परेवाहरू उडिरहेथे त्यसै  पखेरूकाे अस्मिलाे साँझमा !  सन्ध्याकाे अाेसिलाे माझमा !!  नक्साकाे समय काेरिरहेका प्रतिक्षाका सम्भावनाहरू थे मन मनै साेचिएका नयाँ नयाँ अनन्त अनन्त भाकलहरू थे उनीहरू थे, मसँगै थेँ नजिकै हराएकाे देश खाेज्ने पयरहरू । देवता थे मन्दिरमा,  मन्दिर थे चुपचाप अाँगनमा भक्तालुहरू अाउँथे, जान्थे । भाकल थे अनेक अनेकका प्रतिक्षा रहे उदेक उदेकका लामाे नि:श्वासमा भाकिन्थ्याे व्यग्र प्रतिक्षामा थियाे त्याे । धुप थिए, नैवेद्य थिए त्यहाँ, थाली थिए, प्रबन्ध रहे वहाँ, देवताका लजालु अाँखाहरूमा भाकेकाे बलि चढिरहन्थ्याे त्यहाँ, तर पनि लामबध्द थे पराजित मन !  तर पनि लज्जित थे सिरानीकाे धन !! जामा थे पुर्खाका,  शाहसले पुर्खिन्थे ती पगरी थे पुर्खाका,  वीरताले बेरिन्थे ती कागका खुट्टा समान ती पयरहरू रफ्तारित थे एक एक इन्चका पाइलामा  नापिएका पहाड थे, अनि हिमाल, तराई पनि थे, अनि सुक्खा भावर । करेउलीमा परेकाे उनीहरूकाे वन थ्याे !  अरेउलीमा झरेकाे उनीहरूकाे घन थ्याे ! ! खाेजिरहेथ्याैँ पलपल, खाेजिरहेँ थेँ स्वर्गपुरी गाेलार्धकाे छेउछाउ हृदयकाे मातृभूमि । प्रस्थान थे अजम्बर यलम्बरकाे ढाँचामा, उड्दथे भाव भवितासँग  चङ्गा झैं माथि सगरतिर । निंद रहेन सतत सागरतिर । पहिरनका पाेजमा, नयाँ दिशाकाे खाेजमा, जब पयरहरू उचालिए थे, केवल त्यहाँ रूग्ण प्रसव सहन्थिन । त्यहाँ उनी केवल त्यसै एक्लै रहन्थिन । मेराे छेउमा पुरानाे नक्सा हुन्थ्याे, च्यातिंदा च्यातिंदा सानाे भएथ्याे । पाइला पाइलामा पच्छाइरहेँ थेँ उनलाई उनी प्रश्न गर्थिन, म जवाफ दिन्थेँ सहजै "भाकल छ, प्रतिक्षा रहन्छन् सराेबर ।" अभियानका पथमा  हामी थियाैँ, सँगै थियाैँ, हिंडिरहेथ्याै मनकाे ममता भेट्न !

लज्जा र फाेहर मुक्त अाकाशकाे उदार खैलाबैलामा साेभितहरू नाच्दथे कतै धृणाका प्रभावमा अनि कतै शुष्कता साथमा साैन्दर्य चडाउँथे त्यसै त्यसै झिंगा एवं बारूलाकाे माथमा लज्जा प्रेममा थियाे उनीहरूकाे व्यवस्थामा अल्मलिन्थ्याे तिनकाे अचेल यता थे, उता थे गन्धका घर फाेहर थे, फाराे गर्थे लज्जाका भर । निकाय ?  मानिसहरू बाटाेमा साेध्थे !  बटुवाहरू अलमलमा पर्थे जब मुखामुख गर्दै नाक थुनेर भाग्थे । साइरनका स्वरमा हल्लिएका जीवाणुहरू भुनभुन गर्दै बाटाेमा झर्थे लज्जा उसै छताछुल्ल हुन्थ्याे त्यहाँ, म चेतना खाेल्दथेँ अाफैमा अाफैं, फाेहर र लज्जा बीचकाे सम्बन्ध बारे, एकातिर लज्जा,  अर्कातिर फाेहर !  अर्कातिर लज्जा, एकातिर फाेहर !! लज्जाकाे मठ सुन्दरीकाे नयनमा थे फाेहरकाे मठ साैन्दर्यकाे चयनमा थे ती एकअापसका थे, अाफैमा कति ! सुँघिन्थे, फाल्थे बजारका कन्टेनरमा । जनावर थे, जनावर जस्ता मानिसहरू मानिस थे, मानिस जस्ता जनावरहरू फरक खास थिएन शैलीमा तिनीहरूकाे नरक सास थिए, प्रश्वासमा उनीहरूकाे लज्जाले फाेहरकाे प्रयाेग र, फाेहरले लज्जाकाे प्रयाेग नितान्त नितान्त निकट थे ती उहिलेदेखि अहिलेसम्म हर पल अहिलेदेखि पछिसम्म प्रत्येक पल सभ्य मानिसहरू ती थुप्राेहरूलाई  सहरमा दुत्कार्थे, सत्ताेसराप गर्थे  । हैरानमा हैरान हुन्थे तेसै तेसै । बजारमा जब जान्थे, अाशिर्वाद दिन्थे ! फाेहरसँग अनि लज्जासँग मस्तिन्थे !!  याे सहरकाे त्याे बैभवसँग फाेहर र लज्जाकाे नाट्यकर्ममा म नाचिरहेथेँ, जीवन धानिरहेथेँ जीवनकाे कर उनीहरूलाई तिरिरहेथेँ,   ती चखेवाकाे जाेडीमा डुलिरहे थे यतै । बजारियाहरू गनगन गर्दै  झाेला हुर्याइरहेथे बीच सडक भर, लज्जाका फाेहरहरू !  सहरियाहरू गुन गुन गर्दै गीत गाइरहेथे, निच महल पर फाेहरका लज्जाहरू !!  ती अन्देखा थे,  देखादेखमा पनि थिए  बजेटका माझमा घुम्टाेभित्र  ।

उसलाई देखेपछि तरह बेतरहका  सारा बेसहारा थे कसम मानिसहरू अगाडिसँगै थे गुन्गुनाउँथे गीतका भाकासँग भैरवका अनन्त रागमा संलयित,  पतपत जलेकाे अनि सुरिलाे धुन । चियाइ चियाइ भाेककाे मुर्झाइसँग  चिम्सा अाँखाहरू एकाेरिन्थ्याे त्यसै,  माेटाएकाे फर्सिलाे भेडाेकाे बीचमा, क्यामराका दृश्यमा कैद हुन यसै !  उसलाई देखेपछि, अनदेखामा रहेँ म । उ त पागल न थ्याे, अलग पथकाे जीव !  अगाडि अगाडि तरहमा  नर्तकिकाे झम्का उफ्रिरहेथ्याे  परेवाकाे जाेडीहरू बीच । न दर्शक, न दान या न थे अरू कुनै,  पागलसँग रूने मानिसहरूकाे भीड । नजिकै हात्ति थे पत्थरका,  न थे श्वास, प्रयासरत थे श्वास न प्राण थे, परिणाम थे, ती मृतम्बरका ! सलाम गर्थे पागल र नर्तकिका भयबीच, अाशा दाेहाेरिरहन्थ्याे, दाेहाेरिरहन्थ्याे, केही भ्रमका, केही मनका, केही अमनका । जेबका मन बन्द थे  बजारका घुरानमा थे पागलकाे कुसुमे रूमाल सुकिरहेथ्याे उसकाे भाेककाे अाँशुहरूसँग अाफै । न घाम, न पानी थ्याे अाेस्मिलाे याममा । कागका जस्ता गाेडा,  सागका जस्ता ज्यान पत्थरका जस्ता वर्ण तिनकाे पहिचान थियाे, हराएथे तेसै अाकाशमा । उसलाई नदेखेपछि  क्यामरा अर्काेतिर फर्क्याे पीडाकाे दुश्य खिच्न । म हेरिरहे, हेरिरहेँ क्यामरातिर जे भएर हाेस् क्लिप मेटिएथ्याे । उनीहरूलाई सङ्केतमा देखेपछि  विश्वामित्रकाे तपस्या सम्झिरहेँ । पानी परिरहेथ्याे,  खाेला बगिरहेथ्याे, अाफ्नै तालमा लहरिएर   हिउँ र हिमालकाे सम्बन्ध जस्तै ।

हिलाेका साँढे अाजकल वर्षातकाे समय जतातता उम्रिएका घाँसदेखि स्वतन्त्र घाेषित वाक्क यजमानका हिंडिरहेका अनि घरवार विहीनहरू सडक जाम गरिरहेथे मेरा सवारीमा, बृध्दहरूका प्रतिनिधि वयल तिनीहरू बाटाहरू हिला न हिला थिए  उनीहरू थिए बीच सडकसँग लहरै कानेखुसीमा निर्धक्क थे ती पुत्छर हल्लाएर झिँगा हम्कन्थे हिलाेमा शालिक झैँ उभिएथे भरतहरू  देश खाेजिरहेका सयाैं सवारीहरूमाझ हैरान थिए उनका जीवन प्रत्येक पल तर पनि मस्त थे सडकमा  स्वतन्त्रताले !  जब तिनका अनुहारमा अाएका गम्भीरता अाँखामा बगिरहेका अाँशु अनि चिप्राहरू अाेठबाट खसिरहेका पीडाका र्यालहरू सवारीलाई जिस्क्याउँदै हुन्थे नि:श्वासले उस बखत देशका भ्रष्ट्राचारीहरू सम्झन्थेँ अालीशान महलका कुर्सीहरूमा टाँसिएका ! यता छाेडिएका साँढेहरू बाटाे ढुकिरहेथे उता पालिएका साँढेहरू बाटाे नापिरहेथे  हिलाका छिट्टामा हरदिन हर रातहरूमा सुधा गाईका बच्चाहरू अलिपर बस्नु नि !  उनीहरूका अाजीवन नागरिकताहरू  सम्बिधान प्रदत्त थिएन बजारका हल्लाले नागरिकता विहीन ती स्वतन्त्र देशमा थे, बाटाे ढुक्थे, चुपचाप गर्थे, शान्ति युध्द ! 'जड्ता' तिनीहरूका अनसन जस्ता थिए 'भद्रता' महात्मा गान्धीका दर्शनमा रहन्थे कति महान, हामीजस्तै महान अादर्शका देश खाेजिरहेका, देश बुझिरहेकाहरू !  हिलाेमय जीवनका पीडामा लत्पतिएका गँजडी पाराका सडक छाप हामीजस्तै ती पुनर्जन्मका साैदा गरिरहेका सुधा गाेरूहरू  जतिपटक अाेहाेर दाेहाेरमा पनि सम्पसार थिए महादेव झैं भाङ्गले घर छाेडिरहेका अनि देश खाेजिहेकाहरू नागरिकता बनाउन लामबध्द थिए हिलामा बटुवाहरू तिनीहरूका मागका बारे धारामा खाेजिरहेथे सम्बिधानका भाव धाराका खसेका पानीले रूझेथे तिनीहरू पसिना बगिरहेथ्याे हिलाका साँढेलाईजस्तै मलाई, देशलाई अनि सम्बिधानलाई समेत ! स्वतन्त्र देशका समाजवादका साँढेहरू  !

खामभित्रकाे प्रवास यता पाेलिरहेथे मन उतातिर जलिरहेथ्याे तन उचालिएका बहादुरहरूकाे स्वच्छ अाकासकाे हावामा अचेल देशकाे न्यानाे खाेजेर अारनहरूमा तिनीहरूका खामभित्रका प्रवासमा टेण्डरका समयहरू घटिरहेथे हरपल दलालहरूका अामन्ने सामन्ने भएर ! खाम न हाे समयका  बिक्री पट्टामा खाेलिदिन्थे कारखाना मालिकहरू तिनीहरूका दयालु जिन्दगीहरू उपर अनि गरिबका अनुहारमा सुस्ताएकाे अमिलाअमिला लालिहरूका अाशामा ! उत्सव चलिरहन्थ्याे हाेटलहरूमा पार्टी चलिरहन्थ्याे भाेड्का अनि पग्ल्याँइदा जुसका पहेंलारङ्गसँग खामभित्रका जिन्दगीहरू समक्ष प्रवासका धुपहरू जलिरहेथे जलनमा अागाे सल्किरहेथ्याे सिमलका भुवामा मानिसका सपनाका भुवाहरू बत्तिरहेथे टलपल टलपल गर्दै अरबका बालुवामाथि !  सुख्खा बालुवाका हाेचा बगरमा कर्म जलिरहेथ्याे, धर्म बलिरहेथ्याे राष्ट्रियताका लाल झण्डाका पताकाहरू राेगाएर हल्लिरहेथे फिर्फिर गरेर अचेल अमिलिएका पसिनाका तर्काइहरूछेउ !  अरबतिरका मर्महरू बेहाल थिए बजारका खामहरू प्रवासमा थिए मेराे जीवनकाे गुरू दक्षिणाहरू मुन्सीका खाता चलिरहेथे खामसँग ! हवाईजहाज उडिरहेथ्याे अाकासमा मेराे स्वर्गीय अानन्दमा एकछिन! धापिएर अाेर्लिएथेँ शान्त मनले प्रवासलाई हाई हाई गरेर !  मन दुखिरहेथ्याे परिवारलाई छाेडिरहँदा !

प्रेसर पाथ तिमीहरूका अाशा उस्तै थिए उनीहरूका अाशा पनि उस्तै, बाँच्नका लागि, नाच्नका लागि ! राजाहरूका प्रेसरमा  प्रेषित विन्तिपत्रहरू प्रजातन्त्रका प्रेसर पाथहरू थे, पागल हुन्थे हर हार्माेनियमका किवाेर्डका ट्यूनहरूसँग, शक्ति अार्जनका महाशक्तिका अभ्यास बीच !  जमिन नापिइरहेका अश्वगाेल यात्राहरू अमनले धापिइरहेका भद्रगाेल कात्राहरू सुस्तरी सुस्तरी अाँगनकाे डिलमा हुन्थे  कफिनका सफरका विस्तारामा मजाले ! चाप उस्तै संसारकाे ताप उस्तै उस्तै ताप त्यस्तै अारामकाे चाप त्यस्तै त्यस्तै  हर परिवर्तित पारस मणिका घनत्वसँग ! पारदर्शी भाैतिकीय अनि रसायनिक शक्तिहरू मानस चेतना बदलिदिन्थे अकबरी व्यथालाई राजनीतिका प्रेसर पाथमा चट्टानहरू सजिलै ! चापहरू यति धेरै थिए, नापहरू पनि उस्तै  तप्प तप्प झरेका अाँशुमा मिसिँदै नूनहरू  हेर्थे वास, देख्दथे सपना मिसिँदै खूनहरू चाप भन्ने कुरा पनि जतासुकै हुँदाेरहेछ जतासुकै यसले त छुँदाेरहेछ त्यसै त्यसै परिवर्तनका अनेक म्याग्नेसियम रापमा ! एकदिनकाे कुरा हाे, हावामा पत्ताहरू उडेथे पत्तासँगसँगै धुलाे, धुवाँ अनि वालुवा पनि थे पर परबाट जहाजका उडानका चापहरू थे प्रेसर पाथमा उडिरहेका हावाका गतिहरू !  टाढा टाढाका मनका उडानहरू प्रेसरमा थे पाथ खाेजिरहेथे म्याग्नेटसँग । अागाे जति बलिरहे पनि न काेशी उम्लँन्थे  पग्लिरहन्थे पग्लिरहन्थे घामका रापसँग हिमालका हिउँहरू प्रेसरमा पाथ खाेजेर !  गुरूत्वाकर्षणका अनेक ढाँचाहरूसँग न्यूटनकाे स्याउ अनि सुन्दर नजर उस्तै उस्तै मायावी प्रेसरमा !  अाकर्षक शक्तिहरू पाथ साेधिरहेथे हराइरहेथे खाेजमा  । मानसकलामा छचल्किएका प्रेसरहरू !

चिकित्सककाे डायरी चिकित्सककाे रवाफ धान्न अस्तिपञ्जरहरू लालायित थिए अाकाङ्क्षाकाे प्रत्येक घुम्टाेभित्र, बैभव अनि कुलीनताकाे प्रमाण जाेड्न अतिरञ्जित थिए सम्पन्नताकाे महिमा ! धर्मशालामा मेरा धर्महरू उम्लिरहेथे त्यसै रगत, पीप, मासुका चाेक्टा अनि अपचका फतक्किएका अजीर्ण फाेहरहरूसँग लालच चिकित्सकीय मूल्यमा डुबेकाे अहङ्कारछेउ उता मानसिक दवावमा भाैंतारिरहेका अाफन्तहरू यता अर्थका जमानतमा चहारिरहेका निजत्वहरू बन्दी बनिदिन्थे मूर्दाघरकाे व्यापक प्रयाेगशालामा टुक्रा टुक्रा मानिसका धिनलाग्दा तपतप रगतसँग ! उफ ! चिकित्सककाे पेसाले बर्बराउँथेँ 'डाक्टर !' म मूर्दाघरका लाससँगकाे जिन्दगीमा बाँचेका शानबीच ! जब कैंची, चक्कू, व्लेड अनि स्याँगीले  जीवित मानवकाे स्पर्श गर्दर्थेँ निर्दाेषमा अाफ्नै जीवनका बैभव अनि कुलीनताहरू चट्चट् तासिदिन्थेँ, काटििदन्थेँ दयालाई, रगतले लत्पतिएकाे टुल्सहरूलाई हतपत एप्राेनले छाेप्दथेँ उच्चताकाे गहिरा धरामा !  डायरीका खाली खाली पानाहरू  जतिजति भरिंदै जान्थे घटनाले त्यतित्यति मानवताका अावरणहरू उदाङ्गिन्थे मेरा जीवनका अाकास पनि अनि खेलिरहन्थेँ रगतका फाल्साहरूसँग अपरेशन थिएटरकाे बेडका वरिपरि घुम्दै  तेलकासा अनि लुकामारीका मस्ति मजामा !  अाखिर जीवन थ्याे मर्नेकाे, अनि बाँच्नेकाे पनि उस्तै थियाे कारखानाका ज्यामीका ज्यासलजस्ता पीडाहरूका बीचमा पीडा खपिरहेका चिकित्सकका डायरीका हरेक पानाहरू ! मूर्दा भइदिनेलाई त न भाेक थियाे न सुर्ता चिकित्सकका हरेक पलमा घुमेका समयहरू स्लाइन, ईन्कुवेटर, व्लड अनि अक्सिजनसँग अाँखा घुमिरहेका हुन्थे, हात चलिरहेका हुन्थे एक नर्सकाे अर्कै प्रेमिल डायरीका कथासँग !  मानिसमा पलाउने प्रेमकाे गाथाभन्दा फरक चिकित्सकका डायरीका पानाहरू बनिदिन्छन् दम्भका उचाइमा अन्तरङ्ग तिनका कथाहरू ! विभत्सता अनि भाव शून्यका बीच डायरीहरू लेखिरहेका हात र मनसँग पेसेण्टहरू चुपचाप प्राण माग्दथे ईश्वरछेउ !  तब पनि ईश्वरजस्ता लाग्थे चिकित्सकहरू !

हिप्नाेटिजमका झ्याम्टा काम गर्ने तिनीहरू थिएनन् थिए गाैरवशाली इतिहासकाे, मन्दिरका घण्टका ध्वनिहरूमा रन्किरहने गुन्गुनाइका अाहालले घनत्वका पावन धामका स्वरहरू ! स्पष्ट अनि ठाँटका मानिसहरू निर्भीक भएर अाैंला ठड्याइरहेथे पुराना पवित्र मर्यादाका अाशनबीच हिप्नाेटिजमका झ्याम्टाहरू सँग लुटपुटिदै दिवारका राता सिंदूरछेउ ! राज्यका उपेक्षाहरू मानिसका अपेक्षाहरू भन्भनाइरहन्थे भँवरा झैं अभावका सिंडीहरूले सजिएर कालान्तरदेखि कालान्तरसम्म अन्धताकाे दरारहरू छेउछाउ ! अाशामुखीहरूकाे काँधमा बजिरहन्थ्याे अाजकल पनि तिनै हिप्नाेटिजमका झ्याम्टाहरू घरिघरि दुर्दशाहरू खपेर अन्तिमा ! अावाजहरू बेप्रवाह थिए दवावका छेकिरहेथे एकनासले झ्याम्टाहरू ! स्वचालित तालमा झ्याम्म झ्याम्म, सलेदाेका पीडासँग रमाउँदै रातमा जादूगरका समयहरू तरफ हेरिरहेथेँ मेराे जीवनकाे लिला मानिसहरू भाेगिरहेथे छटपट ठाेकिरहेथे वेदनाकाे किला ! सहर अनि गाउँका जुलुसहरू मागिरहेथे गाँस पनि कपास पनि स्वाद चाटिरहेथ्याे तालुका पसिना काेलाहलका मरूभूमिमा हराएका उजाड बालुवाका स्वादिष्ट मनलाई ! उता पनि हिप्नाेटिजम थ्याे ज्यालाकाे यता पनि हिप्नाेटिजम थ्याे ज्वालाकाे शासकहरू बजाइदिन्थे झ्याम्टाका धुन ज्यावल बनाइदिन्थे मानिसहरूलाई ! झ्याम्टा ! मसँगै दुखद भइदिन्थ्याे उनीहरूका प्रत्येक पाइलामा सुखद ! प्रत्येक विहान बच्चाहरू बजाइरहेथे प्रत्येक साँझ कच्चाहरू बर्बराइरहेथे हिप्नाेटिजमले सजिएर झ्याम्टाहरूमा ! पुरानाे बाेतलका नयाँ पानीहरू छचल्किरहेथे उष्मिलाे घामसँग अाखिर पानी पानी नै थियाे त्यहाँ तरल, तरल अनि तरल भएर जमेका, पानीजस्तै हिप्नाेटिजमका धुनहरू ! अाज पनि महाजनकाे उर्दि छ है अाउनु रे !

शासक सत्याग्रह गाउँ गाउँ हेर्याे गाउँभरि उस्तै सहर सहर हेर्याे सहरभरि उस्तै सत्याग्रहका शासकहरूका चाल ! चार पाँचदशक अघिकाे वृत्तचित्र न हाे  शासक सत्तामा विद्राेहीहरू सङ्घर्षतिर अहिले अाएर हेर्छु त शासक सत्याग्रहमा विद्राेहीहरू पाे शासन हत्याका प्रयासमा सत्य अाग्रहका लागि दसिप्रमाण बटुलेर !  हिजाे पनि गाउँका मान्छे अनि उस्तै बिग्रेका सहरका त झन भन्नै परेन कहिल्यै नसप्रेका जब जब सनका ज्वारमा बाैलाहा सन्कन्थ्ये  शासनका द्वारहरू पनि पट्कन्थे अाशनमा ! गाउँकाे हिजाेकाे ढाँचा अनि पहिरन अाै खवाइ उस्तै लाग्छन् अहिलेका सहरका प्रदुषणजस्तै जब दुश्मनकाे हाँक लल्कारिएकाे अवस्था थ्याे  साेझा गाउँलेहरू पनि उस्तै अाफ्ना सब दिन्थे लिन्थे ती सब अवतार अवतारका अनुयायीहरू,  बेच्थे सहरमा गरिबी, भाेक, अशिक्षा अनि राेग ! यतिबेला सहर मख्ख थ्याे जुलुसका जुलुसमा दङ्ग थिए सत्ता उलटफेरका भाव भङ्गिहरूमा तर पनि अाजकाे गाउँ उस्तै हिजाेकाे जस्तैजस्तै तर पनि हिजाेकाे गाउँ यस्तै अाजकाे सहरजस्तै गाउँकाे भाेकमा भाेकाएका नेता गणहरू सहरकाे जाेकमा सताइएका केटा भक्तहरू वृत्तचित्र वरिपरि घुमिरहेथे अाज पनि त्यसै हिजाे पनि मेरा पुर्खाले जसरी घुमेथे उस्तै ! अनि सहरका सत्याग्रही दलदलमा बेचिएकाहरू हर अस्पतालमा मुर्दाघरमा हुन्थे, कर्मीहरू रून्थे, राेग, भाेक, गरिबी र अभाव बेचेर सर्टिफिकेटसँग !  गाउँ उस्तै अनि गाउँले पनि उस्तै गरिब हुने क्षण सहरका मानिसहरू टाई सुटसँग सरिफ हुने प्रण सत्याग्रहकाे चापले शासक हैरान हैरान थे  वास्तविकता हठयाेगीका मूल्यसँग !  अाजकाे सत्याग्रहकाे हठयाेग अनि  हिजाेका सठयाेग उस्तै लाग्थे अचेल पर्वतका ध्यान भङ्गसँग वृत्तचित्रहरू ! वृत्तचित्तदेखि वाक्क भएर गाउँहरू अलमलतिर !

खरानी पाेलिरहँदा हिमालयकाे चिसाे वायु मन्तिर फुसफुस उडिरहेका कुहिराहरू मेरा अाँगमा सुम्मसुम्याइरहेथे विषालु सर्पका मन्द विषले जस्तै म लठ्ठिएर दाेभानकाे सँगममा छटपटाउँथे खरानी बालेर हरपल ! खरानी न हाे, बलिसकेका वस्तुहरू ! बालिरहन्थेँ, फुकिरहन्थेँ अागाेलाई, चिसाे न चिसाे खरानीकाे तापक्रममा हेरिरहन्थेँ खरानीका उडेका झिल्काहरू अनि कुहिरे उडानका अदम्य शाहसहरू हिउँकाे तापक्रम जसरी वाफिरहन्थ्याे खरानीकाे ताप त्यसरी नै हापिदिन्थ्याे माैसमका हर घडिमा खरानी बालेर उनीहरू जीन्दगीका विवश झाम्टाहरूसँग तिनीहरू बारबार बलिसकेका धूला खरानीहरू गाउँ अनि सहरमा हरपल तयार हुन्थे अाफूलाई जगाउन जिन्दगीका भाेगाइले न उठ्न सक्थे, न बस्न सक्थे न सुत्न नै छटपटिएर खरानीका सिरानीहरूसँग ! देश दुनियाका जादूगरहरू बस्तीका खरानीहरू टिप्न अाएथे सडकका सुख्खा धूलाेहरू पन्छाउँदै पिराे न पिराे तुवाँलाेहरूलाई मन्छाउँदै ! मानिसहरू पनि खरानी बालिरहेथे, तापिरहेथे, मानिसहरू अाफै सेकिरहेथे अमिलाे घाउ ! बलिरहेका खरानीहरू झिल्किँदै उडेथे नजरमा टाढा टाढातिर रगतलाई बिक्रि गर्नका खातिर निभिरहेका खरानीहरू पिल्सिँदै सडेथे बगरमा टाढा टाढातिर बगिरहँदै माटाे बन्नका खातिर थुप्रिएका खरानीका बस्तीहरू साना न साना हावा हुरिमा पनि कहिलेकाँही झिल्काहरू बाेकेर त्यसै पुरै सहर जलाउन सक्थे हुरिका साथमा पुरै नहर पिइदिन सक्थे हुरिका बातमा ! जागिरहेका खरानीहरू भागिरहेका कुहिराहरू छेकिरहेका तुवाँलाेहरू खाेजिदिन्थे जामुन गुभाजुका तन्त्रहरू खाेलाका पानीमा खुल्खुल बगिरहेका धमिलाे छायाँ भेट्टाउनका खातिर ! घाटमा मानिसहरूकाे रूवाबासी थ्याे पाेलिएका खरानीहरू उडिरहेथे जाेडले मलेवाकाे पङ्खमा अल्जिएर निकै परसम्म ! अझै खरानी पाेलिरहँदा पनि रित्तिदैन थे मानिसका अन्तिम भन्दा अन्तिम बहहरू !

सर्कस र साइरन सभ्य सहरको भिडदेखि बजारतक भोकाएका पेटारे बालकहरू रतिन्थे, मस्तिन्थे सडकभर । नजिकका पालकहरू डमरू बजाउँथे शिवजीका जोड जोडले सर्कस आँगनमा डमरू चट् चट् चड्कन्थ्यो कहिले दायाँ कहिले वायाँ भोको पेटमा उफ्रि उफ्रि बालकहरू तृष्णा तृप्तिले हराउँथे सकलकलाको दर्शनमा डमरू प्राचीन थे, डिबडिवे थे अर्वाचीन । झुपडिका अभावस्वर साइरनमा भरिएथे आज सहरमा रहन्थे महलका खातिर मयलपोसमा ठडिएको निम्तालु भद्रजन म ! मेरो नजरमा घण्टाघरका घडिका आवाजहरू गुन्जिरहेथे । सडकमा तालि बजहेथ्यो साइरनको पछि पछि सवार फूर्तिले दौडिरहे थे परस्पर । उभिए थेँ ! डमरू सुन्थेँ, साइरन भोग्दथेँ । तालिका आवाजहरू तवलाको तालमा बुझ्दथेँ । घडिको सुइसँग हतारहतार कक्षामा चिल्लाउँथेँ उसै उसै महामानवहरूको महान इतिहास । मेरा कलिला शिष्यहरू छट्पटिन्थे डमरूको जोडमा र सर्कस देख्दथे, सडक थ्यो, साइरन बजिरहन्थ्यो । उता सर्कसका माष्टरजीहरू थे, पसिन पसिन थे डमरूको तालमा यता म भट्भटाइरहन्थे विजयीहरूको ऐतिहासिक महान यात्राका आरोहहरू ! दर्शनका असमान यात्राका अवरोहहरू !! सर्कसको नायक थे, भोकका थे साइरनका नायक थे, जोकका थे प्राध्यान्त्यमा असतहरूको सत थे म सत सत बोलिरहन्थे जीवनभर । सत सत असत बनिदिन्थ्यो भविश्य ! दर्शकहरू मलाई हेर्दथे र, पागल गुरूको पदवी दिन्थे, शिष्यहरू सर्कसमा तालिपिटिरहन्थे म लुरू लुरू प्रस्थान गर्दथेँ शालीन पाइलाका साथ ! सोचिरहन्थेँ सर्कस र साइरनको जीवनमा दार्श्निक सत्यतथ्य ।

 Reference

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-diarrhea/ 

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-constipation-managements/ 

https://easyayurveds.com/herbal-medicine-easy-ayurveds-solution-for-health/ https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-everything-you-need-to-know-about-it/ https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-sexually-long-time/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-asthma/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-depression/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-infertility/ 

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-fatty-lever-and-other-liver-problem/ https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-immunity-boosting/

https://easyayurveds.com/benefits-of-nepali-gokhuru-powder/ 

https://easyayurveds.com/nepali-shatavari-benefits-use-and-more/

https://easyayurveds.com/nepali-ashwagandha-benefits-use-and-more/

https://easyayurveds.com/nepali-shilajit-benefits/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-eye-health/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-memory-power-brain-health/ https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-prostate-problem/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-joint-pain/ 

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-stress-managements/ 

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-common-cold/ 

  https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-sinusitis/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-low-sexual-interest-in-women/ https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-sex-power/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-testosterone-boosting/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-loss-of-libido/ 

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-premature-ejaculation/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-erectile-dysfunction/ 

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-painful-periods/ 

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-weight-loss/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-weight-gain/ 

  https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-cholesterol/ 

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-cough/ 

https://easyayurveds.com/ayurvedic-treatment-for-back-pain/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-treatment-for-hypertension-high-blood-pressure/ https://easyayurveds.com/ayurvedic-teatment-for-ulcer-in-stomach/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-treatment-for-constipation/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-treatment-for-tonsillitis/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-treatments-for-uric-acid/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-treatment-of-melasma/ 

https://easyayurveds.com/ayurvedic-treatment-of-migraines-and-headache/

Medicinal Plants for skin Burns

Medicinal Plants for Hair Health

 Medicinal Plants for Wound Healing

30 Medicinal Herbs For your Home

 Medicinal Plants for Skin Beauty

50 Medicinal Plants for Inflammation

50 Medicinal Plants Used as Spices In Nepal

 50 Medicinal Plants Commonly Used as Herbal Tea

 Medicinal Herbs: 35 Vegetable Foods For Better Sex Drive

 Medicinal Herbs Plants of Far-west Nepal

Medicinal Plants for Penis Size Enlargement

 Medicinal Plants Found in Terai Region of Nepal

 Medicinal Plants of Your Home: Benefits and Uses

 Medicinal Plants of Koshi Province Nepal

 Medicinal Plants Found in Himalayan Region of Nepal

Medicinal Plants for Skin diseases

Medicinal Plants for High Blood Pressure

 Medicinal Plants for Cough

 Medicinal Plants for Piles and hemorrhoids

Medicinal Plants For Diabetes (High Blood Sugar)

 Medicinal Pants For Itching Skin

 Nepali Medicinal Plants For Teeth Health

 Medicinal Plants Lists Which Enhance Sexual Health

 Six medicinal plants For Erectile Dysfunction

 Best Medicinal Plants for Boosting Sexual Health Worldwide

 Endangered Medicinal Plants Of Nepal

MEDICINAL AND AROMATIC PLANTS LISTS OF NEPAL

Medicinal Plants Lists For postpartum Periods Sutkeri ko Ausedhi or Masalaa - सुत्केरी को औसधि - सुत्केरी को मसला

 50 Medicinal Plants of Nepal Highly Liked by Chinese People

Medicinal Plants Of Nepal ! Genetics, Classification, Preservation, and Applications

 35 Essential Medicinal Plants for Your Garden! Growing Health: Cultivating Wellness

100 Rare Medicinal Plants of Karnali Nepal! Impossible to Find Other place.

Top 25 Medicinal Plants For Boosting Memory and Treating Alzheimer

Top 15 Expensive Medicinal Plants of Nepal! Numerous Among Them Are Uncommon Globally

 Medicinal Plants Of Gorkha Nepal! Top 55 Herbs Used in Traditional Medication

Prabisha Adhikari's Songs Lyrics and Chords

 Nepali Lyrics and Chords of Pramod Kharel’s Top Songs

 Melina Rai's Songs lyrics and Chords

 Famous songs Lyrics and chords of Suzeena Shrestha

 Trishna Gurung”s Top Songs Lyrics and Chords

 Rachana Dahal Song's lyrics and Chords

 VTEN All Famous Songs Lyrics

 Top Songs Lyrics and Chords of Rajesh Payal Rai

Shashwot Khadka Songs Lyrics and Chords

Samir Shrestha's Top Songs Lyrics And Chords

 Bartika Eam Rai Top Songs Lyrics & Chords

Nepali Song Lyrics And Chords of Prabesh Kumar Shreshta

 Oshin Karki's Nepali Songs Lyrics And Chords

All Songs Lyrics Of Wangden Sherpa

 Sajjan Raj Baidhya Top Songs Lyrics And Chords सज्जन राज बैध्यका गीतहरु

 Aani Chhoyeng Drolma Top 10 Songs Lyrics And Chords

Top 10 Ankita Pun Songs with Lyrics and Chords

Strum Along: Top 24 Sushant KC Songs with Lyrics and Chords

 Biggest Collection Of Nepali Songs Lyrics and Chords! All Song in One Site

Famous Nepali poems Collection of Vashu Shashi

Famous Nepali Poems of Sarita Tiwari सरिता तिवारीका कबिताहरु

 Beautiful Poems of Bimala Tumkhewa

 Best Poems of Bhim Birag. भिम बिरागका कबिताहरु

Famous Nepali Poems Of Man Prasad Subba मन प्रसाद सुब्बाका कबिताहरु

 Some Nepali poem Of Chakrapani Chalise चक्रपाणी चालिसेका कबिताहरु

 Famous Nepali Poem Of Ishwar Ballav

Top Poems Of Dinesh Adhikari दिनेश अधिकारीका कबिताहरु

Best Poems Of Prakash Sayemi प्रकाश सायमीका कबिताहरु

Famous 10 Poem Of Siddhicharan Shrestha

 Some Nepali Poem of Parijat

Best Nepali Poem OF SaruBhakta सरुभक्तका कबिताहरु

 Famous Poem of Bijay Malla बिजय मल्लका केही कबिताहरु

 How to Write Chhanda Mukta Kabita (free Verse Poem ) with 20 Poem Example

 100 New Nepali Haiku For Haiku Lover

100 Nepali Famous Haiku Poem In Nepali

Arjun Parajuli ka Nepali Kabitaharu

 Nepali Poem Collection Of Tanka Subba Sambahamphe

 History Of Nepali Poem And Some Ultra Modern Nepali Poem 

Some Nepali Poem Of Shekhar Dhungel शेखर ढुङ्गेलका कबिताहरु 

Some Poem Of Motiram Bhatta मोतिराम भट्टका केही कबिताहरु 

Some Poem Of Lekhanath Paudel लेखनाथ पौडेलका केही कबिताहरु 

25 Famous Poem Of Gopal Prasaad Rimal गोपाल प्रशाद रिमालका केही कबिताहरु 

Some poem of Kali Prasad Rijal काली प्रसाद् रिजालका केही कबिताहरु

Some Famous Poem Of Bhinidhi Tiwari भिमनिधी तिवारीका केही कबिताहरु

Top Poem Of Madhabh Prashad Ghimire राष्ट्रकबी माधव प्रशाद घिमिरेका कबिताहरु

10 Famous Nepali Poem Of Mahakabi Laxmi Prashad Devkota 

Exploring the Literary Legacy: Bhanubhakta Acharya and His Top Ten Poems In nepali 

11 types of poetry with Beautiful Short Nepali Poem 

Ten Nepali Poems with English Translations for Poetry Enthusiasts Worldwide

The history of Nepali Poem And famous poets of Nepal