Atit Mukhiya was born Ishwar Kiran Sunuwar
on March 2, 2012, in the Okhaldhunga District. Quite tumultuous was his early
life: when he was quite young, he suffered from a serious illness. His family
believed in traditional medicine, so proper treatment was quite belated, at an
age of already nine years. After four years of useless treatments from village
healers, his family finally brought him to Kathmandu, where he was diagnosed with
stones and underwent surgery.
Notwithstanding all these beginning
difficulties, Atit did not stop studying. He first completed his primary
education at Memorial School and then joined Laboratory High School in Kirtipur
for classes 9 and 10. He eventually managed to obtain an SLC from Sagarmatha
Public High School in Okhaldhunga in 2028.
Academic and Professional Journey
He did his Bachelor of Law from Nepal Law
Campus, which he passed in 2038. Earlier, he wanted to be a doctor as his guardians
wished, and he even studied for two years as a lab technician at Maharajgunj
Medical Campus. However, interest in literature and art took him to other
places. His participation in literature and musical activities soon made him
give up medical studies and turn to law.
Immediately after his LLB, Atit did a short
Tehsildar Nasu job in Birganj but soon resigned to focus on his passions after
his father's death and his mother's illness. He came back to Kathmandu and then
co-founded Ideal Legal Sadanoo, a law firm in Maitighar. Irrespective of his
legal career, Atit finds these years among the darkest in his life because of
personal and professional turmoil.
Literary Contributions
Atit's literary career started when he was
at high school, coming second in an inter-high school poetry competition. Since
then, he began writing poems for various weekly newspapers and took an active
part in literary activities. Through the years, Atit has written a great number
of works in such genres as: poetry, ghazals, haikus, and research on
traditional Kirat culture. Some of his notable works are as follows:
Literature:
1.
Abhishapta Ashish: Ghazal collection
2.
Abhash Milanako Canvas Jibanako: A poetry collection
3.
Awartan Parawartan: Ladhukvita Sangrah
4.
Khomigyurgyur-Antarabeg: Some poems translated into Kirat Koyach and
Nepali are collected herein.
5.
Achano Aahat: Rekha Khandakavya (Regarding Woman Hurt)
6.
Anabrit Aakti: Audio Visual Poetry Collection
Research:
1.
Shaadar Pidar: Kirat Culture Mungdum - An Unseen Truth
2.
Traditional Koiach Law: Summary of Traditional Laws in the Kirat Koiach
Sunuwar Community
Other Works:
1.
Aspasta Aakriti: Ghazal Collection
2.
Anubandhit Aastha: Poetry Collection
3.
Akshay Akriti: Haiku, Tangka, Sedoka and Choka collection
4.
Atit ka Geet: A collection of songs
5.
Anangkit Astitwaa: A compilation of short stories
Social Contributions and Advocacy
Besides his literary and legal profession,
Atit Mukhiya was deeply engaged in social work. He established Oonepal Sunuwar
Seva Samaj in 2045 and served as its chairman from 2049 to 2051. During his
chairmanship, the organization purchased land for its building and also
initiated various social service activities within the building.
He has also served as a legal advisor for
various organizations that include Nepal Sunuwar Seva Samaj, Kyunitavu Welfare
Fund, Vallo Kirant State, Dalman Akshay Kosh, and Kuldeep Smriti Kosh. His work
has contributed greatly to the rights and identity of Sunuwar people and the
entire Kirat ethnic group.
Personal Life and Legacy
In 2038, Chitrakumari Rai married Atit
Mukhiya and gave birth to two sons and one daughter. Despite all these
adversities and difficulties, Atit is still committed to his literary, legal,
and social works. Through his writings and activities, Nepali literature has
been blessed with a glowing legacy, ensuring continued influence among the
people and society to protect their traditional cultures and laws.
The biography of Atit Mukhiya is one of
resilience, dedication, and passion for literature, law, and social justice.
His contributions up to this date have inspired and influenced many in Nepal
and beyond.
Later Life and Contributions
The more Atit Mukhiya progressed in his
career and personal life, the more he got drawn towards literature and social
work. Since his resignation in 2048 from government service, he devoted more
time to his legal practice and literary pursuits. His experience and
socio-cultural problems of the community to which he belonged, altered his form
of writing.
Revival of Literary Passion
When he came back to Kathmandu and
restarted his legal career, Atit continued his love for literature. He wrote a
number of important pieces during those days and added them in his variance in
work:
•
Anangkit Astitwaa: A collection of stories that deals with various
characters' lives, their problems, and their struggles regarding social issues
and personal journeys.
• Akshay Akriti by: Haiku, Tangka, Sedoka
and Choka Collection-This reflected his versatility regarding different poetic
forms; it highlighted the beauty of brevity together with traditional Japanese
poetic structures.
• Anubandhit Aastha by: Poetry
Collection-Justifying the meaning of his name, this was an expression of his
ingrained beliefs and emotional experiences. The poems clicked with most
readers because of the way things were expressed so passionately.
Social Work and Advocacy
Ati was similarly dedicated to social
justice and welfare for his community. He had been the chair of the Nepal
Sunuwar Seva Samaj, where he did much during his term in office. The
organization bought land for its activities and initiated numerous projects for
the advancement of the Sunuwars in education, cultural preservation, and legal
aid.
As a legal advisor, Atit played a very
important role in advocating for the rights of subaltern communities. Most of
his working engagements were with the Kyunitavu Welfare Fund and Vallo Kirant
State, particularly on matters pertaining to the promotion of traditional laws
and customs by the community of Kirat Koiach Sunuwar. Through his research
publications, such as Traditional Koiach Law and Shaadar Pidar, he has given
insights into the legal and cultural heritage of his people.
My Philosophy in Life: Personal Reflections
Atit Mukhiya led a very simple, sober, and
dedicated life. He believed in the power of literature and art to transform
society and bring meaningful change to it. Despite all the setbacks he received
in life, whether personal or professional, Atit remained resilient and on
course toward his goals.
Atit often reflected on what love, life,
and happiness truly meant to him. According to him, a person receives true
fulfillment when he knows that he is contributing something to society and
sticking to his passion. This he expressed through all his literature works and
social activities to inspire and uplift others.
Family and Legacy
Atit's family was also a source of great
strength and inspiration. His children, Sanyog, Srishti, and Samyam Sunuwar,
each forged their own paths, with the young artists of the renowned Nepali band
"Samibu" leaving their mark as far afield as Hong Kong. Their
commitment to the craft and its success testifies to the values instilled in
them by the father.
The wife of Atit is Chitrakumari Rai or
Prapti Sunuwar, who has been quite a partner in his sojourn till now. A
marriage based on mutual respect and shared values, their marriage has formed a
cornerstone in his personal life.
Continuing Impact
Even in his present age and after over five
decades of active involvement in literature, law, and social work, Atit Mukhiya
inspires and influences. His writings are an influence of his deep-seated
cultural heritage and first-person experiences, hence giving a Nepali society
insight into life that few other writers can. His legal and social advocacy
paved the way for greater recognition and rights of Sunuwar and other
marginalized communities.
The life of Atit Mukhiya stands as a beacon
to resilience, dedication, and passion. He contributed so much to Nepali
literature and society that his contributions would always be remembered and an
inspiration to future generations.
अन्तर अवलोकनबिश्वसुन्दरी र कुरुप युवतीको एक्स्रे नेगेटिभमा पोजेटिभ कोरिएका समान अस्तिपञ्जर रेखा अन्तर अवलोकन । पाप ... धर्म स्वर्ग ... नर्क सब धर्मका साझा सवाल दीगभ्रमित एक भ्रमजाल र ...पनि तत्व तत्वमा अत्तो थापिदा धर्मभित्रै हुने पुण्यको बेहाल धर्मभाकेर धर्म बिरुद्ध गरिने पाप स्वर्गको सपनामा फुल्ने नर्कको सन्ताप ईश्वर बन्नखोज्ने मानिस प्रति आस्थाविचको अनास्था प्रति चुनौतिको सवाल रेखीय सञ्जाल समश्याको ढाकरलाई समाधानको नाम्लो खकन अन्तर अवलोकन । दृश्यबाट आवर्तित दृष्टि रेखा अक्षरहरुमा परावर्तित मेरा कविता रेखाहरुका रेखीय उद्बोधन अन्तर अवलोकन ।। |
कुण्ठा“बडाले जे ग¥यो काम, हुन्छ त्यो सर्वसम्मत”। गुरु सिकाउनु हुन्थ्यो मलाई नितीश्लोक कतै श्रुतिका कुरा कतै स्मिृतिका कुरा कतै पुराणका कुरा कतै कुराणका कुरा अनि भन्नेगर्नु हुन्थ्यो बलियाका जे पनि हतियार लाठो होस वा अरुनैकेही, जे ठान शक्तिकै मात्र भक्ति हुन्छ सही होस वा गलात, जे मान पुराणकै कुरा गरौं, एउटै कर्मका दुई कर्ता जालन्धर, नक्कली सही सक्कली गलत वाली डण्डित व्यास सम्मानित कृष्णका रासलीला सबै उचित बहुपती भोगका आदि, कुन्ती, द्रौपदी दुबै सती अपहरण हुनु सीताको अयोग्यता इन्द्रका अत्याचार सबै क्षम्य “नरो वा कुञ्जरो वा अश्वत्थामा हतोहतः” धर्मपरायणार्थ धर्मराजको सत्यवाँणी । यसरी, यथार्थ कतै मोडिनेगर्छ कुकर्म सुकर्ममा जोडिनेगर्छ परंपरा नयाँ हुन पुरानो सधैं तोडिनेगर्छ । तोडिनु मोडिनु र जोडिनु कालचक्रको एउटा कोल जाँहा सत्य पेलिदा कुण्ठा चुहुन्छ फलामको वैरी फलामै निस्कन्छ यदि यसो नहुदो हो त, भृगुपुत्र कदापी दैत्यचार्य बन्दैनन थिए ऋषीकुलमा रावण जन्मदैन थिए । |
सन्तुष्टिप्रिय सन्तुष्टि तिमी देख्नुको अभावग्रस्त आखा कसिंगर पीडामा उनिदै बाटो दोबाटो लम्पसार पर्छन चौतारोहरुमा अविरल प्रतिक्षा गर्छन । अभाबका उर्लदो भेलले जब तृष्णाको पैरो भत्काउछ पैरोको घाउमा पीडाग्रस्त आँखाहरु तृप्तिको क्षितिज चाहार्दै दृश्यहरुमा दृष्टिको विकल्प खोज्छन अनुकूल परिवर्तनका खाका सोच्छन । परिवर्तनका योजना, परियोजना यथार्थमा रुपान्तरहुन अगाडि नै भूमिगत लालचको हुस्सुले छोप्दा प्रतिकूल बनिदिन्छ लक्षित योजना पटक पटक संसोधनभै धारासाही हुन्छ परिणाम मात्र मृगतृष्णा । शान्त पर्यावरण भित्र नै ससंकित परिवेश अवलोकनमा पतझडका उराठिला नाङ्गाहाँगाहरु हाँगाहरुमा साँझ पर्खेर उभिण्डो झुण्डेका भ्यानपायर चमेराहरु झिज्यारलाग्दो लाटकोसेरोका कर्कश आवाज आन्दोलित मन मस्तिस्क चौतर्फि चट्याङ बोकेका बादल भूकम्प काँपीरहेको माटो बिद्रोही मौसम परिणाम अनिकाल । अनिकाल ओताउन सिलाखोजेर कटुसका दाना कुनाकाप्छा लुकाउन व्यस्त लोखर्के लोखर्के ताकिरहेको जोडी चिल आँखा चिल ताकिरहेको सिकारी आँखा अवसरग्रस्त सेरोफेरोभित्र कोही त्रस्त केही रुष्ट कुनै असन्तुष्ट आँखै आँखा मानौ आँखा माकुरो जालमा अल्झेको शीतविन्दु जो भूमिगत माकुरालाई आहार जुटाउछ । प्रिय सन्तुष्टि यीनै त्रस्त, असन्तुष्ट र अभावग्रस्त आँखाहरु त्रासको टिही छेक्न आशाको आगो बालेर पिठ्यूँ सेक्छन चम्किलो शितदानालाई मोती देख्छन र यही मोती आर्कषणमा मोहित भै भूमिगत माकुराको सन्तुष्टि बन्छन यसैले समयचक्रमा तिमी मात्र सन्तुष्टहरुकै मात्र पेवा बनेको छौ । |
अद्भुत पराजयसिंगो एउटा कोष बिकशित हुदै सहस्र भयो जिवाणु जिव बन्यो शरीरमा आवश्यक अंग पलाउदै गयो अनावश्यक सायद विलाउदै गयो जलचर, स्थलचर, उभयचर भै यत्रतत्र सर्वत्र छायो । सृष्टीको यो गुप्त भेद सृष्टिकर्ताले जन्तर बनाई डार्विनको गलामा झुण्डायो विकाशबादको डार्विन टाई झुण्डाउदै मानिस बादरबाट महामानव बन्यो । अमिवा, एउटा पुरातन अस्तित्व आज पनि, भाले पोथीमा बर्गिकृत नभएरै अझै सन्तानवृद्धि गर्दैछ आवस्यकता छैन उसलाई मैथुनको अनौठो प्रकृया छ सन्तान उत्पादनको गर्मि सिजन होस या जाडो सिजन “मल्टिपल फिसन” होस या “बायनरी फिसन” आफैमा विभक्त भएर धेरै हुन्छ उ आफ्नो सन्तान खुदै बन्छ । आजपनि गर्व छ उसलाई अमिवा हुनुमा किन्चित पश्चाताप छैन सूक्ष्म जिवाणु हुनुमा । उ चीरजिवी जिवान्त छ उ अध्यावदी छ पर्यन्त रहन्छ किनकी वर्तमान मानवहरु झैं स्वार्थलोलुप बनेर प्रकृतिको दोहन गर्दै कहिल्यै बर्गशत्रुमा बिभाजित हुदैन ऊ कहिल्यै जाती शत्रुमा बिभक्त हुदैन ऊ न लिङ्गभेद छ उसमा न त जातिभेद, रंगभेद नै छ उसमा न त धर्मको कुटिल स्वार्थ नै छ उसमा यसैले ०.१ माइक्रोन आकारमै पनि चीरायू छ ऊ जिवाणु भएरै दीर्धायू छ ऊ प्रकृतिपरकता उस्को धर्म हुदा अभय छ यसैले जगतमा उसकै बिजय छ । ऊ...... मान्छेको मानव हुनुको अभिमान ब्याक्टेरीया बनेर चाट्न सक्छ मानवीय अहं अस्तित्वलाई सूक्ष्म भाईरस भएर मेट्नसक्छ यसैले मान्छे, त्रिलोक विजयी भएरै आज सूक्ष्म भाइरससंग आजित छ सूक्ष्मतिसूक्ष्म जिवाणूसंगै पराजित छ । |
कलुशीत भिक्षाअधिक महत्वकाङ्क्षा उग्र सुनामि हो जो आफैलाई डुबाउन सक्छ यसैले बुद्धले मतिशोधनको उपदेश दिदै भने अरुका निजि मामिलामा चासो नराख अमेरिका तिमीले भेतनाम युद्धबाट पाठ सिक्नु पथ्र्यो । जो अरुका घर भत्काउन उद्दत रहन्छ संगसंगै उ आफ्नै घर जगैबाट जिर्ण पारिरहेको हुन्छ हो ! तिमी यसै गरिरहेका छौ । अमेरिका, आफैमात्र शक्तिसाली बन्ने होडमा तिमी अरुका प्रगतिको आहारिस गर्छौ सेतो रंगहुनुको अभिमानमा काला, राता, र पहेलाका मानवीय अधिकार हर्छौ शान्तिपृय परेवा र मलेवाका सिकार गर्न गिद्दे बाज बनेर उडान भर्छौ । शान्तिका नाममा बम बारुदको ब्यापार गर्छौ र बदलामा अन्य मुलुकमा कतै तेल कतै खनीजरुपी प्राकृतिक श्रोतको कब्जा गर्छौ र... नै... ट्रम्प जस्ता नाजीहरु सधैं सेतो सदनमा पुग्छन । अपृय ट्रम्प, मलाई आभाश भैरहेछ तिमी एसियालाई धुजा धुजा पार्न चाहान्छौ वुहानको लकडाउनलाई मानव अधिकार हनन् मान्ने तिमी के जर्ज फ्लोएडको हत्या प्रजातन्त्र हो ? स्वतन्त्र पत्रकारिताको अोकालत गर्ने तिमी अोमार जिमेनेजको खुला गरप्तारी मानवता हो ? कालाहरु बिरुद्ध कालालाई नै सञ्चालन गरेर आफ्नै नागरिक बिरुद्ध शैनिक उतार्ने धम्कि प्रजातन्त्र हो ? खुदै अमेरिकि जनताका अबिभावक हुन नसकेका तिमी हामी गरिब नेपालीको कसरी हितैसी हुन सकौला र ? यसैले मुट्ठिभर भ्रष्ट नेताहरुलाई मोहरा बनाएर यमसिसिको भिक्ष थाप्न बाध्य नपार तिम्रै देशका बेरोजगारहरुलाई बाँड भलै दाउनकै भरमा जिविका चलाउला म थुक्छु तिम्रो कलुषित भिक्षा लाई हामीलाई हाम्रै स्वाभिमान प्यारो छ ।। |
जननीयहा आफ्नो अस्मिता बचाउन निमुखा भै परायाकै मुख ताक्नुपर्छ भने आफ्ना छोराछोरी पाल्न आमाले अरुकै दैलो–दैलो माग्नु पर्छ भने कल्पनै नगरौं गौरव र गरिमाको कुरै छाडौ पौरख र पसिनाको । एउटा आस्थाको मिर्मिरे ओछ्याउन यहा घामजुनलाई नै झार्न पर्छ भने सत्यको गोरेटो जोगाउन यहा असत्यकै काँढेतार बार्न पर्छ भने किन अङ्गिकार गर्नु स्वच्छ मनस्थितिको किन पालना गर्नु शुद्ध आचरणको ? यहा, जस्ले जे गरेनि भयो जस्ले जे बोलेनि भयो । यहा शोषण गरेर आर्जेको सम्पतिले साम्यवादी राजनिति थालेनि भयो आफ्नै स्वास्नी र चेलीबेटी बेचेर सुधारवादको खेती गरेनि भयो, जननीकै अस्मिता लिलाम गरेर जनवाद र समाजवादको ब्यवसाय गरेनि भयो, वेश्याबृत्तिको आय खर्चेर आदर्शका भाषण फलाकेनि भयो जस्ले जे गरेनि भयो, जे बोलेनि भयो । हाम्रा धमनीका रक्तकोषहरुलाई नालापानीको इतिहासले सचेत गराउदैन भने छात्तिभित्रका संवेदनशील पाटाहरुलाई कालापानीको घाउले दुखाउदैन भने आमाकै शिरमुकुट सगरमाथालाई सुम्पुवा गरे भो संझौताका खेश्रामा ल्याप्चे ठोकेर छात्तिभरीका गहना नदीनालालाई बेचिदिए भो सन्धिपत्रमा सहि ठोकेर यत्तिलेनि नपुगे ऐयासी गर्न ऐतिहासिक स्थलरुपी माखोमुन्द्रोलाई धरौटी राखे भयो स्वतः पच हुनेगरी । हैनभने, सुस्ताको वंशाणुगत रोग पुस्ता पुस्ताहुदै सरिरहेछ टनकपुरको सङ्क्रामक किटाणु जनकपुरमा नसर्ला भन्ने छैन पशुपतिनगरको घटना महेन्द्रनगरमा नघटला भन्ने छैन यसैले, नलापानीको इतिहासले अझै ब्युँझाउछ भने कालापानीको घाउले अझै दुखाउछ भने हामी हाम्रै हिमालजस्तै आत्मा शुद्ध पारेर प्रण गरौं पुर्खाका रगत साक्षी राखेर आचरण बदलौं कतै भाविपुस्ताले न्यानोओत र ममतामयी काखका निम्ति अनन्त अनन्तसम्म नसरापुन हामीलाई यसैले सबले एउटै प्रण गरौं हृदयको पानामा प्रणपत्र कोरौं चोपेर रगतको मसी ¨जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपिगरियसि” । |
ईश्वरएकम् सत्य विप्राः बहुधा वदन्ति ।। न तस्य प्रतिमास्ति यस्य नामं महाइश ।। वेद, परम सत्मार्ग हुदोहोत एक ईश्वरबादी ऋग्वेदबाट न तेत्तिसकोटी भगवान नै जन्मन्थे न चतुर्मुखि ब्रह्मा हुन्थे न विष्णुले पटक पटक अवतार लिन्थे न त समाज ब्राह्मण, क्षत्री, बैश्य, शुद्रमा बाँडिन्थे जन्मना जायते मानवः हुन्थे । ला इलाहा इलल्लाह मोहम्मद उर रसुल अल्लाह कुरान, अल्लाको पाक उपदेश हुदोहो त अली इब्न र अबु बकरविच विवाद हुने नै थिएन सिया र सुन्नीका नाममा अल्लातालाकै भक्तहरु विच रक्तपातपूर्ण नरसंहार हुने नै थिएन । हालेलुया !? बाइबल, यदि परमपिताको सुसमाचार हुदो हो त न त प्रभुपुत्र यसु क्रसमा टाँगिन्थे न क्याथोलिकको अत्याचार बढथ्यो न त प्रोटेस्टियनहरुले नै प्रोटेष्ट गर्थे न कुनै मालिक हुन्थे न कोही दास बन्थे पवित्र ग्रन्थ हुदोहो त बाइबलको अपब्याख्या हुने नै थिएन पवित्रतामा भक्तहरुकै रगतको दाग लाग्ने नै थिएन । आमिन ! आमिन !! आमिन !!! नमो तस्स भगवतो अरहतो ...? हैनन् ईश्वर बुद्ध पनि न उनले आफु भगवान हुनुको दाबिनै गरे मानिसकै रुपमा मानिसहरुका विच जस्ले प्रकृतिपरक भै शान्तिका ज्ञान छरे उनीमात्र, एक यस्ता प्रथम जगतगुरु हुन जस्ले, न कसैलाई स्वर्गको लोभमा लोभ्याए न कसैलाई नै नर्कको त्रासमा तर्साए मात्र यही भने दुःख छ दुःखको कारण छ र कारणको निवारण छ । ¨अत्तदीपा बिहरथ” । ब्रह्माण्ड स्वयम स्वचालित स्वयंभू स्रष्ठा हो तत्व शक्तिको गति प्रगति नै प्रकृतिको सृष्टि हो विना प्रकृति कुनै पनि नस्ल नश्वर हुदैन प्रकृति भन्दा पर कुनै ईश्वर छदै–छैन ।। |
घण्टाघरसमय शास्त्रि त्रिचन्द्र कलेजको पुरानो बिद्यार्थी बुढो घण्टाघर उल्टै समय सोधनी गर्छ मलाई “...कति बज्यो भाई ?” नसक्दा नाप्न गणतन्त्रको व्यास आफ्नो समय यन्त्रले रानीपोखरी समिप ठिंग्रिङ्ङ ठि“गुरिएको उ सोध्ने गर्छ रे समय सधैं हर नया सत्रका विद्यार्थीहरु लाई पनि “...कति बज्यो बाबु, ...कति बज्यो नानी ?” दरवारमार्गका नव बटुवाहरुसंग गोप्य बासी परामर्श लिदै टुंडिखेलका कैदि रिसल्लाहरुमा अझै सलामी टक्राउदै छ रे उ खोलेर गुप्त राजमार्ग अझै गोरेटो घोरेटो कक्राउदै छ रे उ । लोकतन्त्रका नव श्री ३ हरु भने सिनो खोसाखोसको भुस्याहा बुद्धिमै रणभूल्ल छन बिर्सेर हिजोको प्रतिज्ञा आजको ऐसआराममै प्रफुल्ल छन धिक्कार छ सिंहासनमुखि नव औतारीहरुलाई । समय शास्त्रि त्रिचन्द्र कलेजको पुरानो बिद्यार्थी बुढो घण्टाघर उल्टै समय सोधनी गर्छ मलाई “...कति बज्यो भाई ?” |
अनुवन्धित आस्थाजबजब अस्तित्वको सवाल उठछ प्राणीमात्रको सवालमा मानवता राष्ट्रियताको सवालमा स्वराष्ट्र जातियताको सवालमा स्वजाति धार्मिक सवालमा स्वधर्म आस्था स्वस्फुर्त अनुवन्धित हुन्छ । अनुवन्धित आस्था सतभावमा मौलाउछ सहचारितामा फस्टाउछ सहिष्णुतामा आलौकिक बन्छ रत्तिभर ल्केष द्वैष रहन्न खुल्ला आकाश झैं पारदर्शी हुन्छ । तर, प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष कतै संक्रमित भएर कतै अतिक्रमित भएर कतै अपहरित भएर न्यायको नाउमा अन्याय सदाचारको ठाउँमा अत्याचार धर्मको नाउमा अधर्म कर्मको ठाउँमा कुकर्म हुन्छभने प्रतिबादमा दृढभएर आस्था भित्रभित्रै अनास्था जुट्छ बिभाजनको साँध कोर्दै आस्था कुण्ठाको बारुद भएर फुट्छ आस्था डढेलो भएर सल्कन्छ आस्था आगो भएर राँकिन्छ प्रतिशोध बनेर झाँगिन्छ । जब जब अस्तित्वको सवाल उठछ प्राणीमात्रको सवालमा मानवता राष्ट्रियताको सवालमा स्वराष्ट्र जातियताको सवालमा स्वजाति धार्मिक सवालमा स्वधर्म आस्था स्वस्फुर्त अनुवन्धित हुन्छ । |
परिभाषालिखितम् धनिका नाम ... हो यो नाममा बन्धकि परेकाछन् कैयन जीवन तामेली परेकाछन् असंख्य बैंश मुलतवी रहेकाछन् बहुसंख्यक मातृत्व । बिषय वा प्रसङ्गले अर्को अर्थ नलागेमा बिकाश भन्नाले बैदेशिक ऋण अनुदान सम्झनु पर्छ योजना भन्नाले सधिँयारका नाउमा ल्याप्चे थिचिएको कपाली तमसुक सम्झनु पर्छ । यहाँ संविधान अनुकूल ऐन कानून हैन रीति–परम्परा अनुरुप संविधान बन्छ आफ्नो निम्ति केही हुदैन भएका सबै अरुकै हुन्छ । सायद यसैले होला मुम्बैका रेडएरियातिर आई सि बटुल्न बाध्य नेपाली योनीहरु झैं सिमित सलामीका लागि सगरमाथाले पटक पटक पराई कुल्चाई सहनु परिरहेछ के भरोसा, कतै सगरमाथालाई पनि एडस् लाग्ने हो कि ? अन्नपूर्णलाई अनिकाल लाग्ने पो हो कि ? आगे यसै सरहदका जलश्रोत उप्रान्त हिउदमा पानी सुकेर धारा सुखा वर्षामा बाडी बगेर पदेरा सुखा यहाँका पगरिदारहरुलाई स्रेस्तेदार र तहसिलदारहरुलाई असुल तहसिल गर्न पटक पटक च्योरोल्पा फुट्नु पर्छ पटक पटक फेवा सेतीसंगै पाताल डुब्नु पर्छ तब पो, सुनकोसीको पानीले वारी लोडसेडिङ पारी झलमल्ल बत्ति बल्छ कोशी, कर्णाली, गण्डक नहरहरुले वारी सुखा पारी, पहेलपुर धान फल्छ सायद यी परिबन्धहरु पनि भर्पाई दादै आगे... पछाडीका हरपहरु हुन । यसैले विषय वा प्रसंगले अर्को अर्थ नलागेमा बिकाश भन्नाले बैदेशिक ऋण अनुदान सम्झनु पर्छ योजना भन्नाले सधिँयारका नाउमा ल्याप्चे थिचिएको कपाली तमसुक सम्झनु पर्छ । सिंहदरवार भन्नाले लथालिङ्ग देशको भताभुङ्ग घरबार सम्झनु पर्छ । |
चरित्रचर्चा“बडाले जे गर्यो काम, हुन्छ त्यो सर्वसम्मत”। गुरु सिकाउनु हुन्थ्यो मलाई नितीश्लोक कतै श्रुतिका कुरा कतै स्मृतिका कुरा कतै पुराणका कुरा कतै कुराणका कुरा अनि भन्नेगर्नु हुन्थ्यो बलियाका जे पनि हतियार लाठो होस वा अरुनै केही, जे ठान…। शक्तिकै मात्र भक्ति हुन्छ सही होस वा गलात, जे मान…। पुराणकै कुरा गरौं, एउटै कर्मका दुई कर्ता जालन्धर, नक्कली सही सक्कली गलत वाली डण्डित व्यास सम्मानित कृष्णका रासलीला सबै उचित बहुपती भोगका आदि, कुन्ती, द्रौपदी दुबै सती अपहरण हुनु सीताको अयोग्यता इन्द्रका अत्याचार सबै क्षम्य “नरो वा कुञ्जरो वा अश्वत्थामा हतोहतः” धर्मपरायणार्थ धर्मराजको सत्यवाणी । यसरी, यथार्थ कतै मोडिनेगर्छ कुकर्म सुकर्ममा जोडिनेगर्छ परंपरा नया हुन पुरानो सधैं तोडिनेगर्छ । तोडिनु मोडिनु र जोडिनु कालचक्रको एउटा कोल जहा सत्य पेलिदा कुण्ठा चुहुन्छ फलामको वैरी फलामै निस्कन्छ यदि यसो नहुदो हो त, भृगुपुत्र कदापी दैत्यचार्य बन्दैनन थिए ऋषीकुलमा रावण जन्मदैन थिए । |
अत्भुत पराजयसिंगो एउटा कोष बिकशित हुदै सहस्र भयो जिवाणु जिव बन्यो शरीरमा आवश्यक अंग पलाउदै गयो अनावश्यक सायद विलाउदै गयो जलचर, स्थलचर, उभयचर भै यत्रतत्र सर्वत्र छायो । सृष्टीको यो गुह्य भेद सृष्टिकर्ताले जन्तरवनाई डार्विनको गलामा झुण्डायो विकाशबादको डार्विन टाई । अमिवा, आजपनि एउटा पुरातन अस्तित्व भाले पोथीमा बर्गिकृत नभएरै अझै सन्तानवृद्धि गर्दैछ आवस्यकता छैन उसलाई मैथुनको अनौठो प्रकृयाछ सन्तान उत्पादनको गर्मि सिजन होस या जाडो सिजन “मल्टिपल फिसन” होस या “वायनरी फिसन” आफैमा विभक्त भएर धेरै हुन्छ उ आफ्नो सन्तान खुदै बन्छ । थाहा छ ? मान्छेको एउटा उखान छ “बाँदरले आˆनो घर’ नी वनाउदैन अरुको’ नी भत्काउछ” । प्राणी जगतमा मान्छे बिवेकशील चोला सायद बादरकै सन्तान भएरै होला मानिस आफ्नै घरपनि भत्काउदैछ अरुको पनि भत्काउन भ्यउदै छ । अल्फ्रेडले डाइनामाइट हत्याए दाम कमाए अनी नाम कमाए जव यो पड्क्यो उनी आफै भित्र आफुसँग उनी आफै डराए दोषी ठान्दै आफुले आफैलाई आत्तिदै आफुलाई विध्वंसक ठहराए । यसैले आजपनि उनी आफ्नै आविस्कारको प्रायश्चित स्वरुप नोवेल पुरस्कारको रिस्वत बाँडदै हिड्छन् शान्तिको कामना भाक्दै हिड्छन् हगिसके पछी दैलो देख्छन् । अमिवा, आजपनि गर्व छ उसलाई अमिवा हुनुमा किन्चित पश्चाताप छैन जिवाणु हुनुमा उ दीर्धजिवी भएर जिवान्त छ उ अध्यावदी छ पर्यन्त रहन्छ किनकी, कहिल्यै बर्गशत्रुमा बिभाजित हुदैन ऊ कहिल्यै जाती शत्रुमा बिभक्त हुदैन ऊ यसैले शून्य भएरै चीरायू छ ऊ जिवाणु भएरै दीर्धायू छ ऊ अभय छ यसैले उसकै बिजय छ । ऊ…… मान्छेको मानव हुनुको अभिमान ब्याक्टेरीया बनेर चाट्न सक्छ मानवीय अहं अस्तित्वलाई भाईरस भएर मेट्नसक्छ यसैले मान्छे, त्रिलोक विजयी भएरै पनि आज सूक्ष्म भाइरससँग आजित छ सूक्ष्म जिवाणूसँगै पराजित छ । |
सिक्सीकोखै किन किन साथी ? कहिल्यै परेन घामको ओभानो पैतला मेरो आगनको हिलोमाटो माथी । करेसाका कोपिलाहरु परदेश फुल्न बाध्यछन अंकुरण पहेंलिएको छ केवल बनमारा झप्केका छन् भुईचम्पा ओइलेका छन् । आँसुका अम्ल बर्षाले गिलो र हिलो मेरो आगन ओभाउनुको सपना बाडि भएर खाडितिरै भत्कन्छ तन्नेरी रहर बलौटे प्रदेशतिरै अड्कन्छ सायद यसैले धुरीमा धुवाँसो लाग्न छाडेको छ भालेले प्रभात बास्न छाडेको छ । हर दिन सूर्यग्रहण हर रात चन्द्रगहण छैन चमक ताराहरुको पनि हाम्रो आकाशमा । घुरेनका आरुबखडा बनतरुलका बेलोले जेलिएको छ सगरमाथा बादलले छेलिएको छ लुम्विनी डुबानमा हेलिएको छ स्वअस्तित्वमा खिया लाग्दा मृत सपनासंगै खस्छन् जोर आँखाहरु र, कुहुन्छन् ओइलाएका कमलसंगै किचडमा । कति बाल्नु पानसमा दीप मनको सलेदो सल्काउदै कति उतार्नु कामनाका आरति दृष्टिहीन आँखा पराई दृश्यमा अल्झाउदै खै कत्तिलाई मात्रै ओछ्याउनु यो हिलोमाथी ओभानु पिरा जुन जोगि आएनी कानै चिरा । खै किन किन साथी कहिल्यै परेन घामको ओभानो पैतला मेरो आगनको हिलो माटोमाथी छ्या ! यो कस्तो सिक्सीको ? |
जगेडाअवमुल्यन हुदाहुदा आफ्नै व्यक्तित्व जिन्दगीको विनिमय बजारमा तिप्कोभर इज्यत सांचेको छु सम्वोधनका तिम्रा शव्दार्थमा जगेडा भएर बांचेको छु । थाहाछैन कांहानेर कसलाई कुनबेला चाहिने हो कहिले सकिएर पालो अरुको बल्ल पालो पाइने हो हुलभित्र एक्लै बखेडागर्दै अभिनयको हांसो हासेको छु सम्वोधनका तिम्रा शब्दार्थमा जगेडा भएर बांचेको छु । नहुनु जगेडा हुनै परेपछि अनिकालका लागि विउ भै जगेडा हुनपाए हुन्थ्यो मायाजालका लागि निहुं भै जगेडा हुनपाए हुन्थ्यो सुगमका लागि सुन भएर दूर्गमका लागि नुन भएर जगेडा हुनपाए हुन्थ्यो यो सब नभएर हरेक विवादमा विबादित बनेर नाचेको छु सम्वोधनका तिम्रो शब्दार्थमा जगेडा भएर बांचेको छु । हिमालको छेउछाउ ठिही ओरिपरी अलिकति न्यानो बनेर सांचिन पाए हुन्थ्यो कठ्यांगि्रदो आङका फाटेका लुगाहरुमा ओभानो टालो भएर टांसिन पाए हुन्थ्यो भोकालाई भोजन भएरे निद्रालाई ओछ्यान बनेर जगेडा हुनपाए हुन्थ्यो तर त्यसो नभै फगत म पानीबिनाको धारापदेरा भएर आफैमा तिर्खा सांचेको छु सम्वोधनका तिम्रा शब्दार्थमा जगेडा भएर बांचेको छु । हर अभावका लागि पूर्ति भएर जगेडा हुनपाए हुन्थ्यो हर सुस्तीका लागि फूर्ति भएर जगेडा हुनपाए हुन्थ्यो अभेग वस्तिका लागि बाटो भएर सुकुम्वासीका लागि माटो भएर जगेडा हुनपाए हुन्थ्यो तर विडम्वना आफ्नै मन सुकुम्वासी हुदा मनलाई नै आफैले भांचेको छु सम्वोधनका तिम्रो शब्दार्थमा जगेडा भएर बांचेको छु । थाहाछैन कहिले कसलाई कुनबेला चांहिने हो कहिले निख्रेर पालो अरुको बल्ल पालो पाइने हो देख्नेहरुका लागि केवल बखेडा गर्दै हांसेको छु सम्वोधनका तिम्रा शब्दार्थमा जगेडा भएर बांचेको छु सिर्फ जगेडाकै लागि जगेडा भएर बांचेको छु । |
पस्चातापविवेक शून्य भएर आकर्षणमा बाच्नुको अहंकार चपाउदा चपाउदै विकर्षण भएर अनुभूतीमा जबजब मृत्युबोध हुन्छ एउटा विस्मृति स्मृतिमा टांगिन पुग्छ …तमसोमा ज्वतिर्गमय … । निभ्न अगाडी सलेदोको प्रज्वलन जस्तै आयुको यो उपल्लो सांधमा हठात टांगिएको यो विस्मृतिसंगै जिन्दगी आफैलाई ब्यङ्ग बन्छ र आफैलाई आफै उपेक्षा गर्छ दूर्धटनाग्रस्त चेतना अन्तिमपटक ब्यूझन्छ तर त्यो चेतनासंग न त विगतलाई क्षतिपूर्ति भर्ने सामर्थ हुन्छ न त भविश्यलाई दिने कुनै उपहार नै हुन्छ केवल पश्चतापमा बित्छ त्यो सतही क्षणपनि अन्तिमपल्ट याचनाका आखा पल्टाउदै आयुको पर्दा खस्छ… …मृत्युर्मा अंमृतं गमयः अनि खस्छ निराकृत निर्गम पश्चतापको समय । |
समयसमय जव सृजनशील हातहरुमा अनि पौरखी पाखुरीमा सल्बलाउछ बिकाश सगरमाथा भएर अग्लन्छ ज्ञान ढुङ्गामा पनि तेल भएर पग्लन्छ । कर्तव्यबाट पलायन भएर कहिल्यै बिपरित मोडिन जान्दैन समय झिनोमसिनो निजांग्रे भएर कहिल्यै तोडिन र छोडिन जान्दैन समय यो आफै विवेकशील छ जुनतारा भन्दा गतिशील छ । नपत्याए हेर तिमी समयलाई प्रतेक फल्गुणमा फागु बनेर बनभरी गुरांशको हांगाभरी फुलेकै हुन्छ हर मंसिरलाई पहेंलपुर सुन बनाएर खेतका गराहरुमा झुलेकै हुन्छ जताततै जांहा पनि घडीपला भएर पुगेकै हुन्छ चिन्नसक्नु पर्छ यसलाई यो कतै ईतिहास बोकेर हिडेकोहुन्छ भविश्यलाई कतै काम र माम बोकेर डुलिरहेको हुन्छ वर्तमानलाई समय, अथाह ढुकुटी हो जागरुक छन भने भिखारीलाई पनि सम्पन्नता बांडदै हिडछ समय, बलवान छ पहलमान छ कल्पनासम्म नगर यसलाई रोकने यो वायुसरी गतिवान छ । समय, जब सृजनशील हातहरुमा अनि पौरखी पाखुरीमा सल्वलाउछ विकाश सगरमाथा भएर अग्लन्छ ज्ञान ढुङ्गामा पनि तेल भएर पग्लन्छ । |
शिलान्यासआउ तिम्रा दुर्गम हातहरुले छातिका पटाङ्गीमा मनको सुन्दर भवन निर्माणार्थ भावनाका शिला राखेर शिलान्यास गर म परेलीका हत्केलाले ताली वजाउला माटो मुच्छन, सकेजती आशु र पसिना निचोरुला । उद्वेगमा विरानी तिर अलिकती खुसी फुल्यो त के फुल्यो थोरै सुख हांस्यो त के हाास्यो यता सिरानी निर सधै सूर्ताको सांझ टरेको छ चिन्ताको रात परेको छ घरको घुरी हुदै प्रतिक्षाका कैयन घाम डुबेको छ आउ वरु यीनै खाकाहरुमा निर्माणका कुनै आधारभूत सुत्र खोजौ करेसाको डिल धस्कनै लागेको छ । फर्काउ यतै बरु तिम्रा दूरगामी आंखा लगनशील मन, अविराम परिश्रम, निश्छल निमेक को सोझो बैंश यहाा बैसाकले साकेला, स्यांदर, चासुवा र चासोक ननाचेको धेरै भयो उमेरका विनायो मूर्चुङ्गाले रहरको भाका नफेरेको धेरै भयो आउ बरु सद्भावको डम्फू र टुङ्गनामा प्रेमको सेलो गाउला, पि्रतीको सेव्रु नाचौंला स्वाभिमानको मादल ठोक्दै ससम्मान रोदीमा आत्मासम्मानको टप्पा गाउला आत्मागौरवको सोरठी नाचौंला छिटोगर, रोदीघर रित्तिनै लागेको छ । सोहोर र सम्हाल, पग्लेको पलायन मन एकमुष्ट वटुल छरपस्ट जीवन परिश्रम पखालेर विसुद्ध पसिनाले थमाउ एउटा नौलो आगत रित्ता कांधहरुमा । आउ बगाउा पसिनाका धार सेतीको सतह छुनेगरी उचालौं कर्मको शिखर माछापुछ्रेकै हाराहारी हुनेगरी टिपेर घाम जुन सगरमाथाको सिरबाट छरौं उज्यालो पाखैभरी फांटैभरी मिसाएर मन सप्तगंडकी र सप्तकोशी झैं सिंच्याउ एकता सेरोफेरो माटैभरी होस राख धुरीबलो लच्किसकेको छ मूलथाम ढल्किसकेको छ यसैले तिमी आउ तिम्रो दुर्गम हातहरुले छात्तिको पटांगीमा मनको सुन्दर भवन निर्माणार्थ भावनाको शिला राखेर शिलान्यास गर परेलीका हत्केलाले ताली ठोक्दै माटो मुछ्न भएभरकै आंसु र पसिना निचोरुंला म । |
लठारो बाटौंहे ! उज्वल सर्वशक्तिमान तिमी जसरी पनि आउ मुइँली, मोङ, माङ जुनसुकै रुपमा पनि तिमी आउ चाहे ताराहोपो इँगि बनेर चाहे रुमाहाङ वा पारुहाङ बनेर चाहे तागेरानिङ्वाफुमाङ बनेर तर तिमी आउ, यहाँ लिसुम्बुली/लिब्ला धारी सुसुबैन लालाङबैन जन्माउने थुप्रै मुजिङ्ना खियङ्नाहरुको खाँचोछ झर्रा हङ्छाहरु बैराउने थुप्रै नायुमा सुम्निमाको खाँचोछ खाँटि सुयुकिकि सुयुपिपि पैदागर्ने थुप्रै युमायुल्सहरुको खाँचोछ हामी बुलाचोःचा अनुष्ठान गर्न तैयार छौं, ए ! फेदङ्मा, सम्बा, येमा येबाहरु “सेन्दाङ् साक्खिरो, लाःलुङ् साक्खिरो मिवा साक्खिरो, नामलुङ् साक्खिरो”।..भन्दै हाम्रो माटोको सेहे हटाउन जुटौं आपसमा नफुटौं, ए ! माङहाङ्बा-हाङ्माहरु आत्मबल र मनोबल उठाउन साया पोक्मा अनुष्ठान सुरु गरौं, ए ! नोक्सो/नाक्छोङ/नोबो/र होमेहरु हाम्रा तायामा खियामाहरुको अस्मिता लुटन थुप्रैभयो चक्रधिक्माहरुले हेत्छाकुप्पालाई खेदेको होसियार ! लोपोन्मुख बन्दैछन हाम्रा सारिलुङ, सप्तलुङ, रुमिलुङहरु यसैले थालौं सिलि, साकेला, सान्केवा, तोषि, बाश पुजाको, ए ! पोइँब, ग्याँमि र नाःसोहरु थाल मुक्दुम उठाउ शारा भट्टाउ पिदार जगाउ मेग्यो फलाक सलाक सेन्मादुन्माहरुले याब्रेगुब्रे लखेटि नै सके संगालौं र सम्हालौं हाम्रा भत्केका लगापर्गिहरु, हाम्रा उभौली रेखाहरले चोमोलुङ्माको थाप्लो टेक्नुपर्छ हाम्रो उधौली रेखाले दमार अउलको पैतला देख्नुपर्छ, सलाक फलाक्दै मुक्दुमका साम्लो गुन्गुनाउदै मुन्धुमका स्वलङ गाउदै मुग्दुमका स्वाम्दि, रिसिया, रिदुमहरु बाच्दै रेसाहरुलाई रेखामा बदलौं रेखहरुलाई पोयामा गाँथौं पोयाहरुको लठारो बाटौं र… माटोको नाउमा भनौं खाम्बेक, आसेवारो च्याङ्खामा, सेवा खरिङ , सेवलगवल सेऊ सेऊ, सेवा, सेवारो सेउ, सेवा, सेवारो । |
भुसको आगोआत्मिय मित्र, तिमीमा भुसको आगो भित्र भित्रै सल्किएछ मैले तिम्रो ब्यवहारमा धुवाँ उठेको यादै गरिन । अरुसामु तिम्रै बखानगर्दै निस्फिक्री तिम्रै प्रगतिमा रमईरहे म तिम्रो सफलतामा आनन्दित भैरहे म तर त्यो आनन्दमा उल्टै तिम्रै कालो नजर लागेको पत्तै पाइन । सुजेरो भित्रबाटै कतर्नु चलाएछौ खुसुक्कै मेरो भोटोको पछाडी पाटो धुजा धुजा भएको पत्तैपाइन अरुका सामु आफु गाइजात्रे पुरसुङगे बनेको थाहैपाइन दर्शकका कानेखुसी हाँसो मैले ठानीरहे त्यो हाम्रो प्रगाढताको प्रतिकृया हो । तिम्रो उज्वलताका लागि म बाती भै प्रज्वलित बनिरहदा थाहैनदि तिमीले हुरी निम्ताएछौ म निभेँ, र मेरो निभ्नुसंगै तिमीपनि अन्धकारमय बनेकाछौ स्तभ्द र भयभित भएकाछौ बिनासित्ती तिमीले टुप्पामा बसेर फेद गिँडने दुष्प्रयाश गर्यौ । मित्र तिमी, भुसको आगो भित्र भित्र सल्किएछौ मैले तिम्रो ब्यवहारमा धुवाँ उठेको ख्यलैगरिन । |
चिठ्ठी प्राप्तिलाईपृय प्राप्ति, अतिक्रमण गरेर आफ्नै मनको मझेरी आंसुका डोबमा हांसो पहिल्याउदै खुसीको ढुकुटी खोज्ने प्रयास नगरेको त काहा हो र ? बाँधहालेर मनका विचलनहरुमा धैर्यको घाउ सुम्सुमाउदै पीडाको मूल थुन्ने कोशिश नगरेको त काहा हो र ? तर समस्याको अजंग शरीर ढाक्न समाधानको टालो एती सानोभयो तल छोप्दा माथी नाङ्गो माथी छोप्दा तल उदाङ्गो तिमी नै भन, यो निर्लज्ज जिन्दगी बाँचु पनि कसरी बाँचु ? टालेर आँत र पचाउनीका प्वाल र छिद्र बतासकै भरमा सास अढ्याउने जमर्को नगरेको त काहा हो र ? बालेर आश आखामा यथावत मृत्युको भास ओताउने उपाय नगरेको त काहा हो र ? तर नियतिको सांगुरो सेरोफेरोमा अभावको खोपिल्टो पुर्न एती गारो भयो यता पुर्दा उता खाल्डो उता पुर्दा यता भड्खारो तिमी नै भन, यो दरिद्र जिन्दगी साँचु पनि के साँचु ? गौरव र गरिमापूर्ण हिजोको इतिहासले आजको गर्जो नसर्दो रहेछ बाजेले खाएको घिउको कथाहालेर नातीको छाक नटर्दो रहेछ यसैले छात्तिका स्नेही परतहरुमा मायाको कुलेसी काटेर तिमीले कतै टाढा चरन चर्नजाने साइत गर्यौ हामी बिलकुलै टाढा भयौ आफैसंग आफु छुट्टीएर हाँसु पनि खै के हाँसु ? यसरी बाँच्नुको विभीषिका व्यहोर्दैमा उमेरको बिटो कसिएको पत्तै भएन आज गाँस पुग्दा सास त छ तर तिम्रो स्नेही काख छैन वेदनाले भरिएको घाईते माथ त छ तर अन्तिम सासलाई एक घुट्को पानी दिने हात छैन सम्झनाका घिटघिटोहरुमा केवल प्वाल परेको प्रारभ्द छ सुगम मनले दुर्गम शरीर अंगाल्दै सम्झनाका हिक्काहरुका माला गाँसु पनि कति गाँसु ? भेटौंला फेरी अर्कोजुनीमा भन्दै तिमीलाई ढाँटु पनि कसरी ढाँटु ? |
Reference
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-diarrhea/Medicinal Plants for skin Burns
Medicinal Plants for Hair Health
30 Medicinal Herbs For your Home
50 Medicinal Plants for Inflammation
50 Medicinal Plants Used as Spices In Nepal
Medicinal Plants for Penis Size Enlargement
Medicinal Plants for Skin diseases
Medicinal Plants for High Blood Pressure
Medicinal Plants For Diabetes (High Blood Sugar)
MEDICINAL AND AROMATIC PLANTS LISTS OF NEPAL
Medicinal Plants Of Nepal ! Genetics, Classification, Preservation, and Applications
100 Rare Medicinal Plants of Karnali Nepal! Impossible to Find Other place.
Top 25 Medicinal Plants For Boosting Memory and Treating Alzheimer
Top 15 Expensive Medicinal Plants of Nepal! Numerous Among Them Are Uncommon Globally
Shashwot Khadka Songs Lyrics and Chords
Samir Shrestha's Top Songs Lyrics And Chords
Nepali Song Lyrics And Chords of Prabesh Kumar Shreshta
All Songs Lyrics Of Wangden Sherpa
Top 10 Ankita Pun Songs with Lyrics and Chords
Strum Along: Top 24 Sushant KC Songs with Lyrics and Chords
Famous Nepali Poems of Sarita Tiwari सरिता तिवारीका कबिताहरु
Famous Nepali Poems Of Man Prasad Subba मन प्रसाद सुब्बाका कबिताहरु
Top Poems Of Dinesh Adhikari दिनेश अधिकारीका कबिताहरु
Best Poems Of Prakash Sayemi प्रकाश सायमीका कबिताहरु
Famous 10 Poem Of Siddhicharan Shrestha
Best Nepali Poem OF SaruBhakta सरुभक्तका कबिताहरु
100 Nepali Famous Haiku Poem In Nepali
Arjun Parajuli ka Nepali Kabitaharu
Some Nepali Poem Of Shekhar Dhungel शेखर ढुङ्गेलका कबिताहरु
Some Poem Of Motiram Bhatta मोतिराम भट्टका केही कबिताहरु
Some Poem Of Lekhanath Paudel लेखनाथ पौडेलका केही कबिताहरु
25 Famous Poem Of Gopal Prasaad Rimal गोपाल प्रशाद रिमालका केही कबिताहरु
Some poem of Kali Prasad Rijal काली प्रसाद् रिजालका केही कबिताहरु
Some Famous Poem Of Bhinidhi Tiwari भिमनिधी तिवारीका केही कबिताहरु
Top Poem Of Madhabh Prashad Ghimire राष्ट्रकबी माधव प्रशाद घिमिरेका कबिताहरु
10 Famous Nepali Poem Of Mahakabi Laxmi Prashad Devkota
Exploring the Literary Legacy: Bhanubhakta Acharya and His Top Ten Poems In nepali
11 types of poetry with Beautiful Short Nepali Poem
Ten Nepali Poems with English Translations for Poetry Enthusiasts Worldwide
The history of Nepali Poem And famous poets of Nepal
